خوشنویسی متعالی‌ترین شکل از هنر اسلامی است + صوت
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسن نبوی گفت: خوشنویسی در میان هنرها نزدیک‌ترین ارتباط را با اسلام دارد و کتابت قرآن به واسطه این هنر رقم می‌خورد؛ بیراه نیست اگر خوشنویسی را به عنوان متعالی‌ترین شکل از هنر اسلامی نام ببریم.
«هنر اسلامی» شکلی از هنر است که هنوز برای آن تعریفی واحد وجود ندارد. برخی هنری را که به‌صورت مستقیم به موضوعات قرآنی یا دینی ورود کرده اسلامی می‌دانند و عده‌ای دیگر معتقدند این شکل هنر در بحث معنا، نمود پیدا می‌کند.
ايكنا درباره اين موضوع با حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسن نبوی، مدرس و مشاور امور فرهنگی حوزه علمیه قم، گفت‌و‌گویی انجام داده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.
ایکنا – بحثمان پیرامون هنر اسلامی از تعریف آن آغاز می‌کنیم. برای این عنوان تعاریف متعددی بیان شده که عمدتاً برگرفته از نگاه هنرمندانه است. به‌عنوان یک کارشناس علوم دینی و فرهنگی پیرامون این موضوع چه نظری دارید؟
هنر آن چیزی است که بتواند پیامی را به‌صورت جذاب به مخاطب منتقل کند. برای مثال کاشی‌کاری ازجمله هنرهایی است که باظرافت تمام، پیام خود در معرض دید قرار می‌دهد. برای دسته‌بندی هنر در اسلام دو مقیاس را می‌توان مد نظر قرارداد. ابتدا هنرهایی که در آنها مفاهیم دینی موردتوجه قرار می‌گیرند و شکل دیگر، اشکالی از هنر است که صرفاً اسلام آنها را پذیرفته است.
بهترین شکل هنر را در کلام خدا می‌توان مشاهده کرد زیرا فصاحت و بلاغتی که در قرآن وجود دارد با هیچ کلامی در دنیا قابل قیاس نیست. درباره جذابیت قرآن همین اندازه بس که بسیاری از کافران تنها به‌واسطه شنیدن صوت قرآن مسلمان می‌شدند. این موضوع را می‌توان یک ویژگی خیره‌کننده دانست که ریشه در معجزه بودن قرآن دارد. باید توجه داشت هنر تنها به آثاری خلاصه نمی‌شود که زیبایی بصری دارند بلکه در کلام هم می‌توان شکلی از هنر داشت. در این رابطه قاریان قرآن را مثال می‌زنم که زیبایی کلام، در صوت آنها به اوج خود رسیده است. مثال دیگر در کلام به حوزه شعر برمی‌گردد. مدح ائمه اطهار(ع) یکی دیگر از زیبایی‌های هنر در حوزه ادبیات است که کارکردی کاملاً اسلامی دارد.
خوشنویسی در میان هنرها نزدیک‌ترین ارتباط را با اسلام دارد و کتابت قرآن به واسطه این هنر رقم می‌خورد پس بیراه نیست خوشنویسی را به عنوان اسلامی‌ترین شکل از هنر نام ببریم. جدا از خوشنویسی هنر نمایش یکی دیگر از بخش‌هایی است که در حوزه تبلیغ مؤثر عمل کرده است. سریال «یوسف پیامبر(ع)»، «مختارنامه» یا «مردان آنجلس» بهترین مثال‌ها هستند. در این تولیدات جدا از اینکه قصه‌های قرآنی روایت‌شده، مفاهیم آن نیز تبلیغ می‌شود. این تبلیغ هم کاملاً کاربردی رخ‌داده، به‌نحوی‌که در خارج از مرزها هم تأثیرگذاری داشته‌اند. درباره دیگر بخش‌های هنر ازجمله، نقاشی، موسیقی یا نمایش هم باید بگویم این حوزه‌ها نیز قادرند با بهره بردن از کلام خدا یا مفاهیم دینی رویکردی اسلامی داشته باشند هرچند به لحاظ جذب مخاطب شاید نتوانند به سینما و تلویزیون نزدیک شوند.
ایکنا – آیا توضیحاتی که برای هنر اسلامی برشمردید را در چهار دهه گذشته به شکلی دلخواهی می‌توان مشاهده کرد؟
اگر بخواهیم به این موضوع نگاهی منفی داشته باشیم شاید نتیجه‌گیری‌مان مطلوب نباشد اما به‌واقع چنین نیست چون بعد از پیروزی انقلاب مفاهیم دینی و اسلامی در اشکال مختلف هنر دیده شد البته ممکن است میزان آن اوج و فرود داشته باشد اما انقلاب توانست همه بخش‌های هنر را تحت تأثیر خود قرار دهد. نکته بعد، در انقلاب اسلامی نعمتی به نام ولایت فقیه داریم که با سخنانش تمام حوزه‌ها را هدایت می‌کند. مقام معظم رهبری در جلساتی که بارها با ادبا و هنرمندان داشته‌اند روی چگونگی بهره بردن از مفاهیم اسلامی در هنر و ادبیات تأکید کرده‌اند. همین موضوع سبب شده در بسیاری از مواقع هنرمندان از کلام ایشان در آثارشان بهره برند.
یکی دیگر از راهکارهایی که رهبر معظم انقلاب برای هدایت هنر به سمت مفاهیم اسلامی در پیش گرفته، حمایت‌ها و تشویق‌هایی است که ایشان نسبت به برخی از کتب یا آثار هنری انجام می‌دهند. این موضوع باعث می‌شود الگوسازی خوبی شکل گیرد. بگذارید در رابطه از سرود «سلام فرمانده» نام برم که جریانسازی خوبی در جامعه ایجاد کرد. رهبر معظم انقلاب این کار را تقدیر کردند و همین عامل باعث شد در عرصه موسیقی اتفاقات خوبی رخ دهد.
ایکنا – نقدی از سوی صاحب‌نظران مطرح می‌شود مبنی بر اینکه برخی از هنرها به‌واسطه ذات غربی‌شان این توانایی را ندارند تا آموزه‌های اسلامی را تبلیغ کنند. نظر شما پیرامون این دیدگاه چیست؟
به‌صرف اینکه ابزار یا رسانه‌ای در منطقه‌ای دیگر خلق شده نمی‌توان برای آن هویت ساخت. مثلا چاقو در همه خانه‌ها وجود دارد درصورتی‌که این وسیله می‌تواند بسیار خطرناک باشد. ازاین‌دست مثال‌ها در تمامی عرصه‌ها وجود دارد. در هنر هم همین وضعیت وجود دارد یعنی می‌توان به‌واسطه پیام و مفهوم به هنر وجه دینی یا اسلامی داد. برای رد این نگاه (اینکه هنرهای غربی نمی‌توانند کارکرد اسلامی داشته باشند) می‌خواهم یکی از سیره‌های پیامبر(ص) را مثال زنم. در جنگ بدر وقتی کفار به دست مسلمانان اسیر شدند پیامبر(ص) دستور دادند هر کافری که چند مسلمان را باسواد کند آزاد شود. این کردار پیامبر، نشان می‌دهد علم و تکنولوژی به‌خودی‌خود ذات بدی ندارد بلکه نحوه استفاده از آن خوب یا بد بودن آن را مشخص می‌کند.
ایکنا - برای اینکه آموزه‌های اسلامی بتواند جریانسازی داشته باشد چه راهکاری را باید پیش گرفت؟
اولین قدم برای کاربردی کردن هنر اسلامی داشتن ایمان به موضوع است. یعنی هنرمند یا شاعری که قرار است موضوعی دینی یا اسلامی را در کارش مدنظر قرار دهد در قدم اول باید خود به پیام کارش ایمان و باور داشته باشد. این نکته نیز چیز تازه‌ای نیست که من بخواهم به آن اشاره‌کنم. نکته دیگر، هنر اسلامی باید از جذابیت هم بهره برد چون پیام هراندازه غنی‌تر باشد باید نوع بیانش هم جذاب‌تر شود والا صرف داشتن کلام برتر، دلیلی بر جریانساز بودن آن نیست.
ایکنا – سؤال پایانی به ارتباط جوانان با هنرهای اسلامی و نقش تکنولوژی در رونق این شکل از هنر مربوط می‌شود. در‌این‌باره توضیحات خود را بیان کنید.
جوان به دنبال سرگرمی و جذابیت است برای همین اگر در اشکال مختلف هنر از تکنولوژی و جذابیت بهره لازم برده شود مطمئن باشید هنر اسلامی نیز با جوانان ارتباط لازم را برقرار خواهد کرد. این موضوع را در حوزه بازی‌ها می‌توان مشاهده کرد. متأسفانه دشمن در این عرصه سرمایه‌گذاری زیادی کرده است. این امر را در اغتشاشات نیز مشاهده کردیم. به‌هرحال در این رابطه کم‌کار بوده‌ایم اما این مسئله نباید ادامه پیدا کند بلکه با یک عزم و اراده ملی مشکلات برطرف شود.
گفت‌و‌گو از داوود کنشلو
انتهای پیام
