Balkan bölgesinde Kur'an çevirilerinin tarihçesi

Balkanlardaki ilk Kur’an çevirisi, Muhammed Banga ve Cemaleddin Çavuçeviç adlı iki Müslüman alim tarafından 1937’de yayınlandı.

Kur’an’ı Arapça okumak, Arapça konuşulmayan ülkelerdeki birçok Müslüman için büyük bir zorluk olmuştur. Mütercimler Kur’an-ı Kerim’i farklı dillere çevirerek onların okumasını ve anlaşılmasını kolaylaştırmaya çalışmışlardır. Ancak yirmili ve otuzlu yıllarda bazı Müslüman alimler tarafından Kur’an çevirilerinin  yasaklanması bu yönde ciddi bir sıkıntı yarattı.

Balkan Müslümanları (Balkanlar genellikle Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Kosova, Karadağ, Kuzey Makedonya, Romanya, Sırbistan ve Slovenya), Kur’an çeviri yasağı da dahil olmak üzere Osmanlı İslam geleneklerini miras aldılar.

Arnavutluk Müftüsü, 1924’te Müslümanların Kur’an çevirilerini okumasını yasaklayan bir fetva yayınladı. Bu, Arnavut Müslümanların çoğunun Arapça bilmediği bir dönemdi. Ve o dönemdeki boğucu atmosfer nedeniyle Kur’an çevirisini düşünmeye cesaretleri yoktu.

Kur'an-ı Kerim çevirisinin yasaklanması konusundaki katı atmosfer yavaş yavaş ortadan kalktı. Balkanlardaki ilk Kur’an çevirisi, Muhammed Banga ve Cemaleddin Çavuçeviç adlı iki Müslüman alim tarafından 1937’de yayınlandı. Bundan sonra yeni nesil çevirmenler tarafından Kur’an’ın Arapça’dan çevirisi devam etti. 10’dan fazla tercümeye kadar ulaşıldı.

Arnavutluk’ta ise Ilo Mitke Çafzizi ünlü bir milliyetçi aktivist, Kur’an’ı İngilizce’den tercüme etti ve 1921’de ilk bölümünü yayınladı. Amacının Müslüman Arnavutları Hristiyan kardeşlerine yaklaştırmak olduğunu söyledi. Kur’an’ı Hristiyanlara ulaştırmak istiyordu.

Mico Ljubibratic gibi Çafzizi de çevirisinde sadık ve dürüst olmaya çalıştı. Çafzizi’nin  Arnavutçaya çevirisi, Arnavutluk’taki din bilginleri için beklenmedik bir durumdu. 20. yüzyılın yirmili ve otuzlu yıllarının sonunda, Kur’an tefsir çevirileri 1944’te Komünist Parti iktidara gelene kadar devam etti ve 1991 yılına  kadar Kur’an çevirisini engelledi.

Balkanlarda Kur’an çevirilerine getirilen yasağın kaldırılmasının ardından mütercimler ve edebiyatçılar arasında en iyi Kur’an çevirisi için kıyasıya bir rekabet başladı.

Balkanlarda çoğunluğu Müslüman olan iki etnik grup (Boşnaklar ve Arnavutlar) arasında tercüme meselesini gündeme getiren şey, gayrimüslimlerin Kur’anı milliyetçi motivasyonla çevirmeleri idi. İdeolojik-milliyetçi bir mesajı vardı ve Müslümanları Balkanlar’daki etnik örgütlerin veya kimliklerin bir parçası haline getirmek amacıyla yapılmıştır.

Mico Ljubibratic (1829-1889) tarafından tamamlanan ve ölümünden sonra 1895’te Belgrad’da yayınlanan Kur’an’ın ilk Sırpça çevirisini burada buluyoruz. Boşnak Müslümanları ya da kendi deyimiyle “Sırp halkının Müslümanları”nı cezbetmeyi amaçlıyordu.