مسلمانان آرژانتین و بازگشت به هویت اصیل اسلامی در جامعه کاتولیک

به گزارش ایکنا، جمهوری آرژانتین با مساحت 2 میلیون و 780 کیلومتر مربع دومین کشور آمریکای لاتین محسوب می‌شود. جمعیت آن در حال حاضر حدود 48 میلیون نفر است که اکثر آن‌ها مسیحی و پیرو مذهب کاتولیک هستند. زبان رسمی این کشور اسپانیایی است. اسپانیایی‌ها از زمان کشف این سرزمین در سال 1516 میلادی آن را اشغال کردند و نام آرژانتین را به آن دادند که در زبان اسپانیایی به معنای سرزمین نقره است. اسپانیایی‌ها شهر بوئنوس آیرس، پایتخت کنونی این کشور را بنا کردند و این کشور تا سال 1816 تحت اشغال اسپانیا بود.

آرژانتین بزرگترین اقلیت مسلمان در آمریکای لاتین را دارد. طبق گزارش «انجمن آرشیو داده‌های دینی»، جامعه مسلمانان حدود 1.9 درصد از کل جمعیت 46 میلیونی را تشکیل می‌دهند. تعداد مسلمانان آرژانتین امروز به حدود 700 هزار نفر رسیده است. کسی که برای اولین بار به این کشور سفر کند، انجمن‌ها، مراکز  و مدارس عربی اسلامی و  مساجد زیادی را مشاهده خواهد کرد. امروز  8 مسجد و 6 نمازخانه در این کشور فعال است.

تاریخچه ورود مسلمانان به آرژانتین

تعیین تاریخ مشخصی برای آغاز حضور اسلام در آرژانتین یا قاره آمریکا دشوار است، اما شواهد و نشانه‌های تاریخی حاکی از سفر دریانوردان مسلمان در قرون دور است. همچنین مطالعات دیگری نشان می‌دهد حضور مسلمانان در آرژانتین با ورود گروه‌های بردگان آفریقایی و برخی از مسلمانان اسپانیایی که توسط تاجران برده اروپایی ربوده شده‌ بودند تا در بازارهای برده در آمریکای شمالی و جنوبی به فروش برسند، آغاز شد.

 اولین مهاجران مسلمان موریسکوها در قرن پانزدهم بودند که همراه با کاشفان اسپانیایی، برای کشف قاره آمریکا به این منطقه رفتند. موریسکوها مسلمانان اصالتاً اهل شمال آفریقا و اسپانیایی‌تبار بودند که پس از غیرقانونی شدن اسلام در اسپانیا، مجبور به گرویدن به مسیحیت شدند. بسیاری از آنها برای جلوگیری از آزار و شکنجه، فرار کردند و در آرژانتین مستقر شدند. 

علاوه بر این از اواسط قرن شانزدهم تا زمانی که تجارت برده رسماً با تصمیم کنگره ایالات متحده در اوایل قرن نوزدهم ممنوع شد، دزدان دریایی میلیون‌ها نفر را از خانواده و بستگانشان در غرب آفریقا جدا و به برزیل، مکزیک، کوبا، آرژانتین و آمریکای جنوبی منتقل کردند.

در موزه‌های برزیل و مکزیک نسخه‌های خطی وجود دارد که قدمت آن به سال 1717 میلادی بازمی‌گردد که نشان‌دهنده ورود بردگانی است که به زبان عربی صحبت می‌کردند، گوشت خوک نمی‌خوردند و به خدا و حضرت محمد(ص) ایمان داشتند. اما این موج مسلمانان، در میان جامعه آرژانتین ذوب و محو شدند و هیچ اثری از آن باقی نماند. 

حضور مسلمانان در اواخر قرن نوزدهم مجدداً افزایش یافت و دامنه مهاجرت به آرژانتین در قرن بیستم به‌ویژه بین دو جنگ جهانی و پس از واقعه نکبت در فلسطین و مشکلات سیاسی و اقتصادی متعاقب آن گسترش یافت.  موج بزرگی از مهاجران عرب عمدتاً از سوریه و لبنان (که در آن زمان بخشی از امپراتوری عثمانی بود)، در  اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به این کشور آمدند. اکثر مسلمانان کنونی آرژانتین از نسل مهاجرانی هستند که در این کشور متولد شده اند. با این حال، ارتباط نسل‌های امروزی با سرزمین‌های خود و اسلام بسیار ضعیف شده و بسیاری از آنها در جامعه آرژانتین ذوب شده‌اند.

برخی از محققان امور مسلمانان در قاره آمریکا می‌گویند اولین مهاجران به آرژانتین افراد ساده‌ای بودند که نه دانش چندان و نه اهداف تبلیغی داشتند، بلکه تنها هدفشان گذران زندگی بود. بنابراین آنها کمتر به فرزندان خود قرآن کریم، زبان عربی یا تعالیم دین اسلام را آموزش دادند. از این رو نسل‌های بعدی از آداب، اخلاق، زبان و دین اجدادی خود دور شدند. 

اکثریت جامعه مسلمانان در شهر بوئنوس آیرس زندگی می‌کنند که تعداد آنها حدود 200 هزار مسلمان تخمین زده می‌شود. همچنین در شهرهای روساریو، توکومان، بوکوتا، کوردوبا، مندوزا و دیگر شهرها جمعیت زیادی مسلمان وجود دارد. 

کارلوس مِنِم، رئیس‌جمهور سوری‌تبار آرژانتین

مشهورترین چهره مسلمان در آرژانتین، «کارلوس مِنِم» Carlos Menem  رئیس‌جمهور سابق این کشور بود که در سال 1930 در خانواده‌ای مسلمان و سوری‌تبار در آرژانتین به دنیا آمد. او که نام اصلی خانوادگی‌اش منعم بود یک حزب سیاسی تأسیس کرد و برای رسیدن به مقام ریاست جمهوری آرژانتین دین خود را تغییر داد و مسیحی شد. 

پدرش سائول منعم و مادرش، محیبه عقیل، از مهاجران مسلمان سوری بودند. او به عنوان وکیل در دانشگاه کوردوبا آموزش دید و از حامیان خوان پرون سیاستمدار مشهور این کشور شد. 

  او در سال 1964 به سوریه سفر کرد و در آنجا با سلیمه فاطمه جمعه، یک مسلمان سوری ـ آرژانتینی آشنا شد و در سال 1966 با او ازدواج کرد.
 
او در سال 1989 پس از یک دوره مبارزات انتخاباتی که بر حقوق طبقه کارگر متمرکز بود، در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد و در دوران تورم و رکود اقتصادی بزرگ، ریاست کشور را بر عهده گرفت. دولت او بسیاری از بخش‌های تولیدی مانند پست، مخابرات و انرژی را خصوصی کرد که باعث جذب سرمایه و سرمایه خارجی به کشور و بهبود وضعیت اقتصادی شد. دولت او روابط با بریتانیا را که پس از جنگ جزایر فالکلند قطع شده بود، احیا و مشکلات تعیین مرز با شیلی را حل کرد.

منم در سال 2021 درگذشت و جسد او در یک قبرستان مسلمانان در استان بوئنوس آیرس به خاک سپرده شد. به گفته برخی از دوستان وی او تا آخر عمر مسلمان ماند و به آداب و احکام اسلام پایبند بود. پس از برگزاری مراسم تشییع در کنگره ملی آرژانتین، پیکر منم در قبرستان اسلامی سان جوستو در کنار پسرش به خاک سپرده شد. منم که 10 سال هدایت آرژانتین را بر عهده داشت در 90 سالگی درگذشت.

مراکز اسلامی آرژانتین

منم در زمان ریاست جمهوری خود قطعه زمینی به مساحت بیش از 5 هزار متر مربع به جامعه مسلمانان در بوینس آیرس اعطا کرد که در آن مسجد و مرکز فرهنگی اسلامی فهد که بزرگترین مرکز اسلامی آمریکای لاتین و کشورهای حوزه کارائیب به‌شمار می‌رود ساخته شد.

این بنا توسط ملک فقید فهد بن عبدالعزیز با هزینه شخصی ساخته شد و درهای آن در سال 1992 میلادی باز شد و هنوز هم خدمات مختلفی به اسلام و مسلمانان در سرتاسر آمریکای لاتین ارائه می‌کند، اما پس از حوادث 11 سپتامبر، تلاش‌های تبلیغی آن کاهش یافت و جنبه امنیتی به دلیل ترس از اتهامات تروریستی آن را تحت‌الشعاع قرار داد.

دو مسجد اول کشور در دهه 80 ساخته شدند. ابتدا مسجد التوحید در سال 1983 با حمایت سفارت ایران برای جامعه شیعیان بوینس آیرس افتتاح شد. مسجد آل احمد در سال 1985 برای جامعه اهل سنت ساخته شد و اولین ساختمان در کشور است که دارای معماری اسلامی است. مرکز فرهنگی اسلامی ملک فهد (که توسط پادشاه وقت عربستان سعودی، ملک فهد تأمین مالی شد) در سال 1996 ساخته شد و بزرگترین مسجد در آمریکای جنوبی است که شامل مسجد واقعی، یک کتابخانه، دو مدرسه و یک پارک است. 

سازمان اسلامی آمریکای لاتینIslamic Organization of Latin America  (IOLA) که مقر آن در آرژانتین است، فعال‌ترین سازمان در آمریکای لاتین در ترویج تلاش‌های وابسته به اسلام است. IOLA رویدادهایی را برای ترویج اتحاد مسلمانان ساکن در آمریکای لاتین و همچنین تبلیغ اسلام برگزار می کند.

لزوم گسترش فعالیت‌های اسلامی

 با نگاهی گذرا به این مؤسسات و مراکز درمی‌یابد که فعالیت آن‌ها در میدان عمل به سختی مشخص است و وفاداری و تعصب آنها به برخی فرقه‌ها و جناح‌ها باعث شده است که اقلیت مسلمان آرژانتین در تصمیم‌گیری سیاسی این کشور نقش چندانی نداشته باشد. 

بسیاری از آنها فقط یک والد مسلمان‌تبار دارند و هیچ زبان عربی نمی‌دانند زیرا نسل جوان با زبان اسپانیایی به عنوان زبان اصلی خود بزرگ شده‌اند. این امر مشکل دیگری به وجود می‌آورد و آن این است که منابع اسلامی کافی به زبان اسپانیایی، به‌ویژه در زمینه آموزش قرآن وجود ندارد و همچنین هیچ روایت اسپانیایی قابل اعتماد مثبتی از اسلام وجود ندارد، بنابراین نسل جوان نمی‌تواند با دین درگیر شود.

به عقیده بسیاری از فعالان جامعه مسلمانان آرژانتین، موانع بسیاری پیش روی مسلمانان در این کشور وجود دارد و آنها معتقدند که مهمترین گام برای غلبه بر این چالش‌ها موارد زیر است:

1- خود اتکایی بدون دلبستگی به کشورهای عربی و اسلامی، زیرا کمک‌های آنها موجب تفرقه بین جوامع اسلامی در کشورهای خارجی است.

2- توجه به زبان عربی و قرآن در قالب تولید برنامه‌های تلویزیونی عربی تا افراد جامعه به شنیدن زبان عربی و روخوانی قرآن عادت کنند.

3- تشكيل یک انجمن اسلامی فعال كه همه مراکز و مؤسسات اسلامی را در بربگیرد و در زمینه دفاع از منافع مسلمانان كمك كند.

4- ایجاد مؤسسات نوین قرآنی، عربی و اسلامی که از طریق آن‌ها ذهنیت اسلامی سازگار با تغییرات زمانی و مکانی و تعامل تمدن‌ها و فرهنگ‌های جهانی شکل بگیرد.

5- جلوگیری از فرقه‌گرایی و حفظ وحدت در بین جامعه اسلامی 

گزارش از محسن حدادی