مهمترین تأثیر زنان در پیاده‌روی اربعین، ارائه الگوی زن مسلمان است/ حضور 18 درصدی کودکان

به گزارش ایکنا، لیلا همایون‌فرد؛ پژوهشگر و عضو انجمن علمی پژوهشی معاونت پژوهش جامعه الزهرا(س)، در نشست تخصصی «بازنمایی حضور اجتماعی زنان در همایش اربعین با الگوگیری از زنان عاشورایی» که از سوی انجمن علمی پژوهشی تاریخ معاونت پژوهش جامعه الزهرا(س) برگزار شد، با بیان اینکه پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آینده نیمی از شرکت‌کنندگان در پیاده‌روی اربعین زنان باشند، گفت: زنان به سبب نقش زنانه و مادری می‌توانند با حضور اجتماعی خودتأثیرات مثبتی داشته باشند. 

وی با بیان اینکه درباره رسیدن کاروان اسرا در اربعین سال اول به کربلا اختلاف نظر وجود دارد، افزود: آیت‌الله قاضی طباطبایی در تحقیقی درباره اولین اربعین سیدالشهدا(ع) تأکید می‌کند که بازگشت اسرا در اولین اربعین صورت گرفت و سرهای مقدس به ابدان ملحق شدند. از این رو برخی از صاحبنظران بنا بر اینکه اصل اربعین به اسارت بانوان عاشورایی اختصاص دارد معتقدند که اصل موضوع پیاده‌روی اربعین، زنانه است، ولی ما نمی‌خواهیم این موضوع را زنانه و مردانه کنیم و نگاهی فراتر داریم. 

همایون‌فرد با بیان اینکه حضور زنان در پیاده‌روی اربعین به تأسی از حضرت زینب(س) در سال‌های اخیر رواج یافته است، اظهار کرد: در بسیاری از مصاحبه‌ها در مورد چرایی شرکت در همایش عمدتاً پاسخ‌دهندگان می‌گویند که حضورشان به تأسی از حضرت زینب(س) و درک آن شرایط و ابراز همدردی با ایشان است. بنابراین گردهمایی اربعین یک پیاده‌روی ساده نیست، بلکه تداعی عظمت پیاده‌روی حضرت زینب(س) بعد از ایراد خطبه‌ها و طی طریق طولانی به عنوان نماد مبارزه با ظالمان زمان خود بود.

بررسی فقهی حضور بانوان در پیاده‌روی اربعین

وی با ذکر اینکه برخی در ابتدای این مراسم مخالف حضور بانوان در مراسم بودند و این مورد از نظر فقهی مورد بحث بود، تصریح کرد: براساس تحقیق برخی پژوهشگران دلیلی قاطع و خدشه‌ناپذیر برعدم جواز شرکت بانوان در اربعین نداریم، مگر اینکه یکسری عوامل ثانوی رخ دهد، از جمله اینکه مفسده‌ای در کار باشد، ولی اگر این کار به زنده نگه داشتن مکتب امام حسین(ع)، معرفی زنان محجبه، وجوب حفظ عزت مسلمین، حفظ شعائر دینی و نیز امر به معروف و نهی از منکر کمک کند، حتی تا وجوب پیش می‌رود. بنابراین، از نظر فقهی باید درباره عوارض ثانوی آن بیشتر کار کنیم.

همایون‌فرد با اشاره به بازنمایی حضور زنان در پیاده‌روی اربعین، بیان کرد: این حضور علاوه بر آثار فردی، حضور اجتماعی هم دارد. زنان تعلقات و حساسیت دنیوی بیشتری نسبت به مردان در مسائلی چون تنوع لباس و پوشش دارند، ولی در این سفر چند روز با یک لباس سفر می‌کنند که ساده است و تعلقات زنانه در طول این سفر بسیار کم می‌شود، در حالی که همین اتفاق در زندگی روزمره برای زنان بسیار دشوار است و همین امر سبب رشد و تربیت فرد و کسب صفات عالیه می‌شود. مشاهده صحنه‌های مکرر کارهای خیر برای زنان و مردان زائر آثار روحی فراوانی دارد و زائران را به نیکوکاری و ایثار تشویق و ترغیب می‌کند و آنان می‌توانند آن را به اقوام منتقل کنند. مورد دیگر تقویت وضعیت عفاف و حجاب است، زیرا هدف اکثر بانوان همراهی با حضرت زینب(س) است و این مسیر سبب می‌شود تا فرد نسبت به حجاب و صبر و مقاومت فردی حساسیت و دقت بیشتری را به خرج دهد.

ارائه الگوی زن مسلمان به جهان

وی با طرح این پرسش که آیا این حضور اثر اجتماعی هم دارد، گفت: اولین اثر اجتماعی حضور در سفر اربعین معرفی الگوی زن مسلمان به رسانه‌های بین‌المللی و همه کسانی است که زن را یک کالای جنسی معرفی می‌کنند. به تعبیر مقام معظم رهبری، همایش اربعین یک رسانه است و در این مسیر زنان عزاداری می‌کنند و شعار می‌دهند و نقش همسری و مادری را برعهده دارند. در واقع چهره‌ای مقاوم، صبور و به دور از مظاهر دنیا دارند و فارغ از مباحث جنسیتی به او نگاه می‌شود و در عین حال زنان همه نقش‌ها حتی موکب‌داری را برعهده دارند و حجاب آنان تبلیغات منفی رسانه‌ها علیه حجاب را از بین می‌برد و این از مهمترین دستاوردهای حضور زنان در پیاده‌روی اربعین است. یکی دیگر از آثار حضور اجتماعی زنان، تربیت دینی فرزندان است، زیرا غالباً کودکان را با خود می‌برند و مهمترین تأثیرپذیری کودکان در قالب آموزش بی‌کلام در  این سفر تجلی می‌یابد. در روایات بیان شده که تربیت با رفتار انجام می‌شود نه کلام و بدین ترتیب کودکان رفتارهای انسانی مانند صبر، اخلاص، گذشت و محبت را درک می‌کنند، در حالی که اگر بخواهیم به آنها آموزش دهیم، طول می‌کشد.

همایون‌فرد با اشاره به اینکه کودکان سبک زندگی متفاوت و جدیدی را تجربه خواهند کرد، گفت: همه این تجارب را با یاد اهل بیت(ع) و نام امام حسین(ع) فرامی‌گیرند. محبت، سلام‌کردن، برقراری ارتباط خوب و مؤثر، ساده‌گرفتن مکان خواب و نوع خوراک از جمله مباحث تربیتی این سفر است. همچنین، در سالیان اخیر شاهد اعطای هدیه ایرانیان به کودکان عراقی بوده‌ایم و کودکان سخاوت را می‌آموزند و از هدیه‌ دادن لذت می‌برند. بنابراین سفر اربعین بهترین فرصت برای نهادینه‌ کردن تربیت دینی است. ضمن اینکه قرائت قرآن، خواندن دعا، عزاداری و برخی صفات دیگر از فضایلی است که کودکان در این سفر می‌آموزند، در حالی که شاید نتوانیم با صدها جلسه سخنرانی این فضایل را منتقل کنیم.

تأثیر انکارنشدنی اربعین بر کودکان

وی ادامه داد: ممکن است گفته شود که این سخنان آرمان‌گرایانه است، زیرا کودکان درک درستی از اربعین و فلسفه آن ندارند، ولی نمی‌توان منکر تأثیرات مثبت این سفر در کودکان منکر شد. البته نباید با کج‌سلیقگی‌ها باعث رنجش و خستگی کودکان شویم تا تاثیر سفر از بین برود. باید برنامه متنوعی داشته باشیم و آنان به موقع استراحت کنند. مورد دیگر کمک به تحکیم خانواده است، زیرا در طول این سفر اعضای خانواده دغدغه بیشتری در مورد همدیگر دارند و تلاش می‌کنند با محبت و صمیمیت بیشتری با هم ارتباط برقرار کنند و همین امر سبب تعالی اخلاق در خانواده می‌شود. همچنین حضور زنان و کودکان فضا را تلطیف می‌کند، زیرا اگر این فضا مردانه باشد، تأثیر اجتماعی و بین‌المللی پیاده‌روی کمتر خواهد بود.

پژوهشگر و عضو انجمن علمی پژوهشی معاونت پژوهش جامعه الزهرا(س) با بیان اینکه در اربعین امسال 18 درصد زائران کودک بودند که آمار قابل توجهی است، اظهار کرد: همچنین گفته شده است امسال 10 هزار کودک زیر 5 سال به اربعین رفتند و این امر باعث نمود بیشتر جنبه بین‌المللی این مراسم عظیم می‌شود. مورد دیگر نقش تبلیغی زنان است. زنان روایات خود را با انگیزه بیشتر و با جزئیات و حس و حال قوی‌تر بیان می‌کنند و دیگران را برای حضور در این مراسم تشویق می‌کنند و خیلی از افراد بر اثر همین تبلیغ و ترویج عازم این سفر شده‌اند. زنان علاوه بر نقش تبلیغی، روایتگری مناسب‌تری همراه با جزئیات دارند و کتب و دل‌نوشته‌های زیادی داریم که از سوی زنان نوشته شده است و روایتگری زنانه در فضای مجازی آثار بسیاری دارد.

اربعین حلقه پیوند عاشورا و ظهور

همایون‌فرد تصریح کرد: اربعین حلقه پیوند عاشورا و ظهور امام زمان(عج) است وگرچه اربعین نشانه و شرایط ظهور نیست، ولی می‌تواند زمینه‌ساز آن باشد. به همین دلیل دشمنان در این زمینه فضای تبلیغی منفی درست کرده‌اند؛ مثلاً امسال تبلیغ می‌کردند که به جای چادر، عبا بپوشید، زیرا عبا باعث راحتی بیشتر می‌شود و حجاب کامل‌تر است که به نظر بنده خطرناک است. اگر بخواهیم به خدمت امام حسین(ع) برسیم، برای ما پسندیده خواهد بود که بدون چادر مشرف شویم؟ فعالان فرهنگی و همه زنان و مردانی که دغدغه این کار را دارند باید از الان برای این موارد برنامه داشته باشند تا اگر در سال بعد مورد مشابهی مطرح شد بانوان دچار تردید و دوگانگی نشوند. حضرت آقا بر تبلیغ در حوزه تأکید بسیار کردند و در این مراسم تبلیغ کمرنگ است و باید برنامه‌ریزی بهتر و بیشتری صورت بگیرد.

این پژوهشگر جامعه الزهرا(س) بیان کرد: بنابراین پیاده‌روری اربعین جنبشی اجتماعی با ابعاد مختلف است و کارکردهای زیادی دارد و مهمتر اینکه انعکاس حضور زنان در پیاده‌روی با حجاب دینی خط بطلان بر همه سیاست‌هایی است که جهان مدرن برای زنان دارد و آنها را به کالای جنسی تبدیل کرده است. جامعه جهانی امروز گرفتار جاهلیت مدرن است و می‌توان با اجرای برنامه دقیق، تأثیر اربعین را بیشتر کرد. همان‌طور که حضرت زینب(س) در انتقال فرهنگ عاشورایی نقش‌آفرینی کرد، بانوان هم می‌توانند تداوم‌دهنده این مسیر باشند.