دانشمند محجبه؛ از کاوش درباره اینشتین تا کشف کهکشان‌ها

به گزارش ایکنا، یکی از مسائلی که در دنیای امروز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته حضور زنان محجبه در حوزه‌های مختلف اجتماعی و علمی است.

علی‌رغم مخالفت فزاینده در غرب با حضور زنان مسلمان در اجتماع که حجاب یا روسری به سر می‌کنند در چند سال گذشته زنان مسلمان در سراسر جهان حضور مثبتی داشته‌اند.

مقام‌آوری زنان مسلمان محجبه در حوزه‌های مختلف علمی باعث شده که راه برای حضور بیشتر آن‌ها در جوامع باز شود و این بانوان بتوانند با عبور از کلیشه‌های سنتی و نگاه‌های تنگ‌نظرانه ناشی از تعصبات مذهبی در عرصه‌های مختلف علمی صاحب عنوان شوند.

ستاره‌شناسی از جمله علومی است که ذاتا به عنوان علمی مردانه شناخته شده و کمتر شاهد حضور زنان در بخش‌های مختلف آن بوده است. با این همه یک زن مسلمان توانست در این حوزه به شدت مردانه به موفقیت‌های بزرگی دست یابد.

از خاورمیانه تا مطالعه کهکشان‌ها

بورجین موتلو _ پاکدل (Burcin Mutlu-Pakdil) یکی از زنان موفق مسلمان در حوزه ستاره‌شناسی است. وی اوایل سال 2018 با کشف کهکشانی جدید که پس از آن به نام او نامگذاری شد، موجی به راه انداخت.

موتلو _ پاکدل در ترکیه بزرگ شد، جایی که عاشق فیزیک و آسمان شب بود. او در دبیرستان «آناتولی بشیکتاش آتاتورک» تحصیل کرد و اولین نسل از خانواده‌اش بود که به کالج راه یافت.

خود موتلو _ پاکدل در بیوگرافی که در وب‌سایتش نوشته شرایط زندگی خود را این‌گونه شرح می‌دهد: «پدربزرگ و مادربزرگ من در شهرهای کوچک کشاورزی می‌کردند و حتی فرصتی برای یادگیری خواندن و نوشتن نداشتند. پدر و مادر من در این شهرهای کوچک بزرگ شدند. به دلیل فشارهای اقتصادی از آنها انتظار می‌رفت که از خانواده خود حمایت کنند. در آن سال‌ها، بیشتر دانش‌آموزان شهرشان تا هجده سالگی تحصیل می‌کردند. آنها هیچ الگو و حمایتی از جانب والدین نداشتند و بیشتر به کارهای خانه یا مزرعه مشغول بودند.»

وی در مورد پدرش می‌گوید: «پدر من متفاوت بود، زیرا او آنقدر موفق بود که در مقطع ابتدایی کامل تحصیل کرد. اما متأسفانه بعد از کلاس پنجم مجبور به ترک تحصیل شد تا از والدینش مراقبت کند. مادرم نیز بعد از کلاس پنجم مدرسه را رها کرد، زیرا قرار نبود زنان در شهر کوچک او تحصیلات بالاتری نسبت به مردان داشته باشند. تجربیات والدینم به من انگیزه داد تا هر کاری که برای تحقق رؤیایم لازم است انجام دهم، اما مسیر من آسان نبود. خانواده‌ام مورد انتقاد قرار گرفته بودند که چرا به من اجازه داده‌اند به خاطر تحصیلم از آنجا بروم، زیرا زنان جوان نباید دور از خانواده زندگی کنند.»

موتلو _ پاکدل برای اولین بار برای انجام تکلیف در مدرسه راهنمایی به ستاره‌شناسی علاقه‌مند شد آن‌هم زمانی که از او خواسته شد تا مقاله‌ای در مورد شخص ایده‌آل خود بنویسد. در ابتدا شخص خاصی را در ذهن نداشت، اما می‌دانست که می‌خواهد در آینده باهوش‌ترین فرد جهان شود. خواهرش پیشنهاد کرد که در مورد آلبرت اینشتین تحقیق کند و این باعث شد که پاکدل زندگی‌نامه اینشتین را بخواند. هر چه بیشتر در مورد فیزیک مطالعه می‌کرد، بیشتر شیفته سیاه‌چاله‌ها، کهکشان‌ها و جهان می‌شد. این تکلیف شروع مسیر وی برای تبدیل‌شدن به یک «اخترفیزیکدان» بود.

موتلو _ پاکدل در رشته فیزیک دانشگاه بیلکنت ترکیه تحصیل کرد و پس از فارغ‌التحصیلی، برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه فناوری تگزاس به ایالات متحده نقل مکان کرد. سپس دکترای خود را در رشته اخترفیزیک از دانشگاه مینه‌سوتا دریافت کرد؛ جایی که او رابطه بین کهکشان‌ها و سیاه‌چاله‌ها را مطالعه کرد.

موفقیت‌هایی که پشت سر هم نائل شد

پس از سه سال تحقیق فوق دکترا در دانشگاه آریزونا، دکتر پاکدل عضو بنیاد علمی علوم و مؤسسه فیزیک کیهان‌شناسی کاولی در دانشگاه شیکاگو شد و در آنجا به تحقیق در مورد شکل‌گیری و تکامل کهکشان‌ها ادامه داد.

موتلو _ پاکدل از داده‌های تلسکوپ فضایی هابل، تلسکوپ ماژلان و تلسکوپ سوبارو برای یافتن و رصد ضعیف‌ترین و کوچک‌ترین کهکشان‌های کیهان استفاده کرد. این کهکشان‌ها قدیمی‌ترین و تاریک‌ترین منظومه‌های ستاره‌ای هستند که دارای ماده تاریکند بنابراین سرنخ‌هایی از ماهیت ماده تاریک و تشکیل کهکشان‌ها در مقیاس‌های کوچک ارائه می‌کنند.

این دانشمند ترک‌تبار در مورد شرایط تحصیل خود در گفت‌وگویی که با National Geography  در سال 2018 داشت، گفت: «به عنوان زنی که در رشته فیزیک تحصیل می‌کرد، احساس می‌کردم که یک فرد خارجی هستم و باید به خودم یاد می‌دادم که به نظرات اهمیت ندهم و فقط روی علاقه‌ام تمرکز کنم.»

زنان در ترکیه در زمانی که او در کالج بودند، اجازه نداشتند در حین تحصیل در دانشگاه حجاب داشته باشند.

وی تصریح کرد: «من کلاه می‌گذاشتم و دنبال راه‌هایی می‌گشتم که بتوانم حجابم را حفظ کنم، اما نگران‌کننده بود. من در کشور جدیدی بودم و خیلی چیزها متفاوت بود. اما از آنجایی که خودم بودم و می‌توانستم هر طور که می‌خواهم لباس بپوشم، احساس خوشحالی بیشتری می‌کردم، حتی اگر مسائل دیگری برای حل کردن وجود داشت.»

افتخارات و تلاش برای تأثیرگذاری بیشتر در علم

موتلو _ پاکدل در طول زندگی حرفه‌ای‌اش جوایز بسیاری را به دست آورده است، از جمله کسب لقب به عنوان یکی از 10 شخصیت برجسته جهان، دریافت کمک‌هزینه تحصیلی TED در سال 2018 و کمک‌هزینه تحصیلی ارشد TED در سال 2020.

او در نشنال جئوگرافیک، مجله ماری کلر، مستند سینمایی «پیشرفت: پرتره‌های زنان در علم (Breakthrough: Portraits of Women in Science)» حضور داشته و سخنرانی‌اش در TED بیش از 2.5 میلیون بازدید داشته است.

موتلو _ پاکدل در طول تحصیل در مقطع دکترا، کهکشان PGC 1000714 را کشف کرد که کهکشان «بورچین» لقب گرفته است. این یک کهکشان بیضوی دو حلقه‌ای بسیار نادر است و کشف او پوشش رسانه‌ای گسترده‌ای ایجاد کرد.

در حالی که موتلو _ پاکدل و تیمش به مطالعه این شیء جذاب ادامه می‌دهند، او امیدوار است که کار و داستانش الهام‌بخش دیگر مهاجران و دانش‌آموزان باشد.

او می‌گوید: «وقتی به مدارس دعوت می‌شوم یا وقتی مردم از طریق رسانه‌های اجتماعی با من تماس می‌گیرند، همیشه تأکید می‌کنم که نباید به دلیل فشارهای خارجی مانع کنجکاوی علمی خود شوید. ممکن است مسیر آسان نباشد، اما شما باید علاقه خود را دنبال کنید.»

پاکدل تصریح می‌کند: این هم قانون زندگی است، اینطور نیست. شاید در اولین تلاش به نتیجه دلخواه نرسید. هر بار که شکست می‌خورید، بلند می‌شوید و دوباره تلاش می‌کنید و در نهایت به هدف می‌رسید.

امین قدسی