نابودی محیط زیست پیامدهای غیرقابل جبران به همراه دارد

در دین اسلام طبیعت مصداق «آیت» و «نشانه» خداست و هر کسی که بخواهد به خداشناسی برسد باید اول از نگاه به طبیعت و دقت به شگفتی‌های آن شروع کند که این شروع تجلی و بازتاب ذات اقدس خداوند است و همه موجودات عالم خداوند را تسبیح می‌گویند.

وعده بهار پس از زمستانی سرد و خسته کننده و همچنین رویش پس از نیستی حیات در بهار بیانگر رستاخیزی است که در جهان دیگر حادث می‌شود و آدمی نابود شده مجدد در محضر خداوند حاضر خواهد شد و حیات معنوی آن جهان را آغاز می‌کند.

خداوند در آیه 164 سوره بقره فرموده «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ؛ راستى كه در آفرينش آسمان‌ها و زمين و در پى يكديگر آمدن شب و روز و كشتی‌هايى كه در دريا روانند با آنچه به مردم سود مى‌رساند و [همچنين] آبى كه خدا از آسمان فرو فرستاده و با آن زمين را پس از مردنش زنده گردانيده و در آن هر گونه جنبنده‏‌اى پراكنده كرده و [نيز در] گردانيدن بادها و ابرى كه ميان آسمان و زمين آرميده است براى گروهى كه مى‏‌انديشند واقعا نشانه‏ هايى [گويا] وجود دارد». 

خداوند در آیات متعدد از طبیعت به‌عنوان نعمت و رزق یاد کرده و در آیه 24 تا 31 سوره عبس می‌فرماید: «فَلْیَنظُرِالْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاء صَبًّا، ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا، فَأَنبَتْنَا فِیهَا حَبًّا، وَعِنَبًا وَقَضْبًا، وَزَیْتُونًا وَنَخْلًا، وَحَدَائِقَ غُلْبًا، وَفَاکِهَةً وَأَبًّا؛ پس انسان باید به خوراک خود بنگرد که ما آب را به صورت بارشى فرو ریختیم، آنگاه زمین را با شکافتنى لازم شکافتیم، پس در آن دانه رویانیدیم، انگور و سبزى و زیتون و درخت خرما، باغ‌هاى انبوه، میوه و چراگاه.» که انسان باید در قبال این نعمت‌ها شاکر باشد.

پدیده‌های طبیعی وسیله‌ای برای رسیدن به عظمت خالق هستی

حضرت علی(ع) در خطبه 91 نهج‌البلاغه در توصیف خدا و خلقت موجودات فرموده: «خداوند آگاه است از فرو رفتن ريشه‌هاى گياهان در تپه‌هاى ريگ و از آشيانه‌هاى پرندگان در قلل كوه‌ها و از سراييدن مرغان آوازخوان در ظلمت لانه‌ها و از هر چه صدف‌ها از مرواريدها در درون خود پديد آورده‌اند، آنچه امواج درياها در خود پرورده‌اند و از آنچه تاريكى شب بر آن پرده افكند يا آفتاب بر آن بتابد و...».

حضرت علی(ع) در نهج البلاغه هم، پدیده‌های طبیعی را به لحاظ داشتن ویژگی‌هایی همچون زیبایی و خدمت‌رسانی به انسان، دارای ارزش می‌داند و آنها را وسیله‌ای برای تأمل و تفکر انسان جهت رسیدن به قدرت و عظمت و دانایی خالق هستی می‌داند. از این‌رو بر رعایت رفتار عادلانه و توجه و اهتمام به زیست‌بوم‌ها به طور ویژه تأکید می‌کند و راهکارهای عینی استفاده درست از موهبت‌های الهی را پیش‌روی انسان‌ها قرار می‌دهند. شمیم مقدمی، پژوهشگر حوزه محیط زیست در گفت‌وگویی به اهمیت توجه به محیط زیست از منظر آیات و روایات و پژوهش‌های انجام گرفته پرداخته که تقدیم مخاطبان ایکنا می‌شود.

شمیم مقدمی، عضو گروه پایش منابع آب پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی در گفت‌وگو با ایکنا از گیلان، با بیان اینکه محیط ‌زیست تبدیل به یکی از موضوعات مهم جهانی شده، اظهار کرد: ضرورت بقا، بشر را مجبور کرده که روی موضوع حفاظت محیط زیست تأمل کند و آن را مانند یک بحث سیاسی یا اجتماعی جدی در نظر بگیرد تا با جلوگیری از برهم خوردن هماهنگی نظام طبیعت حاکم بر زمین، ناجی زمین و موجودات آن باشد.

پیامدهای غیرقابل بازگشت دخالت در طبیعت

وی با بیان اینکه آلوده کردن، تخریب و نابودی محیط زیست تهدیدکننده حیات نسل حاضر و نسل‌های آینده و مصداق تخریب در زمین خواهد بود، افزود: برنامه ریزی و توسعه شهرهای موجود، بدون توجه به ابعاد محیط زیستی آن و با توجه به گستردگی سطح توسعه و میزان دخالت در طبیعت آثار و پیامدهای غیرقابل بازگشت و غیر قابل جبران برجا گذاشته، به نحوی که ما اکنون شاهد بحران کم آبی، تغییر اقلیم، خشکسالی، ریز گردها و... در کشور خود و سایر کشورها هستیم.

مقدمی گفت: متغیرهای محیط زیستی کشور اینقدر زیاد و متنوع است که هرکدام می‌تواند یک الگوی پژوهشی جهت کاهش و جبران پیامدهای غیر قابل برگشت، باشد. انتشارات پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی فعاليت رسمی خود را از سال 1393 با توجه به نیاز روزافزون کشور به پژوهش و تحقیقات علمی در زمینه محیط زیست و برای اجرای بخشی از وظایف پژوهشی پژوهشکده آغاز کرده است.

این پژوهشگر پژوهشکده محیط زیست بیان کرد: فعاليت‌های عمده انتشارات پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی عبارت است از تأليف و ترجمه و نشر كتاب‌های علمی و تخصصی در حوزه محیط زیست، علوم پایه و کشاورزی و... که بالغ بر 50 عنوان کتاب تخصصی در همین حوزه از اساتید برتر کشور به چاپ رسانده است. از آنجاکه سرعت بشر در صنعتی شدن موجب خطر تهدید بقا شده است، راه حل الگوبرداری از طبیعت و الهام گرفتن از آن به طور بالقوه می‌تواند بهترین روش برای از بین بردن آلودگی و کمبود منابع و زندگی سالم باشد.

«الهام زیستی»؛ کتابی با محتوای ارتباط بین محیط زیست و الهیات

وی بیان کرد: در خصوص ارتباط بین محیط زیست و الهیات باید عرض کنم که بسیاری از سوره‌های قرآن کریم به نام یکی از عناصر طبیعی است به عنوان مثال سوره رعد، نحل، نور، عنکبوت، نجم، بقره، شمس، حدید، لیل، قمر و... انتشارات پژوهشکده محیط زیست نیز کتابی با عنوان «الهام زیستی» در سال 1393 منتشر نموده است.

مقدمی گفت: طبیعت دارای تجربه میلیاردها سال است و بشر می‌تواند با یادگیری و الگوبرداری از این بانک بزرگ ایده‌ها، مجهز به نقشه‌ها و راهبردهای آن اقتصادی را بنا کند که تکامل و فناوری‌های آن از جنس طبیعت، زیست سازگارتر و با ثبات‌تر باشد.

این پژوهشگر با اشاره به آیاتی که به مسئله محیط زیست پرداخته گفت: خداوند در آیه 49 سوره قمر فرموده «إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَر؛ ماييم كه هر چيزى را به اندازه آفريده‏‌ايم» که حکایت از نظم حاکم بر جهان و طبیعت دارد که از آن این نتیجه به دست می‌آید نابسامانی‌های موجود در طبیعت و آلودگی‌های زیستی ناشی از بهره‌وری نادرست از طبیعت و منابع آن است.

عضو گروه پایش منابع آب پژوهشکده محیط زیست افزود: در آیه ۸۷ سوره مائده خداوند فرموده است: «لَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ؛ از حد مگذريد كه خدا از حد گذرندگان را دوست نمى‌دارد» بر این اساس کسانی که رفتار ناشایست با محیط زیست دارند از رحمت خداوند محروم خواهند بود.

نقش پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی در حل معضلات زیست محیطی

وی با بیان اینکه زمین، آب، هوا و انسان بازوهای به ‌هم‌ پیوسته حیات هستند که باید در تعادل و هارمونی نگهداشته شوند، بر هم خوردن یکی از این بازوها همه‌ چارچوب فلسفه زندگی روی زمین را برهم می‌زند، تصریح کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق با رویکرد مبتنی بر دانش و فناوری توان تأثیر بر کاهش میزان اتکا و بهره‌برداری از منابع طبیعی و زیرزمینی، نفت، منابع فسیلی و تجدید ناپذیر را دارند و از این منظر می‌توانند بسیاری از مشکلات محیط ‌زیستی که صنایع و فناوری‌های قدیمی به وجود آورده‌اند را حل‌ و فصل کند.

مقدمی با اشاره به اینکه در شعار امسال و قانون جهش تولید دانش‌بنیان نیز به ضرورت استفاده و توجه به ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق تأکید شده است، تصریح کرد: پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی از تمامی ظرفیت علمی و اجرایی خود جهت عملیاتی شدن طرح‌ها و پژوهش‌های ملی و منطقه‌ای بهره خواهد برد تا گره‌گشای معضلات محیط زیستی و سایر عوامل مرتبط شود. در این مسیر انتشارات این پژوهشکده نیز با باز نشر تحقیقات و پژوهش‌های کاربردی در قالب کتاب‌های نفیس و وزین علاوه‌بر ارج نهادن به تلاش‌های بی دریغ محققین و پژوهشگران محیط زیست سایر علاقمندان و دوستداران را نیز در جریان این جهاد علمی قرار می‌دهد.

با دقت در آیات و روایات در می‌یابیم که همه آن چه در این دنیا وجود دارد و از جمله حیات ما، امانتی از سوی خداوند به حساب آورده می‌شود. چه انسان، چه حیوان، چه گیاه، چه دریا و کوه باشد، علاوه‌بر آن که مخلوق خداست، متعلق به خداوند و امانتی بسیار مهم از جانب خداوند بوده لذا باید با طبیعت با احترام و دقت رفتار کرد زیرا بر هم زدن نظم عالم طبیعت و تخریب و آلوده کردن محیط زیست از مصادیق بارز فساد در زمین است.