راه وحدت از توحید می‌گذرد

دکتر وحدالدین اینجه، استاد و پژوهشگر دانشگاه استانبول در آستانه میلاد نبی مکرم اسلام در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، با اشاره به جایگاه وحدت در کتاب و سنت، اظهار کرد: در‌ هیچ یک از ادیان و جهان‌بینی‌های بشری، در خصوص مسأله وحدت و جایگاه آن همانند دین اسلام به صورت گسترده بحث نشده است. چرا که فقط دین اسلام است که مسأله وحدت را عملا مطرح و نسبت به اتحاد مسلمین تأکید دارد بطوریکه صد‌ها آیه و حدیث به صورت مستقیم و غیرمستقیم به این موضوع مهم دارند. در واقع تمام دستورات الهی، امر، نهی، توصیه، نصیحت و قصه‌های دین اسلام، بخشی از سیستمی هستند که وحدت را تضمین می‌کنند. اسلام همچون یک آجر که در ساختمان‌سازی به کار برده می‌شود، موضوع وحدت را مبنایی و در بدنه دین مورد تأکید قرار داده، ولی متاسفانه امروز پراکنده‌ترین جامعه جهان، جامعه اسلامی است.

وی دین اسلام را دین واحد، سرشار از محبت و برادری عنوان کرد و افزود: اسلام و مسیحیت دو دین بزرگ الهی هستند که اسلام دین وحدانیت و یکپارچگی است و درمسیحیت پیروان‌شان در مسائل عقیدتی، درباره خدا، درباره کتاب مقدس، درباره پیامبرشان دارای اختلافات عمیقی هستند، اما اگر از بیرون نگاه کنید دارای یک همبستگی و یکپارچگی هستند که بسیار قابل تأمل است.

محقق و پژوهشگر اهل‌سنت کشور ترکیه در ادامه به تببین عوامل وحدت اسلامی پرداخت و گفت: عناصری که وحدت را فراهم می‌کند، با راهنمایی قرآن و سنت به عنوان یک بینش جهانی در اذهان ملت‌های اسلامی شکل گرفته است. امروز مسلمانان با توجه به جغرافیایی که در آن زندگی می‌کنند، ریشه‌های قومیتی، مذهبی و حتی فِرق، نوع این تعامل، وحدت و یکپارچگی اسلامی را تعیین می‌کنند و این کاملا طبیعی است که یک فرد در جغرافیای متفاوتی زندگی کند، به یک قومی تعلق داشته باشد و تابع یک مذهب و عضو یک فرقه باشد.

راه‌کار‌های وحدت اسلامی

اینجه ادامه داد: آن وحدتی که قرآن و سنت خواسته است به معنای جمع شدن در یکی از این عناصر نیست بلکه با همه این تفاوت‌ها، با هم زیر سقف توحید بودن است. ولی در طول تاریخ مسلمانان، وحدت را به عنوان تجمع در یکی از ساختار‌های اجتماعی که در بالا ذکر کردم، درک کرده‌اند. به همین دلیل است که با وجود همه دلایل و دستورات که به شدت بر وحدت تاکید دارد، آن وحدت آرمانی محقق نشده است.

وی به راهکار‌های تحقق وحدت اسلامی اشاره و اظهار کرد: آن روشی که وحدت اسلامی را تضمین می‌کند، جمع شدن مسلمانان در یک امر مشترک است. با وجود اختلاف جغرافیایی، قومی و فرقه‌ای، بدون ترک اعتقاد و جهان‌بینی خودشان، تنها چیزی که وحدت را به وجود می‌آورد، توحید و یکتاپرستی است. توحید باعث از بین رفتن این ساختار‌های اجتماعی نمی‌شود، بلکه آن‌ها را بارآورتر، پربارتر و کارآمدتر می‌کند. ما یک نقطه مشترک داریم که با هر فردی بنا به موقعیت‌های مختلف فردی، اجتماعی و جغرافیایی که دارند می‌توانیم متحد باشیم و این راه توحید است.

استاد دانشگاه استانبول آثار مخرّب تفرقه و نفاق را مورد توجه قرارداد و افزود: آن چیزی که اسلام نهی کرده، افکار و اعتقادات متفاوت و تنوع در بین بشر نیست، بلکه نباید تفاوت و تنوع را توجیه خصومت، جدایی و درگیری قرار دهیم. خداوند تفاوت و گوناگون بودن زبان و رنگ پوست را یکی از آیه‌های الهی معرفی کرده است. وقتی به طبیعت نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که همه چیز تغییر می‌کند و میل به تفاوت دارد. طبیعت با تنوع و تغییر کامل می‌شود. اما این پدیده تنوع که منبع عظیمی از ثروت است، امروزه به عنوان دلیلی برای ویرانی کامل، پراکنده شدن، جنگ و خصومت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این یک تخریب است و راه حلش حذف تفاوت‌ها نیست بلکه راه‌حل آن است که هر چیزی بر اساس حکمت در جای خودش مورد استفاده قرار گیرد.

درس عبرت

وی تصریح کرد: در طول تاریخ شاهد بوده‌ایم که دشمنان اسلام همیشه از تفرقه و عدم وحدت امت اسلام استقبال کرده‌اند و این یک معادله ساده است که دشمن به سادگی، یک دشمن است و می‌خواهد شما نابود شوید یا در ضعیف‌ترین حالت قرار بگیرید. این چیز عجیبی نیست، و این قانونی است که از زمان آفرینش جهان جاری بوده و هرگز تغییر نمی‌کند. همه ادیان توحیدی و تاریخ بشر پر‌ از نمونه‌های بارز این موضوع است. دشمن وظیفه خودش را انجام می‌دهد و خواهد داد. جالب غفلت مسلمانان است، که دین مبین اسلام قوی‌ترین و معتبرترین شواهد را در این زمینه ارائه و بارزترین مصادیق را نشان می‌دهد و آسان‌ترین راه را با راهنمایی پیامبر عظیم الشأن ترسیم می‌کند، اما چنان غافل هستیم که گویی این‌ها وجود ندارد، با هم‌دیگر می‌جنگنیم، در هر فرصت به جان هم می‌افتیم، خلاف دستور قرآن که صبح و شام می‌خوانیم. بدون شک این وضعیت امت اسلام یک درس و عبرتی برای نسل‌ها خواهد بود.

استاد جامعه‌شناسی دانشگاه استانبول بر اهمیت و ضرورت توجه جامعه نخبگانی به موضوع وحدت تأکید کرد و افزود: رهبران افکار، علما، روشنفکران، نه تنها در منطقه‌ای که من در آن زندگی می‌کنم، بلکه در کل جهان اسلام، بر وحدت و لزوم آن تأکید می‌کنند و روی این موضوع حساسیت زیادی نشان می‌دهند. اما منظورم تمام جامعه‌ اسلامی است، متأسفانه اندیشه وحدت را منحصر به وحدت در وطن، در نژاد و در فرقه‌ها و‌… می‌دانند، به این دلیل آن وحدت مطلوب به وجود نمی‌آید. اما توحید است که تضمین کنند وحدت در کشور، نژاد، فرق و... بوده و آن را سازنده، پربرکت و کاربردی می‌سازد؛ لذا در عمل راه وحدت از توحید می‌گذرد.

گفت‌‌وگو از اکبر پوست چیان