بهار طبیعت را به نور معرفت گره بزنیم

نوروز که می‌آید طبیعت جان می‌گیرد و این تازگی در روح و جسم آدمی نیز خودنمایی می‌کند. امسال اما شعف این تازگی دو چندان بود چراکه تقارن آن با بهار طبیعت، شوق مضاعفی بر دل و جان هر مؤمنی درانداخته بود‌. زمان تحویل سال ۱۴۰۳ قرائت «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ...» با زبان روزه، حس و حال دیگری داشت. سفره هفت سینی که قرآن زینت بخش آن بود، نوید روشنایی و تازه شدن دل را در بهار طبیعت با خود داشت.

در قرآن و سیره اهل بیت(ع) اهمیت روشنایی و ایمان دل بر کسی پوشیده نیست و به قدری مهم است که در فرازی از مناجات اميرالمومنين علی(ع) در مسجد کوفه آن حضرت فرموده: «اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ الاْمانَ یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ وَلابَنُونَ اِلاّ مَنْ اَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلیمٍ؛ خدایا از تو امان خواهم در آن روزى که سود ندهد کسى را نه مال و نه فرزندان مگر آن کس که دلى پاک به نزد خدا آورد».

همچنین در حدیثی از امام صادق(ع) آمده «اَلْقَلْبُ حَرَمُ اَللَّهِ فَلاَ تُسْكِنْ حَرَمَ اَللَّهِ غَيْرَ اَللَّهِ»؛ در بخشی از روایات نبی مکرم اسلام می‌خوانیم «إِنَّمَا اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ؛ نیاتی که مصدر آنها دل است». زبانی که دعا می‌خواند اگر همراه با حضور قلب نباشد، بی اثر است و زمانی عبادات اثر دارد که همراه با حضور قلب باشد.

در آیات قرآن نیز دل محل نزول وحی بر انبیا بوده، محل اندیشه و تعقل در راه قدم گذاشتن در مسیر کمال در آیه ۴۶ از سوره مبارکه حج خداوند به این مسئله اشاره کرده و فرموده: «أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ؛ آيا در زمين گردش نكرده‏‌اند تا دل‌هايى داشته باشند كه با آن بينديشند يا گوش‌هايى كه با آن بشنوند در حقيقت چشم‌ها كور نيست ليكن دل‌هايى كه در سينه‌هاست كور است».

اگر دل همراه نباشد، قدم در نیمه راه باز می‌ماند. در آیه ۱۷۹ سوره مبارکه اعراف می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ؛ و در حقيقت بسيارى از جنيان و آدميان را براى دوزخ آفريده‏ ايم [چرا كه] دل‌هايى دارند كه با آن [حقايق را] دريافت نمى‌كنند و چشمانى دارند كه با آنها نمى‌‏بينند و گوش‌هايى دارند كه با آنها نمى‌‏شنوند آنان همانند چهارپايان بلكه گمراه‌ترند [آرى] آنها همان غافل‏ماندگانند».

در حالی که آیه ۲۲ سوره مجادله تأکید دارد قدم‌هایی که همراه با ایمان قلبی باشد به سر منزل مقصود می‌رسد « لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُولَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ قومى را نيابى كه به خدا و روز بازپسين ايمان داشته باشند [و] كسانى را كه با خدا و رسولش مخالفت كرده‌اند هر چند پدرانشان يا پسرانشان يا برادرانشان يا عشيره آنان باشند دوست بدارند در دل اينهاست كه [خدا] ايمان را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود تاييد كرده است و آنان را به بهشت‌هايى كه از زير [درختان] آن جوی‌هايى روان است در مى‌‏آورد هميشه در آنجا ماندگارند خدا از ايشان خشنود و آنها از او خشنودند اينانند حزب خدا آرى حزب خداست كه رستگارانند». امان از قلب‌های مریضی که هیچ بهاری خزان آنها را تازه نمی‌کند: «فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ؛ در دل‌های ایشان بیماری (جهل و عناد) است، خدا بر بیماری آنها بیفزاید، و برای ایشان است عذابی دردناک، به سبب آنکه پیوسته دروغ می‌گفتند».

زمزمه سروده مولانا «ما درون را بنگریم و حال را» در روزهای بهاری فرصتی است تا دل‌ها را بتکانیم از هر ناپاکی، از حسد و دروغ، از غیبت و ریا، از هر آنچه ما را از مسیر حق دور می‌کند و بهار طبیعت را گره بزنیم با بهار قرآن و دل و جان را تازه کنیم.

سعیده مصطفوی