از مهمترین دعای حضرت ابراهیم تا دیدگاه قرآن درباره یهودیان

 سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم.

تلاش محمدعلی کوشا برای حذف گفتمان کلامی از ترجمه قرآن

غلامرضا ذکیانی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی:

یکی از مشکلات متداول در ترجمه‌های روان این است که تحت تاثیر نگرش کلامی حاکم بر مترجم قرار دارند. متاسفانه باید اعتراف کرد اغلب قریب به اتفاق ترجمه‌های خوب و روان، دچار این خطای رایج شده‌اند. توضیح اینکه، گفتمان کلامی رایج در ایرانِ معاصر، نگاه تنزیهی به خداوند متعال را ترجیح می‌دهد؛ لذا ترجمه ظاهر آیاتی که با این نگاه تنزیهی سازگار نیستند، مترجم را در تنگنا قرار می‌دهد. شاید بارزترین مصداق این تاثیرپذیری در ترجمه قرآن کریم، ترجمه فعل «یعلم» است که خداوند به خود نسبت داده است.

 این فعل در حالت ثلاثی مجرد، تک مفعولی است (حتی نعلم = تا بدانیم) ولی در حالت ثلاثی مزید دو مفعولی است (حتی نعلّم = تا بشناسانیم). حالت ثلاثی مجرد بارها در قرآن کریم ذکر شده است ولی اغلب مترجمین به دلیل تسلط گفتمان کلامی حاضر، آنها را دو مفعولی ترجمه کرده‌اند؛ زیرا گمانشان این بوده که نمی‌توانیم فعل (حتی بدانیم) را به خداوندی نسبت بدهیم که دارای علم مطلق است. ترجمه آقای محمدعلی کوشا از بیشترین حد دقت و روانی برخوردار است به حدی که به تعبیر استاد خرمشاهی بوی ترجمه نمی‌دهد. و نیز تلاش کرده کمترین تاثیر را از گفتمان کلامی حاضر بگیرد.

آیا از نظر قرآن، یهودیان نژاد برتر هستند

حجت‌الاسلام سیدجابر موسوی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی:

آماری وجود دارد که از مردم یهودی سراسر دنیا پرسیدند آیا شما اعتقاد دارید قوم برگزیده هستید، دو سوم یهودیان گفتند بله، ما خودمان را قوم برتر می‌دانیم و مبنای این نظر این بوده است یکسری عبارات در عهد عتیق آمده است که برداشت یهودیان از آن عبارات این است که ما از ناحیه خداوند قوم برگزیده هستیم. در قرآن هم تعابیری نظیر «فضلناهم» در مورد بنی اسرائیل به کار رفته که این سوال را پدید می‌آورد وقتی خدا می‌گوید شما را برتری داریم معنای این آیات چیست. 

دو سه آیه در قرآن در این رابطه وجود دارد از جمله این آیه که می‌فرماید: «يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ». برخی آیه را اینطوری ترجمه کردند که من شما را بر همه عالمین برتری دادم، برخی نیز در مقام ترجمه آیه گفتند به شما نعمت خاصی دادم. آیه دوم هم نظیر همین تعبیر را دارد. موضع ما نسبت به این آیات چیست؟ از نظر اسلام هیچ نژادی برتر نیست و ما نژاد برتر نداریم ولی به لحاظ عقیده انسان‌ها متفاوت هستند یعنی عقیده برتر داریم. عقیده برتر از نظر اسلام عقیده خود اسلام است.

درس علامه طباطبایی به نسل جوان

کریم فیضی، نویسنده و پژوهشگر قرآنی:

دنیای فکری علامه خیلی تکثر دارد و بعید می‌دانم بتوان که با یک واژه به عنصر کلیدی تفکر ایشان اشاره کرد، ولی گمان می‌کنم اگر بخواهیم به یک کلمه اشاره کنیم، آن واژه می‌تواند تفکر باشد. ایشان می‌فرمودند که عمل اصلی شب قدر تفکر است. بنابراین شاید بتوان از قول علامه نسل جوان را به تفکر دعوت کرد، آن هم تفکر بی‌قید و شرط. با اطمینان می‌توان گفت که پیام علامه به روزگاران این است که بیندیشید و اگر بخواهیم به سبک او فکر کنیم، باید خودمان را از آنچه بدان باور داریم خالی و بعد فکر کنیم.

مهمترین دعای حضرت ابراهیم، اقامه نماز بود

سیدمجتبی حسینی؛ مفسر قرآن:

حضرت ابراهیم یک دعایی کرده است که هم پنهان بوده و هم آشکار و آن دعا را خداوند شنیده است. مهمترین دعای حضرت ابراهیم این است که: «مرا برپادارنده نماز قرار ده و از فرزندان من نيز». ابراهیمی که این همه امتحانات را پشت سر گذشته است دعایش این است که مرا اقامه‌کننده نماز قرار بده. اقامه نماز با نماز خواندن فرق دارد. اقامه نماز یک کد است، یک شأن است، یک جایگاه است. لذا ابراهیم هم دعا می‌کند مرا اقامه‌کننده نماز قرار بده. خود نماز هم کد است. نماز مصداق‌هایی دارد که برخی در این عالم است و برخی در عوالم دیگر است.

نقشه راهی برای تحول در علوم انسانی وجود ندارد

سیدمحمدتقی موحد ابطحی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی:

تصور کنید که مرکزی برای تحول در علوم انسانی شکل می‌گیرد و بدون نقشه راه شروع به حرکت می‌کند، حال سؤال این است که آیا امیدی وجود دارد که نتیجه‌ای حاصل شود؟ در در چهارده سال گذشته چه تغییر و تحولاتی در برنامه‌ریزی‌های شورای تحول و ارتقای علوم انسانی صورت گرفته است؟ سند تحول علوم انسانی را یک مرکز دیگر نوشته اما شش سال است که هیچ خبری از بررسی و تصویب این سند نیست. ممکن است گفته شود برخی دولت‌ها با این سند موافق نیستند و آن را اجرا نمی‌کنند، اما تصویب آن منعی نداشت. لذا وقتی تصویب نمی‌شود، بدین معناست که اصرار و علاقه‌ای برای آن وجود ندارد و نتیجه آن وضعیت کنونی است.

کنشگری حضرت زهرا(س) بخشی از رسالت اجتماعی و الهی ایشان بود

زهرا شریف، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده:

حضرت زهرا(س) فارغ از اینکه همسر ولی خدا هستند، فرشته وحی بر ایشان نازل می‌شد و ایشان واجد مقام عصمت بودند و از اخبار عوالم بالا برخوردار بودند و تحلیل درستی از شرایط آن زمان داشتند لذا در روایات داریم که اگر حضرت علی(ع) به خلافت رسیده بودند طوری خلافت می‌کردند که مبادا آب در دل مردم تکان بخورد و ایشان تأثیر ولایت علی(ع) را متوجه بودند یعنی می‌دانستند که الان سرنوشت بشریت در حال تغییر است و از جایگاه دلسوزی، وظیفه‌مندی، رسالت اجتماعی و الهی به فعالیت پرداختند و اعتراض بخشی از این کنشگری بود؛ در خانه همه اصحاب را زدند تا وظیفه آنان را گوشزد کنند.

آنه ماری شیمل درخواست کرده بود برایش نماز میت بخوانند

عبدالرحیم گواهی؛ استاد ادیان و عرفان:

در ابتدای دهه شصت هم که سفیر ایران در یونسکو، شب حافظ برگزار کرده بودند اولین بار خانم آنه ماری شیمل را از نزدیک دیدم. بیست سال قبل در انجمن حکمت و فلسفه ایران، جلسه‌ای برای بزرگداشت خانم شیمل برگزار کردند و سرکار خانم دکتر اعوانی و برادرشان حضور داشتند و بنده هم سخنرانی داشتم و لازم است بگویم خانم شیملی که بیست سال قبل می‌شناختم با الان وجوه متفاوتی داشتند. به نظرم ایشان در آنجا یک خانم عالمه، عارفه، منصف و آکادمیسین واقعی بودند و دو وجهی که بنده را بی‌نهایت به ایشان آشنا کرده بود یکی آشنایی با تمام زبان‌های کشورهای اسلامی و دیگری سیر و سفر به تمام کشورهای اسلامی بود.
 
بنده از نزدیک دیدم که چقدر با عرفان اسلامی آشنا هستند و کتابی هشتصد صفحه‌ای هم در این مورد نوشته‌اند. برای بنده در این بیست سال گذشته ثابت شده است که خانم شیمل مسلمان از دنیا رفته است و خودش هم درخواست کرده بود برایش نماز میت بخوانند. چند روز قبل در نشستی بودم که در آخر جلسه به آقای دکتر نجفی گفتم که الان در هشتاد سالگی آثار امثال آل احمد و شریعتی را نمی‌خوانم هرچند زمانی بسیاری از آثار آنها را حفظ بودم بلکه الان راه شیمل را انتخاب می‌کنم چون وی پل ارتباط شرق و غرب و خلاصه عصاره تفاهم بود.