از آثار تفسیر استقلالی قرآن تا پنج راز زندگی خوب از نظر مولوی

سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم.

 

 

 

 

کشورهایی همانند عراق، افغانستان، ترکیه، عربستان، سوریه، عمان، تاجیکستان و ... آثاری در جشنواره فارابی دارند اما در سطح کلان‌تری باید از خلال دیپلماسی علمی، حضور رسمی این مجموعه‌ها را در کنار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری داشته باشیم. دومین اقدامی که باید انجام شود تقویت بخش‌هایی از جشنواره است که به حوزه‌های جدید علوم انسانی می‌پردازد. برای مثال باید گروه‌هایی به شکل تخصصی به فناوری‌های جدید از جمله هوش مصنوعی و رابطه آن با علوم انسانی، زیست فناوری، علوم انسانی محاسباتی، علوم اجتماعی محاسباتی و امثالهم بپردازند. نکته سوم توجه به آثار و کارهای میان رشته‌ای است. البته چنین اقدامی صورت گرفته اما باید تقویت شود. باید تحقیقات گروهی را تشویق و ترویج کنیم تا افزایش پیدا کنند. اقدام دیگری که باید انجام شود توجه به آثار کاربردی و حل مسائل کشور و جهان اسلام در ابعاد زیست‌محیطی، تروریسم، خشونت، نزاع‌های قومی، افزایش وحدت در جهان اسلام است. البته چنین کارهایی در دوره‌های قبل کلید خورده اما در این دوره باید با قدرت بیشتر به آنها پرداخته شود. نکته دیگر اینکه معتقدم هنوز مبلغ جوایز این جشنواره، اندک و متناسب با تحقیقات علوم انسانی و اسلامی نیست. 

 

 

 

 

بسامد کلمات زندگی در آثار مولانا بسیار بالاست و زندگی از موضوعات اصلی مثنوی و دیوان شمس است. او به شدت دلمشغول تامل درباره زندگی بوده و خود را شکارچی زندگی می‌نامد. از نظر او همه موجودات در جست‌وجوی زندگی هستند ولی انسان یا برخی انسان‌ها در پی زندگی نیستند. تعداد زیادی از سخنان مولانا درباره زندگی به درد انسان امروز نمی‌خورد و به درد کسانی می‌خورد که مستعد عرفان و اهل سلوک باشند. مولفه‌های زندگی خوب از نظر مولانا شامل عشق ، فضیلت‌مندانه زیستن، عادت‌شکنی، مدارا  و صلح‌طلبی هستند.

 

 

 

 

برخی فرآیندهای اجتماعی منجر به شکل‌گیری شهروند و دولت شد و همان فرآیندها، کاراکترِ مقلد را به وجود آورد که این کاراکتر، خود را مقلد دولت نمی‌داند بلکه وی مقلد اسلام است. مقلد هم کلمه‌ای کاملا جدید است. بنده نامه‌ای از ملاعلی نوری مشاهده کردم که یکی از طلبه‌ها از وی درباره تقلید از عالمان سؤالی می‌کند که در این نامه برای اولین بار وی می‌گوید شما موظف هستید از کسی که عالم‌تر است اطاعت و تقلید کنید. در واقع تقلید و مسئله اعلمیت از آن لحظه شروع شده است.

 

 

 

 

در رشته و مجموعه مطالعات قرآنی این مشکل وجود دارد که غلبه حاشیه بر متن اتفاق افتاده است. در گذشته مباحث علوم قرآنی مختصر بود ولی به مرور بر میزان آن افزوده شده است. آنقدر دانش‌های زیادی حول قرآن مطرح کردیم که در فهم قرآن تعیین‌کننده نیستند. البته باید این دانش‌ها را بدانیم تا رهیافت جدیدی از آیات داشته باشید و این مطلب قابل نفی نیست. ما معتقدیم برای اینکه این فضا شکسته شود و غلبه حاشیه بر متن عوض شود، باید به سمت تفسیر استقلالی رفت. از جلوه‌های دیگر این وارونگی که در رشته ما اتفاق افتاده است این است همه اختلافات تفسیری را با وجود اینکه قابل جمع نیستند پذیرفتیم و همه را به رسمیت شناختیم. این اشتباه است. نمی‌شود دو چیز غیر قابل جمع از قرآن دربیاید. من پذیرفتن این تناقضات را نتیجه همین وارونگی می‌دانم. ما به عدد انفاس مفسران قرآن درست کردیم در صورتی که در کار تفسیر استقلالی با این ایده و با مبانی و اصول و قوانینی که اشاره خواهم کرد، می‌خواهم اثبات کنم یک لایه از فهم در هر آیه قرآن وجود دارد که شیعه و اهل سنت و مفسران نمی‌توانند در آن اختلاف کنند. ما در تفسیر استقلالی دنبال این هستیم چگونه می‌توان به یک فهم مشترک دست پیدا کرد.

 

 

 

 

این متن قرآن کریم است که فرمود: وَما لَكُم لا تُقاتِلونَ في سَبيلِ اللَّهِ وَالمُستَضعَفينَ مِنَ الرِّجالِ وَالنِّساءِ وَالوِلدانِ الَّذينَ يَقولونَ رَبَّنا أَخرِجنا مِن هٰذِهِ القَريَةِ الظّالِمِ أَهلُها وَاجعَل لَنا مِن لَدُنكَ وَلِيًّا وَاجعَل لَنا مِن لَدُنكَ نَصيرًا؛ کمک و حمایت ما از مستضعفین منحصر به مسلمین نیست و هر کجا ندای یک مظلومی بلند شود و از ما کمک بخواهد ما باید کمک کنیم؛ کسانی که سخن دیگری می‌گویند در برابر بیانات قرآن ایستاده‌اند و کسی نمی‌تواند مدعی اسلام و مسلمانی باشد و این موضوع را منکر شود همچنین این مسئله جزء سیره اهل بیت و پیامبر(ص) بوده است، ضمن اینکه این مسئله یک رسالت انسانی است و هیچ انسان آزاده‌ای نمی‌تواند در برابر ظلم یک ظالم به یک کشور مظلوم سکوت کند؛ این موضوع با فطرت انسانی و حقوق بشر که خود غرب از آن دم می‌زند سازگاری ندارد لذا دفاع از فلسطین امری جهانی است و باید نخبگان فکری کشور اعم از حوزوی و دانشگاهی وارد میدان شوند و این حرکت درست را تبیین کنند. ما حامی کشوری هستیم که به دنبال گرفتن حق مسلم خود از رژیم اسرائیل است و حمایت از آن وظیفه انسانی، اسلامی، فطری، ملی و بین‌المللی و وظیفه همه اقشار است و هر کسی به هر نحوی بتواند باید این وظیفه را انجام دهد.

 

 

 

 

به عنوان کسی‌ که در زمینه علم و دین کار کرده‌ام و موضوعات پایان‌نامه و رساله بنده در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، در زمینه علم و دین بوده است پیشنهادم این است که ابتدا باید رابطه علم و دین را شفاف کنیم چون هنوز نتوانسته‌ایم تعارضاتی که به ظاهر در زمینه تضاد علم و دین وجود دارد و دشمنان دین آن را برافراشته‌اند و می‌گویند دین با عقل و علم تعارض دارد را برطرف کنیم. این افراد نظریاتی همانند نظریات داروین و امثالهم را مطرح می‌کنند بنابراین وظیفه اندیشمندان حوزه دین است که به این شبهات به صورت شفاف و کاربردی و جامعه‌پسند پاسخ دهند. اولاً باید اعلام کنیم که بین عقل و دین و علم تعارضی وجود ندارد و ثانیاً وقتی از موضع دفاعی خارج شدیم آن وقت می‌توانیم حمله کنیم یعنی نظرات علمی که غرب به آن می‌نازد اما به زعم ما ضد عقل و علم است را برجسته کنیم و در واقع ما به نظرات آنها حمله کرده و نقاط ضعف آنها را بیان کنیم. در این صورت می‌توانیم چهارچوب ذهنی جوانانمان را به گونه‌ای طراحی کنیم که منطبق با علوم کامله عقلانی باشد که همان علوم انسانی اسلامی است و مطابق با آن نسل جدیدی را پرورش دهیم که در سال‌های آینده نظریاتی از این نسل استخراج شود که منطبق با علوم اسلامی و امر هدایت جامعه بشری باشد.

 

 

 

 

 جامعه المصطفی العالمیه این آمادگی را دارد تا به عنوان یک حلقه وصل میان مراکز علمی جمهوری اسلامی ایران و سایر مراکز علمی دنیا نقش‌آفرینی کند. جامعه المصطفی به عنوان یک دانشگاه بین‌المللی با رویکرد ارتقای دوستی و برادری میان ملت‌ها، آمادگی دارد به عنوان حلقه وصل میان مراکز علمی و دانشگاهی دو کشور عمل کند. امیدواریم این دیدار فرصت مناسبی برای آغاز دور جدیدی از همکاری‌های علمی دوجانبه را فراهم آورد. دانشگاه بین‌المللی المصطفی به دانشجویان غیر ایرانی اختصاص دارد و عضو فعال اتحادیه‌های معتبر دانشگاهی جهان به شمار می‌آید. بیش از ۱۵۰ رشته، گرایش و مقطع در جامعه المصطفی وجود دارد. این رشته‌ها در سه حوزه دانشی اصلی علوم اسلامی، علوم انسانی و زبان و فرهنگ‌شناسی به دانش‌پژوهان المصطفی ارائه می‌شود.  راهبرد آموزشی المصطفی تقویت ارتباط فرهنگی و برادری میان کشور‌های مختلف و احترام به مذاهب، ادیان و فرهنگ‌های مختلف است.