روشنگری‌ در پیاده‌روی اربعین وحدت اجتماعی را تقویت کند

حسین محمدی، معاون فرهنگی دانشگاه بین‌‌المللی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین درباره ابعاد پیاده‌روی اربعین، گفت: وقتی اربعین را به مثابه یک پدیده مورد بررسی قرار می‌دهیم تا مهمترین پیام آن را استخراج کنیم با ابعاد مختلفی مواجه می‌شویم که باید تمامی این ابعاد را لحاظ کنیم و در نهایت نتیجه کلی بگیریم؛ پیام اربعین را در ابعاد چهار گانه‌ای می‌توان مورد بحث و بررسی قرار داد. 

وی اظهار کرد: پیام اربعین در بعد سیاسی نشان‌گر اقتدار اسلامی، هیبت و شکوهی است که در پرتو رابطه امام و امت شکل می‌گیرد و این پیام را به همه جهانیان مخابره می‌کند که اگر امت‌ها با محوریت امام کنار هم قرار گیرند و بر مدار محبت امام گرایش‌ها، عواطف و بینش‌های خودشان را مدیریت کنند، عظمت و شکوهی به وجود خواهد آمد و از قدرتی برخوردار است که این قدرت با قدرت‌های نظامی، اقتصادی و سایر قدرت‌ها نمی‌تواند برابری کند. 

این استاد دانشگاه بیان کرد: در بعد اجتماعی پیام اربعین به جهان وحدت اجتماعی است یعنی همه آدم‌ها با هر طرز تفکر، سلیقه‌ای و در هر سطحی از دینداری، فرهنگ و هر تعلقی که نسبت به خرده فرهنگ خود دارند در مسیری قرار می‌گیرند که عناصری در آن مسیر وجود دارد که همه قلب‌ها را بهم پیوند می‌زند و وحدت اجتماعی رقم می‌خورد. 

وی افزود: در بعد اجتماعی، افراد اختلاف سلیقه، نظر و دیدگاه خودشان را کنار می‌گذارند و به یک نقطه قابل اعتنا از وحدت اجتماعی دست پیدا می‌کنند که این موضوع می‌تواند آورده بسیار بزرگی برای امت اسلامی تلقی شود و این پیام به تمام بشریت مخابره می‌شود که اگر با محوریت امام وحدت اجتماعی شکل بگیرد اختلافات و تناقض‌هایی که سبب برتری، نژادپرستی و نسل‌کشی می‌شود از جامعه رخت می‌بندد.  

بعد مردمی اقتصاد در پیاده‌روی اربعین 

معاون فرهنگی دانشگاه بین‌‌المللی امام خمینی(ره) تصریح کرد: بعد سوم بعد اقتصادی است، در بعد اقتصادی شاهد این هستیم که در ایام اربعین نزدیک به ۲۰ میلیون نفر از همه جای جهان در اجتماع عظیم پیاده‌روی اربعین شرکت کرده‌اند بدون آنکه دغدغه‌ای برای اسکان و تغدیه داشته باشند؛ امکاناتی چون اسکان و تغذیه با ابعاد مردمی برای این اجتماع عظیم مهیا شده است، از بعد اقتصادی مردم‌پایه بودن، افراد بسیاری را در مسیر پیاده‌روی اربعین می‌بینیم که دارایی‌های خود را به میدان آورده‌ و در طبق اخلاص قرار داده‌‌اند تا به زوار اربعین خدمت‌رسانی کنند. 

وی بیان کرد: توصیه‌های راهبردی در بعد اقتصادی اسلامی نیز بر مردم‌پایه بودن قرار گرفته است، در آیه ۷ سوره حشر آمده «كَی لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ» یعنی اینگونه نباشد که ثروت‌های جامعه در دست طبقه خاصی قرار گیرد، ما در مسیر پیاده‌روی اربعین این معنا را ملاحظه و مشاهده می‌کنیم که همه افراد با هر سطحی از دارایی، ثروت خودشان را از سر محبت و مهربانی در اختیار زوار قرار می‌دهد و این مهمترین پیام اقتصادی اربعین است. 

محمدی اظهار کرد: بعد چهارم بعد فرهنگی است، در بعد فرهنگی اربعین شاهد یک الگوی متعالی از سبک زندگی بر مبنای آموزه‌های اسلامی بر محوریت اربعین هستیم که افراد رفتارهای روزمره خود را بر اساس محبت امام حسین(ع) تنظیم کرده‌ و گام در مسیر اربعین گذاشته‌اند، این امر نشان می‌دهد که سبک زندگی مؤمنانه در مسیر پیاده‌روی اربعین تجلی پیدا می‌کند؛ در این حرکت عظیم آموزه‌های اسلامی همچون روحیه ایثار، اخلاص، از خود گذشتگی، تعاون و کمک به دیگران که در منابع قرآنی و روایات وجود دارد به صورت عینی مشاهده می‌شود. 

وی ادامه داد: در مسیر پیاده‌روی اربعین افراد بیش از آنکه به خودشان نگاه کنند به دیگران توجه دارند این یعنی ارتقا و تعالی و انسان در این مسیر از خودخواهی به دگر خواهی تغییر پیدا کرده است. 

معاون فرهنگی دانشگاه بین‌‌المللی امام خمینی(ره) گفت: وقتی این پیام‌های چهارگانه را در کنار هم قرار می‌دهیم در می‌یابیم که پیاده‌روی اربعین یک الگوی تمدنی اصیل در برابر الگوی متوحش غرب امروز به دنیا عرضه می‌کند. 

غرب قصد غلبه فرهنگ خود را بر ما دارد 

وی در ادامه گفت: ما باید بتوانیم روایت درست، صحیح و منطقی و ناظر به واقع را از اربعین ارائه کنیم و آن را با زبان هنر و رسانه به نسل جدید انتقال دهیم، این ارائه باید به صورت تطبیقی در نسبت با تمدن غرب صورت گیرد و این موضوع موجب افزایش سطح تفکر اعتقادی جوانان خواهد شد تا آگاه شوند که تمدن غرب چنگال‌های خودش را بر تمامی فرهنگ‌ها فرو برده و قصد دارد ما را به نابودی بکشاند و سبک زندگی غرب را بر فرهنگ ما غلبه دهد. 

محمدی خاطرنشان کرد: روایت تطبیقی از تمدن غربی با زبان هنر و رسانه می‌تواند انتقال دهنده پیام‌های اربعین باشد و البته که این اتفاق نخواهد افتاد مگر اینکه بتوانیم زمینه‌ای را فراهم کنیم که افراد با قرار گرفتن در مسیر پیاده‌روی اربعین معنا و مفاهیم آن را ببینند، بچشند و حلاوت معنا را لمس کنند. 

وی ادامه داد: باید بدانیم که هدف نظام اسلامی بر اساس بیانیه گام دوم ساخت تمدن نوین اسلامی است و این معنا و مفهوم را باید درک کنیم که مسئله اربعین تا چه حدی می‌تواند ما را برای ساخت این تمدن آماده کند و تا زمانی که رابطه این ۲ را متوجه نشویم نمی‌توانیم در مسیر تبیین اهداف نظام اسلامی گام‌های مؤثری برداریم و اگر گامی برداشته شود موجب بدبینی نسبت به نظام اسلامی خواهد شد. 

معاون فرهنگی دانشگاه بین‌‌المللی امام خمینی(ره) تصریح کرد: اگر با نگاه تمدنی به مسئله اربعین نگاه کنیم باید مسئله وحدت اجتماعی را سرلوحه کارهای تبیینی خود قرار دهیم، لذا هرگونه کنش، رفتار و سخنرانی تبیینی که موجب تفرقه بین امت اسلامی شود تبیین درستی نخواهد بود. 

وی گفت: تمامی تبیین‌ها و روشنگری‌ها در مسیر پیاده روی اربعین باید در مسیر دعوت به وحدت و تقویت وحدت اجتماعی رقم بخورد تا پیام ساخت تمدن نوین اسلامی به تمام دنیا مخابره شود و بدانند که نظام اسلامی در راستای اهدافی قرار دارد که در اربعین تجلی پیدا کرده است. 

برنامه جاماندگان اربعین باید ناظر بر پیاده‌روی اصلی باشد 

محمدی با اشاره به اینکه برخی از مناسک دینی و مذهبی جایگزین ندارند، افزود: این موضوع در روایات گفته شده است، به طور مثال مسئله حج یکی از مناسک مهم دینی است که باید در ظرف زمانی خاصی یا آداب و شرایطی خاص انجام شود و نمی‌توانیم این مراسم را برای کسانی که امکان مشرف شدن به حج ندارند باز تولید کنیم. 

وی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از این مناسک اربعین است، در روایات بر پیاده‌روی اربعین تأکید شده است و به نظر می‌رسد هدف امام معصوم از تأکید مسئله اربعین بر این بوده که در یک ظرف زمانی خاص مسلمانان اجتماعی تشکیل دهند و با محوریت محبت امام حسین(ع) شکوه و عظمتی را بیافرینند لذا ما اگر بخواهیم هر گونه مناسک دیگری را مشابه اربعین تولید کنیم که منجر به تضعیف مسئله اصلی شود باطل است. 

معاون فرهنگی دانشگاه بین‌‌المللی امام خمینی(ره) بیان کرد: برنامه‌هایی که برای جاماندگان اربعین برگزار می‌شود خوب است اما سیاست‌گذاران فرهنگی باید بر این دقت کنند که این مسئله باعث نشود کسی برای حضور در پیاده‌روی جاماندگان، از اجتماع عظیم اربعین محروم بماند بلکه باید تلاش کنند که مسئله اصلی تقویت شود. 

وی تصریح کرد: مناسکی که در روز اربعین در شهرها برگزار می‌شود باید ناظر بر پیاده‌روی اصلی باشد و حرکت مستقل تلقی نشود تا عنصر اصلی مورد تضعیف قرار گیرد. 

محمدی بیان کرد: پیاده‌روی جاماندگان بخشی از عقب ماندگی معنوی را می‌تواند جبران کند اما مهم این است افرادی که سیاست‌گذار هستند امکانی فراهم کنند که افراد و اصناف مختلف با توانمندی‌های خود بتوانند پشتیبان حرکت عظیم مردمی باشند. 

وی گفت: باید زمینه‌ای فراهم شود تا کسانی که از پیاده‌روی اربعین بازمانده‌اند با مؤلفه‌های فرهنگی، معنوی و اجتماعی اربعین آشنا شوند و این موضوع با کار رسانه‌ای یا فراهم کردن زمینه مشارکت مردم رقم خواهد خورد، همچنین هر صنفی که به هر نحوی می‌تواند نقشی ایفا کند باید در این زمینه قدمی بردارد. 

نتیجه نهایی اربعین جنبه اجتماعی و تمدنی دارد 

معاون فرهنگی دانشگاه بین‌‌المللی امام خمینی(ره) افزود: اربعین بیش از اینکه آورده فرهنگی داشته باشد جنبه اجتماعی و تمدنی دارد و ما زمانی می‌توانیم اثرات به جای مانده از اربعین را در طول سال تداوم ببخشیم که آن سبک زندگی که در طول پیاده‌روی تجربه می‌کنیم در تمامی لحظات زندگی سر لوحه قرار دهیم. 

وی ادامه داد: به عنوان مثال اگر در این مسیر مسئله خدمت به زائر را اولویت قرار می‌دهیم باید به مسئله خدمت به دیگران و خروج از خودخواهی به دگر خواهی را در طول زندگی تداوم ببخشیم. 

محمدی اظهار کرد: در تداوم اثرات اربعین بیش از آنکه به مسئله فردی نگاه کنیم باید به صورت اجتماعی به آن بنگریم، نزدیک به ۴ میلیون زائر از ایران در این مسیر گام برداشته‌اند همین افراد زمانی که بازگشتند اگر خدمت به دیگران را سر لوحه کار خود قرار دهند و بگویند من به پنج نفر از دوست و آشنایان خدمت ارائه خواهم کرد نزدیک به ۲۰ میلیون کمک صورت خواهد گرفت و حتی ضریب بیشتری نیز رقم خواهد خورد. 

این استاد دانشگاه در پایان گفت: تداوم فرهنگ اربعین نیاز به یک اراده جمعی دارد تا مؤلفه‌های فرهنگی معنوی اربعین به خوبی شناسایی شود و امکان تداوم آن در طول سال هم فراهم گردد تا بتوانیم مفاهیم فرهنگی و اجتماعی اربعین را گسترش دهیم.

خبرنگار: مهسا گنجه‌فرد