مسیر اربعین؛ امتداد تمدن اسلامی و حرکت زنان عاشورایی
اربعین امتداد حرکت زنان عاشورایی است. حرکت پرورش یافتگان مکتبی که نه تنها آموختند، بلکه آموزاندند که در اعصار مختلف چگونه زینب‌گونه بیندیشند و زینب‌وار عمل کنند.
به گزارش ایکنا، پیاده‌روی اربعین شاید در نگاه اول یک مناسک سالانه محدود در زمان و مکان خاص تعریف شود اما تأثیرات معنوی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی و... متعددی دارد. همین تأثیرات موجب شده بسیاری از اندیشمندان حوزه‌های مختلف با حضور و تجربه این سفر معنوی و بررسی علمی آن به تحلیل ابعاد مختلف پیاده‌روی اربعین بپردازند و حتی تلاش کنند از سبک برگزاری بسیار منحصر به فرد آن برای تحقق سبک زندگی اسلامی الگو ارائه کنند.
در همین راستا، دومین همایش معرفت و رسالت حسینی، اربعین و تمدن نوین اسلامی طی سال جاری در دانشگاه شهید بهشتی برگزار و مقالات متعددی در حوزه‌های مختلف به این همایش ارسال شد. خبرگزاری ایکنا با هدف آشنا کردن هر چه بیشتر مردم با ابعاد مختلف پیاده روی اربعین نتایج تعدادی از مقالات برتر این همایش را منتشر می‌کند. متن کامل مقالات توسط دانشگاه شهید بهشتی در قالب کتاب همایش منتشر خواهدشد.
زهره عبدخدائی، مدرس رشته فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبائی مقاله‌ای با عنوان «مسیر اربعین امتداد تمدن اسلامی و حرکت زنان عاشورایی» به دومین همایش معرفت و رسالت حسینی، اربعین و تمدن نوین اسلامی ارائه کرده است.
در چکیده این مقاله آمده است: نام اربعین پیوندی ناگسستنی با نام بانوی کربلا حضرت زینب سلام‌الله‌علیها دارد که یادآور مصائب کاروان اسیران کربلاست. اما حرکت اربعین چیزی فراتر از یک نام به نظر می‌رسد؛ حرکت اربعین گامی فرازمانی است. حرکت اربعین نوعی تجربه است؛ تجربه‌ای منحصر به فرد، خوانشی زینب‌گونه که از بند زمان رها شده، در قرن پانزده هجری نفس می‌کشد و عاشورایی عمل می‌کند. حرکت اربعین امتداد حرکت زنان عاشورایی است. حرکت پرورش یافتگان مکتبی که نه تنها آموختند، بلکه آموزاندند که در اعصار مختلف چگونه زینب گونه بیاندیشند و زینب‌وار عمل کنند.
نوشتار حاضر برآن است تا زائر اربعین را به قرن یک هجری برده و جایگاهی فرازمانی برای او به تصویر بکشد، جایگاهی که نقش و اهمیت زنان عاشورایی را حول سه محور جایگاه عبودیت، حمایت از ولایت و صیانت از ارزش‌های دینی و اخلاقی رصد و مطالعه کند. ترسیم چنین جایگاهی سبب خواهدشد تا تجربه دینی و معنوی زائر اربعین با بینش و علم تعمیق یابد و دیدی فراتر از یک تجربه یافته و به علمی یقینی دست یابد؛ علمی که نه تنها در اعماق وجود او نفوذ دارد بلکه او را به کنش نیز وا می‌دارد و این همان معنای واقعی «جهاد تبیین» است.
بدین منظور، نخست به اختصار تجربه دینی تعریف شده، سپس مفهوم جهاد تبیین و برخی اهداف و شاخصه‌های آن رصد می‌شود. در حین مطالعه موارد فوق برخی کنش‌ها و واکنش‌های زنانی که در واقعه عاشورا حضور داشتند، یا حضور نداشته اما آنان را حمایت و همراهی کردند، خواه در زمان واقعه کربلا و خواه بعد از آن تا پایان دوران اموی مطالعه می‌شود. در نهایت به این جمع بندی می‌رسیم که مسیر اربعین امتداد یک مسیر تعالی پیش رونده منحصر به فرد است و «و السابقون» این حرکت زنانی بودند که جهاد تبیین را به احسن وجه انجام دادند.
در ادامه این مقاله، اربعین به عنوان مسیر یک تجربه دینی با تحلیل تعریف تجریه دینی واکاوی می‌شود. «اربعین، جهاد تبیین؛ فرای یک تجریه دینی» نیز بخش دیگری از این مقاله است که در این بخش با تأکید بر اینکه حرکت اربعین اقتدا به بانوان عاشورایی است، حرکت زنان در جببه مبارزه، جهاد، شهادت، عبودیت، آموزش صبر و مقاومت در برابر مصائب، حمایت از ولایت و مراقبت از بازماندگان کربلا، تعریف جهاد تبیین و نقش بانوان در این جهاد با الهام از بانوان عاشورایی به ویژه در شبهه زدایی، جدا کردن ملت از بیراهه‌ها و کج راهه‌ها و تشریح شاخصه‌های جهاد تبیین بررسی شده است. شناخت شیوه‌های مختلف دشمن در راستای تدوین صحیح، شناخت نقاط آسیب پذیر دشمن، نوآوری در روش و ابزار تبیین، استفاده از هنر شیوه تبیین زنان عاشورایی نیز بخش دیگری از این مقاله است.
در بخش جمع بندی این مقاله آمده است: شیوه پرورش یافتگان مکتب اربعین و زنان عاشورایی، الگوگیری از بانویی است که فرمود « ... اکنون هر نقشه و توطئه‌ای داری درباره ما انجام بده و از هر کوششی در این باره فرومگذار! اما به خدا سوگند نمی توانی نام و نشان ما را محو کنی و سروش ما را بمیرانی و به حد ما نتوانی رسید ... بدان که رای و تدبیرت سست و روزگارت اندک و انگشت شمار و جمعیتت رو به پراکندگی است ...»(ابن طاووس، 1380)۔
این مختصر نوشتار بر آن بود تا لایه‌های مختلف نام و حرکت اربعین را به تصویر بکشد؛ سطحی‌ترین و ابتدائی‌ترین لایه نام اربعین است. همراهی با کاروان داغدیده عاشورا طی مسیر با پاهای تاول زده کودکان و بانوان داغدیده کاروانی که صبر از آن صبوری آموخت و استقامت استواری را یاد گرفت. اما حرکت در لایه بعدی، طی مسیری متعالی را می‌طلبد. مسیری در راستای تعالی «گوهر وجود من»؛ تجربه ای که ابراهیم را به «انی جاعل فی الارض خلیفه» و محمد(ص) را به «فکان قاب قوسین او ادنی» نائل کرد؛ حرکت در مسیر عبودیت.
این مسیر به همین جا ختم نمی‌شود و از این لایه فراتر رفته و تعمیق می‌یابد، این مسیر زائر کوی حسین را به حرکتی فرازمانی فرا می‌خواند و با زنان عاشورایی همراه و هم نوا می‌کند. نخست محوریت توحید در تمامی ابعاد را به تصویر می‌کشد، آنجا که ندای «الهی رضا برضانک» بلند است، نوای «اللهم فتقبل منا» طنین می‌اندازد. حمد و سپاس الهی در آغاز و انتهای خطبه‌ها از یک سو و نمازهای شب، راز و نیازهای از سوی دیگر علائم تربیت شدگان عاشورا است. به علاوه محوریت دفاع از اهداف عاشورا در دو محور حمایت از ولی و صیانت از ارزش‌ها را با ابزارهای گوناگون و روش‌های مختلف مجسم می‌کند. شبهه‌ها باید از اذهان مردم، از کوفه تا شام و سایر بلاد اسلامی پاک شود و برای قرن‌ها جاودان بماند که حسین برای اصلاح امت جد بزرگوارش قیام کرد.
بیراهه‌ها و کج‌راهه‌های امت از این مسیر باید مشخص شود. روش‌های دشمن باید شناسائی و خنثی شود و ابتکار عمل به دست گرفته شود؛ با هر ابزار و روشی، خواه با یادآوری عهدهای شکسته و پیمان‌های نقص شده، خواه با ملامت و یادآوری مواجهه با رسول اکرم(ص) و فاطمه زهرا(س)، خواه با استدلال‌های متقن و خواه با سوگواری و مرثیه سرائی و این چیزی نیست جز عمل به وصیت مولای متقیان یعنی جهاد با زبان‌ها؛ جهاد تبیین.
انتهای پیام
