زائران با معرفت اربعین، زائر ـ خبرنگار شوند

هر زائر اربعین می‌تواند یک راوی قیام امام حسین(ع) و اشتیاق و دلدادگی محبان عصر کنونی اهل بیت(ع) در اربعین حسینی باشد. این کار، کار سختی نیست. بخش قابل توجهی از زائران اربعین در شبکه‌های اجتماعی متعدد عضو هستند و می‌توانند با به اشتراک گذاشتن آنچه می‌بینند، احساس می‌کنند، درک می‌کنند و می‌فهمند، پیام اربعین سیدالشهدا(ع) را جهانی کنند.

اما هر زائر چگونه می‌تواند خبرنگار و خبررسان پیام اربعین باشد؟ مهدی توکلیان، روزنامه‌نگار‌ و عکاس در گفت‌وگو با ایکنا، به این سؤال پاسخ داد.

ایکنا ـ نگاه رسانه‌ای کنونی به پیاده‌روی عظیم اربعین حسینی چگونه باید باشد؟

اربعین یک قرارگاه رفتارهای کریمانه و آیین نیکی‌هاست. آن چیزی که در این پیاده‌روی برجسته است رفتارهای کریمانه، انسانی و انسان‌سازی است. زائران و خبرنگاران اربعین می‌توانند مفاهیم انسانی که فطرت انسان‌ها درگیر آن است و همه مردم دنیا فارغ از ملیت، جنیست، کشور، دین و ... این مفاهیم را می‌فهمند، رسانه‌ای کنند.  

پوشش خبری اربعین یک تفاوت عمده با پوشش سایر رخدادها دارد و آن اینکه رسانه‌های دوسویه و شهروند خبرنگاران می‌توانند نقش زائر خبرنگار را در این رویداد داشته باشند. همچنین هر زائری که به سفر اربعین مشرف می‌شود با توجه به توسعه تکنولوژی و وجود تلفن‌های هوشمند می‌تواند انعکاس‌دهنده واقعیت‌های اربعین باشد لذا رسانه‌های رسمی و حاکمیتی در اطلاع‌رسانی رویدادی به نام اربعین در چند سال اخیر و در آینده نقش‌آفرین نیستند و مردم به عنوان کنشگران انتخاب‌گر، انتخاب می‌کنند که چه چیزی را ببینند، رصد کنند و دنبال کنند.

البته باید به این مسئله توجه جدی داشته باشیم که فضای موجود کنونی با پیشرفت تکنولوژی، وجود تلفن‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های فعال زائران را به رسانگرهایی تبدیل کرده که نقش رسانه‌ را به خوبی ایفا می‌کنند و این تفاوت دوره‌های اخیر اربعین با دوره‌های قبل‌تر است.

ایکنا ـ زائران چطور می‌توانند خبرنگار زائر باشند؟

هر زائری می‌تواند هر آن چیزی را که در فضای اربعین می‌بیند، مثل فرهنگ عراقی پذیرایی از زائران، روایت کند. وقتی وارد فضای پیاده‌روی می‌شویم با یک فرهنگ عراقی مواجه هستیم، فرهنگی که از موکب‌دارها تا خادمان، تا سرویس‌ها و خدماتی که به زائران ارائه می‌کنند و ... نشان از مودت، مهربانی، نیکی و رفتارهای خوب دارد. طبعاً چیزهایی که دیده می‌شود خصلت‌های خوب اربعین است و فکر نمی‌کنم زائر ما به دنبال چیز دیگری باشد و برداشت دلی خود و خاطرات خود را با عکس‌های سلفی بیان می‌کند.

در پیاده‌روی اربعین مردم وقتی در حال پذیرایی هستند، سینی پذیرایی را روی سرشان می‌گذارند تا شما به عنوان زائر حتی خم هم نشوید و راحت پذیرایی را از روی سینی بردارید، یعنی تا این حد به زائران احترام قائل هستند و زائران را با همه وجودشان تکریم می‌کنند لذا این چیزها را وقتی مردم می‌بینند و برای اعضای خانواده خود در قالب صدا، تصویر و فیلم می‌فرستند، کار خبررسانی و خبرنگاری در حال انجام است و نیازی نیست مسیردهی خاصی به آن بدهیم.

حتی سیر رسانه‌ای اربعین در مسیر خود اربعین مشخص است و آنچه برداشت هر زائری در این مسیر است می‌تواند انتقال‌دهنده سپهر رسانه‌ای باشد که در آینده از اربعین ترسیم می‌شود. هر زائری می‌تواند آنچه دیده را در پلتفرم مورد علاقه خود منتشر کند و با این کار ضریب رسانه‌هایی که علیه این رویداد دشمنی می‌کنند را کاهش دهد.

ایکنا ـ عملکرد رسانه‌های مخالف اربعین را چطور ارزیابی می‌کنید؟

رسانه‌ای که مخالف این حرکت عظیم هستند ،هدفمند حرکت می‌کنند گاهی با سکوت و گاهی با تهاجم و هوچی‌گری به این رویداد واکنش نشان می‌‌دهند اما در مقابل سکوت و هوچی‌گری آن‌ها نقش هر زائر با معرفت فارغ از ملیت، قومیت، دین و ...، این است که یک کار رسانه‌ای کند. اگر اینطور شود مقاومت هر پلتفرم یا رسانه‌ای که سیاست ترویج اسلام‌هراسی، شیعه‌هراسی و ... دارد، بالاخره شکسته می‌شود و وقتی ضریب رسانه‌ای اخبار، اطلاعات، عکس‌ها، گزارش‌ها زیاد شود، رسانه‌های مخالف هم بالاخره مجبور به انتشار اخبار رویداد اربعین می‌شوند.

ایکنا ـ چرا علی‌رغم اینکه بسیاری از زائران عکس‌ و فیلم از اربعین به اشتراک می‌گذارند هنوز در شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌ها نتوانسته‌ایم اربعین را به جهان نشان دهیم؟

اشکالی که داریم این است که ابزار و تکنولوژی را داریم، اما شیوه‌های صحیح استفاده از ابزار و تکنولوژی را نمی‌دانیم. در اینستاگرام عکس بارگذاری می‌کنیم اما همه که عکاس نیستند تا بدانند کپشن‌نویسی چیست. ما تکنیکی در گزارش‌نویسی داریم که به شش عنصر خبری چه کسی، چه چیزی، چه زمانی، کجا، چرا و چگونه پاسخ می‌دهیم. اگر فعالان رسانه‌ای ما همین تکنیک ساده را به عموم زائران یاد بدهند و آموزش دهند که چند هشتک مرتبط با اربعین که بین زبان عربی و فارسی مشترک است، در عکس بگذارند و کپشن‌نویسی کنند ضریب دیده شدن عکس‌ها و فیلم‌های اربعین افزایش پیدا می‌کند.

ایکنا ـ گردشگران خارجی نیز در حال جذب شدن به مراسم اربعین هستند؛ عملکرد اطلاع‌رسانی این گروه از حاضران در اربعین را چطور ارزیابی می‌کنید؟

در فرهنگ اروپایی‌ها و آمریکا روزی به نام «روز حسین» هست. اخیراً در دانشگاهی در کانادا نمایشگاه‌های عکس پیاده‌روی اربعین برگزار شده است. در این نمایشگاه‌ها در خصوص اینکه امام حسین(ع) کیست صحبتی نمی‌شود و فقط مطرح می‌شود که اربعین یک مراسم پیاده‌روی است که در آن غذا، اسکان و خدمات رایگان است. این مسئله برای آن‌ها غیر عادی است چون در همه مراسم یا پیاده‌روی‌ها در اروپا و آمریکا باید هزینه‌ای را پرداخت کنند. برای آن‌ها عجیب است که در منطقه‌ای از دنیا که گفته می‌شود ناامن است، امنیت برقرار است و چنین مراسمی برگزار می‌شود.

برای غربی‌ها جالب است که می‌توانند به خاورمیانه و کشور عراق بیایند، سه روز پیاده‌روی کنند، هیچ هزینه‌ای پرداخت نکنند و پیاده‌روی کنند. این مسئله ناخواسته موجب می‌شود افراد تحت تأثیر مغناطیس حسینی جذب ‌شوند و این سؤال برایشان ایجاد شود که حسین کیست؟ همین که بپرسند او کیست موجب می‌شود بروند تاریخ بخوانند و شخصیت سیدالشهدا(ع) را بشناسند و خواسته یا ناخواسته در مسیر شناخت امام حسین(ع) قرار می‌گیرند و خیلی لازم نیست برنامه خاصی برای آن‌ها طراحی یا ارائه شود.

این زوایا برای کسانی که دین ندارند و حتی خدا را قبول ندارند این سؤال را پیش می‌آورد که این جمعیت کجا می‌روند؟ چرا می‌روند و آن فرد کیست که به زیارت او می‌روند؟

ایکنا ـ رسانه‌های رسمی چگونه باید این مراسم را پوشش دهند؟

مهم است که رسانه‌‌های رسمی بر اساس تکنیک و ذائقه امروز مخاطب هدایتگری کنند. عکاس با دوربین می‌نویسد، خبرنگار با ابزار قلم؛ هر دو روایت و نوشتن است. نوشتنی که بخواهد واقعیت اربعین را نقل کند ناخواسته تأثیر را می‌گذارد. اعتقاد ما این است که در آخرالزمان منجی وقتی می‌خواهد خود را معرفی کند می‌گوید من فرزند حسین هستم و در آن زمان همه حسین(ع) را می‌شناسند.

به تعبیر مقام معظم رهبری «اربعین زمینه‌ساز تمدن نوین اسلامی است، مسیر تمدن در مسیر اربعین شکل می‌گیرد. اربعین از جنبه دیگری هم مهم است و آن اینکه تمام کسانی که به اشتراکات دینی و اعتقادی پایبند هستند در این مسیر مثل قطره‌های باران جمع می‌شوند تا به سمت دریای واقعیت برسند، جبهه مقاومت در همین مسیر شکل می‌گیرد. لذا دشمن وقتی راجب این مراسم سکوت می‌کند، برای این است که می‌ترسد بین ما مسلمانان برادری، مهربانی و مودت تکثیر شود و تمام تلاش خود را می‌کند این جبهه مقاومت شکل نگیرد.

ایکنا ـ خبرنگاران در اربعین زائر باشند یا خبرنگار؟

خبرنگاران اول به قصد زیارت نیت کنند و زائر باشند، زائری که در مسیر زیارت کردن در حوزه رسانه‌ای نوکری هم می‌کند. فلسفه اربعین رساندن پیام حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) است. این پیام مهم اربعین تکرار تاریخ کربلا در چهلمین روز شهادت شهدای کربلا است. از سال 61 هجرت تا امسال که در 1445 هستیم، هزار و 384 سال گذشته اما همچنان پیام‌های عاشورایی که انسانیت، معرفت، شناخت و درک صحیح از دین و تشیع است، جاری بوده و باید آن‌ها را انتقال داد.   

گفت‌وگو از زهرا ایرجی