گفت‌وگو شکاف بین نسل‌ها را کاهش می‌دهد

«تو مرا نمی‌فهمی»، «پدر و مادرم مرا درک نمی‌کنند»، «انگار هیچ‌کس نمی‌فهمد چه می‌گویم»، «ما چیز زیادی نمی‌خواهیم، اما هیچ‌کس مسائل ما را متوجه نمی‌شود»؛ این‌ها گزاره‌هایی است که از جوانان و نوجوانان زیادی شنیده می‌شود، با تأکید بر اینکه بزرگسالان و بدنه جامعه توان فهم و درک خواسته‌ها، نیازها و مسائل آنها را ندارند. در جامعه ما که دارای جمعیت جوان و تغییرات پرشتاب است، بسیاری بر این عقیده‌اند که انتقال فرهنگ از نسل قبل به نسل جدید با مشکلات جدی مواجه است و به علل مختلف، به‌صورت ناقص انجام می‌شود، به‌طوری که نسل جدید تا حد زیادی از فرهنگ و قواعد حاکم بر جامعه فاصله گرفته و شکاف عمیقی بین دو نسل ایجاد شده است.

زهرا طاهری، عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان اظهار کرد: هر نسل با توجه به فرآیند تغییر و تحولات زمانه خود شناخته می‌شود؛ دهه 60 با توجه به آغاز جنگ تحمیلی با ویژگی‌هایی مثل اضطراب، سادگی، قناعت و توقع کم کودکان، جوانان و نوجوانان و دهه 70 به علت انجام اصلاحات، کاهش تعداد فرزندان و تغییرات اجتماعی با توقعات بیشتر، صراحت لهجه و خواسته‌های بیشتر جوانان نسبت به دهه 60.

وی افزود: در دهه‌های 80 و 90، این تغییر و تحولات سرعت گرفت، اینترنت وارد کشور شد، سیاست‌های دولتی و ساختار جامعه تغییر کرد و این عوامل باعث شد که در دهه 90 تغییر نسل جوان بیش از هر زمان دیگری سرعت و شدت بگیرد. دنیای مجازی به‌ موازات دنیای واقعی شکل گرفت، اطلاعات نسل جدید از جهان را افزایش داد و زمانی که جهان واقعی به هر دلیلی نتوانست پاسخگوی نیازهای مختلف آنها باشد، بیش از پیش به جهان مجازی پناه بردند و پاسخ نیازهای خود را در آن فضا جستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) با بیان اینکه در این اتفاق تقصیری متوجه متولدین دهه‌های 80 و 90 نیست، بیان کرد: چنین فضایی به انتخاب متولدین این دو دهه ایجاد نشده که آنها را مقصر بدانیم، آنها در این زمانه و فضا به‌دنیا آمده‌اند، گردانندگان فضای مجازی و دنیای اطلاعات از جذابیت‌های آن مطلع بودند و از این فضا برای هدایت مشتریان خود استفاده کردند. از سوی دیگر، مسئولان و متولیان امر در کشور ما از قافله پرسرعت مجازی جا ماندند.

وی گفت: نسل جدید، هیجان‌پذیر و هیجان‌طلب است و فضای مجازی برای این نیاز مخاطب به انحای مختلف تولید محتوا می‌کند تا جوان و نوجوان بتواند خلأ دنیای واقعی را با فضای مجازی پر کرده و بیش از پیش به آن وابسته شود.

طاهری ادامه داد: شکاف نسلی در همه دوران‌ها بوده و خاص امروز نیست، سخن امام علی(ع) که می‌فرماید: «فرزند زمانه خودت باش»، اشاره به همین موضوع دارد که نمی‌توان با ادبیات و زبان نسل قبل در زمانه‌ای دیگر زندگی کرد. پس شکاف نسلی موضوع امروز و دیروز نیست، اما این مسئله در دنیای فعلی که با سرعت و تغییر شناخته می‌شود، بیشتر نمایان است؛ بزرگسالان امروز متهم به عدم درک نسل جوان شده‌اند، حال آنکه آنها هم این فاصله نسلی را با پدر و مادر و زمانه خود احساس کرده‌اند.

وی تصریح کرد: آنچه باید پذیرفت، این است که از جایی به بعد، برای نسل جوان کم گذاشتیم، تلاش نکردیم به نیاز آنها پاسخ دهیم و حوزه‌های مورد علاقه آنها را بومی‌سازی کنیم و به‌عنوان جایگزین در اختیارشان قرار دهیم. ما نتوانستیم فرهنگ بومی خود را به تکنولوژی تزریق کنیم، همه این مسائل به اختلاف دیدگاه‌ها و فاصله بین نسل جوان و بدنه جامعه و حتی مسئولان دامن زد و حالا این شکاف که در هر دوره، خود را به نوعی نشان می‌دهد، به روش‌های مختلف سعی در بروز و ظهور دارد.

این استاد دانشگاه گفت: شکاف نسلی زمانی در قالب درگیری و جدال ساده و سطحی با خانواده، زمانی در قالب ازدواج غیرسنتی و خودانتخابگری، زمانی در قالب پوشش خاص و متفاوت و زمانی هم در قالب روی آوردن به اعتیاد و مخدر خود را نشان داد؛ این مسئله در هر دوره به نوعی خود را بروز می‌دهد.

وی با بیان اینکه جامعه باید بستر گفت‌وگو و تفاهم را فراهم کند، تأکید کرد: زمانی اگر پدر به فرزند خود سفارش می‌کرد که پیش از ساعت 9 در منزل باشد، حرفی کاملاً پذیرفته شده بود و بی‌هیچ مقاومتی از جانب فرزند قبول می‌شد، اما امروز چنین نیست و جوان امروز گزاره‌های تک‌جمله‌ای بدون مقدمه و استدلال را نمی‌پذیرد و حتی این سبک از گفت‌وگو را برنمی‌تابد. در واقع، امروز زور و اقتدار در مناسبات میان فرزندان و والدین جایی ندارد، بلکه تنها راه ایجاد مفاهمه از طریق گفت‌وگو، استدلال و توضیح است.

طاهری بیان کرد: هر قدر در جامعه گفتمان و گفت‌وگو ایجاد شود، شکاف بین نسل‌ها کم‌اثرتر می‌شود، والدین باید یاد بگیرند که تربیت فقط تأمین نیازهای اساسی نیست، بلکه نیازهای فکری و روحی فرزند نیاز بیشتری به توجه دارد. والدین امروز باید یاد بگیرند که با فرزند خود از کودکی حرف بزنند و با گفت‌وگو و دلیل، انتخاب‌های او را هدایت کنند. این آموزش‌ها باید هر چه زودتر در سطحی وسیع برای خانواده‌ها فراهم شود.

گفت‌وگو از پریسا عابدی