ابتهاج آخرین حلقه واسط شاعران معاصر بود

محمود رنجبر، رئیس پژوهشکده گیلان‌شناسی در گفت‌وگو با ایکنا از گیلان با بیان اینکه مرحوم ابتهاج آخرین حلقه واسط شاعران معاصر بود، اظهار کرد: استاد ابتهاج ضمن اینکه از شوق شعری برخوردار بود، پژوهشگر و زبان‌شناسی توانمند هم بود که گستره ذهنی و لغات داشت.

وی افزود: در دوره گذشته ابوالقاسم فردوسی را داریم که تحقیق می‌کرد و شعر می‌سرود که می‌توان اثر او را به‌عنوان یکی از آثار هویت ملی ایرانیان نام برد؛ کسانی که به سمت پژوهش و شعر می‌روند، با زبان شعر دامنه لغات فارسی را گسترش می‌دهند و به‌نوعی می‌توان هوشنگ ابتهاج را حافظ زبان فارسی دانست زیرا اقدامات مؤثری در این راستا داشته است.

رنجبر ادامه داد: ایشان را صرفا نمی‌توانیم در شعر و پژوهش فارسی محدود کنیم، ایشان در حوزه اجتماعی هم فعال بود. مرحوم ابتهاج ضمن اینکه در ادب و فارسی پژوهش می‌کرد اشعار ایشان صرفا مبنای زبان و اندیشه‌ورزی و نگاه به جهان طبیعی نبود بلکه در حوزه اجتماعی و سیاسی هم اهل تفکر بود و به آزادی بشر توجه داشت تا بشر بتواند با مسالمت در کنار هم زندگی کند.

رئیس پژوهشکده گیلان‌شناسی ادامه داد: مرحوم ابتهاج در دوره‌ای شعر سرود که دوره مونتاژ در پهلوی دوم بود، همین نوع نگاه در زبان فارسی گسترش یافت و دچار آسیب‌های خاصی با ورود کلمات بیگانه شد که دهخدا، دکتر معین و ابتهاج با جمع‌آوری لغات و واژگان از زبان فارسی صیانت کردند.

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان گفت: استاد ابتهاج متخلص به سایه این‌طور نبود که صرفا در بین شاعران مقطع خاصی محبوبیت داشته باشد، بلکه چنان بروز بود که نسل امروز هم به‌خوبی با آثار وی ارتباط می‌گیرد زیرا آثار ایشان برگرفته از اندیشه پویایی است که می‌تواند باعث تحول و تحرک فرهنگی نسل جوان شود.

رنجبر افزود: امروز مشکلی در جهان داریم و گسست نسلی پدید آمده که باعث شده نسل‌های اولی نتوانند با نسل‌های بعدی ارتباط بگیرند که به‌دلیل رفتار و آداب بروز است، به عبارتی نگاه نسل امروز به جای اندیشه و تحول، به فناوری‌های نوین است، لذا بزرگانی نظیر ابتهاج این توانمندی را دارند که نسل گذشته را با نسل امروز پیوند بزنند.

دانشیار گروه زبان و ادبیات فراسی دانشگاه گیلان گفت: تدفین ابتهاج در سرزمین مادری و در باغ محتشم رشت می‌تواند تحول و پویایی را در تاریخ ادبیات رقم بزند و به عبارتی با تأسیس بنیاد ابتهاج در گیلان، شاعران معاصر و ادیبان از نقاط مختلف کشور و جهان برای اجرای جشنواره‌های فرهنگی مختلف یا پژوهش در شعر به استان گیلان مراجعه کنند.

یادآور می‌شود، هوشنگ ابتهاج در کتاب «پیر پرنیان‌اندیش» به بیان عقاید و نظرات خود درباره بسیاری از چهره‌های به‌نام موسیقی، شعر و سیاست در زمان خود می‌پردازد؛ در بخشی از این کتاب خواننده با روایتی روبه‌رو می‌شود که در روز هشتم محرم روی داده است و سایه با روضه‌هایی که از تلویزیون پخش می‌شود، اشک ریخته است؛ پس از چند دقیقه گپ و گفت، سایه می‌گوید: «سال‌ها پیش یک شعری گفتم به اسم «اربعین» که تمومش نکردم.» آن شعر این است:

یا حسین بن علی/ خون گرم تو هنوز/ از زمین می‌جوشد/ هرکجا باغ گل سرخی هست/ آب از این چشمه خون می‌نوشد/ کربلایی است دلم

رهبر معظم انقلاب که از ادیبان نیز به‌شمار می‌روند و به ادبیات و زبان فارسی عنایت ویژه‌ای دارند در مواقع مختلف سخنان خود را با اشعاری آمیخته می‌کنند. مطلب زیر به اشعاری از مرحوم ابتهاج در میان سخنان ایشان که در دیدار با محافظان سپاه ولی امر و با موضوع آداب زیارت امام رضا(ع) بیان شده، اشاره کرده است: «اگر نتوانستید زیارت‌نامه بخوانید، به زبان خودتان با حضرت رضا حرف بزنید. این حرف زدن هم حتی اگر با لب تنها باشد، اشکال ندارد، گفت: گوش کن با لبِ خاموش سخن می‌گویم‌/ پاسخم گو به نگاهی که زبان من و توست.»

یا در دیدار مهم مسئولان ارشد کشور که همزمان با لشکرکشی آمریکا به افغانستان و تهدید ایران شده بود؛ این دوره، دوره آزمایش مهمی است:

روزگاری شد و کس مرد ره عشق ندید/ حالیا چشم جهانی نگران من و توست‌

چشم تاریخی، نگران من و توست. امروز شما صحنه‌گردانان و قهرمانان و کارگردانانِ اصلی یکی از مقاطع مهم تاریخ کشور هستید، باید حواستان را خوب جمع کنید.