آنچه که والدین کودکان اوتیسم نمی‌دانند
روانشناس حوزه کودک و نوجوان بیان کرد: متأسفانه بسیاری از والدین به دلیل عدم آگاهی و شناخت کافی با مشاهده تفاوت‌های کودکان خود و تشخیص احتمالی اوتیسم به جای مراجعه به متخصص مغز و اعصاب، به کاردرمانگر مراجعه کرده و دوره‌های گفتاردرمانی را می‌گذرانند. لذا، پس از طی کردن پروسه طولانی و هزینه‌های هنگفت و سرسام‌آور تغییری در کودکان خود مشاهده نمی‌کنند و از بهبود او ناامید می‌شوند.
طبق آمار رسمی در ایران، از هر 150 تولد یک کودک دارای اختلال اوتیسم است و در کشور حدود 30 هزار کودک دارای این اختلال شناسایی شده است و با توجه به افزایش آمار ابتلا به اوتیسم در کشور، آشنایی با طیف‌های مختلف این بیماری از شدید تا خفیف، علائم و نشانه‌های بروز آن و چگونگی رسیدگی و کنترل والدین به کودکان مبتلای خود ضرورت پیدا می‌کند.
از آن‌جایی که کودکان مبتلا به اوتیسم از نظر ظاهری کاملا شبیه کودکانی با رشد طبیعی و نرمال هستند، لذا پرسش اصلی اینجاست والدین چگونه باید تشخیص بدهند که کودک آن‌ها مبتلا به اختلال اوتیسم است؟ و یا بسیاری از والدین با استناد به اینکه خود و یا نزدیکان آن‌ها در کودکی قدرت تکلم را دیر فرا گرفته‌اند، صحبت نکردن فرزندانشان در سنین دو تا سه سالگی را توجیه می‌کنند اما آیا عدم توانایی تکلم یک کودک در سن دو تا سه سالگی را می‌توان در زمره اختلال اوتیسم برشمرد یا خیر؟ برای رسیدن به پاسخ این‌گونه پرسش‌ها و به‌طور کلی هر آنچه که والدین کودکان اوتیسم باید بدانند با مرجان انصاری، روانشناس حوزه کودک و نوجوان به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن از نظر می‌گذرد:
مرجان انصاری روانشناس، حوزه کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایکنا از قم، با اشاره به اختلالات نافذ رشد در کودکان بیان کرد: اوتیسم(ASD) یکی از این اختلالات است که معمولا تا پیش از سه سالگی کودک می‌توان تشخیص داد و اوتیسم خفیف پس از سه سالگی نیز قابل تشخیص است، شدت علائم اوتیسم در کودکان مختلف است.
وی با اشاره به سه علائم اصلی اختلال اوتیسم، افزود: اشکال در کلام و گفتار از علائم اوتیسم است؛ برای مثال کودکان در سنین شش ماهگی، آواهای مشخصی دارند و در سنین یک تا سه سالگی کلمات و جملاتی را ادا می‌کنند و در سن سه سالگی می‌توانند چند شعر کودکانه بخوانند اما کودک مبتلا به اوتیسم توانایی آن را ندارد.
انصاری با اشاره به اینکه قطع اتصال دنیای ذهنی این کودکان با محیط پیرامون خود از دیگر علائم اوتیسم به‌شمار می‌رود، افزود: درخودماندگی و درخودفرورفتگی مشخصه عیان و ظاهری کودکان است که والدین به اشتباه گمان می‌برند کودک آن‌ها دیر به حرف می‌آید و یا فرد اجتماعی نیست در حالی که این علامت و مشخصه ظاهری اوتیسم است.
وی با اشاره به اینکه کودکان مبتلا به اوتیسم به انجام دادن فعالیت‌های تکراری علاقه‌مند هستند، ادامه داد: کودک مبتلا به اوتیسم ممکن است تا ساعت‌های طولانی در حال خونه‌سازی و تخریب کردن آن باشد و این کار را برای مثال در بازه زمانی صبح تا ظهر مدام تکرار کند و دچار خستگی نشود البته دلبستگی کودک به یک اسباب‌بازی از موارد غیرعادی به‌شمار نمی‌رود اما دلبستگی شدید و غیرعادی به اشیا از علائم اختلال اوتیسم است.
انصاری اظهار کرد: اختلال طیف اوتیسم در (DSM-5) یک تشخیص کلی است که جای چند اختلال رشد فراگیر در نسخه قبلی را گرفته است که شامل اختلال اوتیسم، اختلال آسپرگر، اختلال رشد فروپاشنده کودکی است.
وی با بیان اینکه طیف اختلال آسپرگر خفیف‌تر از اوتیسم اصلی است و به اوتیسم خفیف شباهت دارد، بیان کرد: مشخصه اصلی در اختلال آسپرگر آن است کودک توانایی تکلم دارد و قدرت زبان کودک شکل گرفته اگرچه اشکال در ادای صحیح کلمات وجود دارد اما نسبت به کودکان مبتلا به اوتیسم کمتر است همچنین هوش کودکان مبتلا به آسپرگر در حد نرمال و طبیعی است و با محیط پیرامون خود تعامل و ارتباط دارند.
انصاری با اشاره به اختلال رشد فروپاشنده کودکی، اظهار کرد: کودکان مبتلا به این اختلال تا سن دو سالگی رشد طبیعی خود را دارند یعنی دارای توانایی تکلم، ارتباط با محیط پیرامون، ارتباط چشمی و عاطفی هستند اما پس از دو سالگی کلیه توانایی‌های به دست آمده، کم کم از بین می‌رود.
وی با بیان اینکه پسران چهار برابر بیشتر از دختران در معرض خطر ابتلا به اوتیسم هستند، افزود: تولد کودکان مبتلا به اوتیسم در پدران بالای 40 سال و مادران مبتلا به دیابت، دارای اضافه وزن و مصرف‌کننده بیش از حد مولتی ویتامین مینرال در هنگام بارداری بیشتر است. آفت‌کش‌ها و سموم حشره‌کش در ابتلای کودک به اوتیسم تأثیر می‌گذارد.
انصاری با بیان اینکه اوتیسم را باید از بیش‌فعالی (AHD) جدا کنیم، تصریح کرد: اساس یک کودک بیش‌فعال اضطراب است و کودک تمرکز کافی بر روی حرکات و اعمال خود ندارد و خودش را به در و دیوار می‌کوبد و نافرمانی، پرخاشگری و اضطراب شدیدا بالایی دارد اما در ظاهر کودک سالم و خوش‌زبانی است.
وی ادامه داد: مغز کودکان مبتلا به بیش‌فعالی، هیجانات را تاب نمی‌آورد اما کودکان مبتلا به اوتیسم نه تنها دارای اضطراب شدید نیستند بلکه به نوعی درخودماندگی و گرایش به خود بالایی دارند، اما متأسفانه در جامعه و برخی از روانپزشکان و روانشناسان کودک این چند اختلال را نمی‌توان از یکدیگر تمایز و تشخیص بدهند.
روانشناس حوزه کودک و نوجوان اظهار کرد: والدین باید به این نکته توجه داشته باشند کودک مبتلا به بیش‌فعالی (AHD) دارای قدرت تکلم بالا و سطح افراطی از انرژی و اضطراب و غیرقابل کنترل است، اما از علائم کودک مبتلا به اوتیستیک ساکت، درخودمانده، فاقد قدرت تکلم و بی‌میل و علاقه به یادگیری و صحبت کردن، عدم ارتباط کلامی و چشمی، وابستگی به اشیا، انجام فعالیت‌های تکراری، پرخاشگری و عدم تمرکز شدید است.
وی با بیان اینکه در اختلال اوتیسم، رگه‌هایی از نقص توجه یا (ADD) مشاهده می‌شود، افزود: کودکان مبتلا به اوتیسم همانند کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه، دچار حواس‌پرتی می‌شوند برای مثال اگر برای او در حال نقاشی کشیدن باشیم، به جای توجه و نگاه کردن به نقاشی، به دستان ما نگاه می‌کنند.
روانشناس حوزه کودک افزود: کودک مبتلا به اوتیسم به اصوات و شنیدن نام خود واکنشی نشان نمی‌دهند و به‌طور کلی دارای چهره‌هایی سرد و بدون حس هستند. انعطاف‌ناپذیری در برابر تغییرات نیز از دیگر علائم کودکان مبتلا به اوتیسم است.
والدین کودکان اوتیسم پروسه درمان را چگونه آغاز کنند
انصاری تصریح کرد: والدینی که کودکان آن‌ها دارای علائم ذکر شده هستند برای اطمینان خاطر از نوع یا شدت بیماری فرزند خویش در ابتدا به متخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنند و طبق دستورالعمل پزشک آزمایشات معین را انجام دهند تا الگوی کارکرد مغز کودک آن‌ها مشخص شود.
عضو انجمن روانشناسان ایران ادامه داد: در مرحله دوم والدین به روانشناس گرایش بالینی یا گرایش کودکان استثنائی مراجعه کنند تا روانشناس با انجام تست‌های تشخیص‌گری، ارتباط‌گیری و مشاهده بتواند اختلال کودک را بشناسد و با پزشک متخصص به تشخیص مشترک برسند.
وی افزود: پس از سپری کردن این پروسه، می‌توان به گفتاردرمانگر، کاردرمانگر و روایت‌درمانگر مراجعه کرد، متأسفانه بسیاری از والدین به دلیل عدم آگاهی و شناخت کافی با مشاهده تفاوت‌های کودکان خود و تشخیص احتمالی اوتیسم به جای مراجعه به متخصص مغز و اعصاب، به کاردرمانگر مراجعه کرده و دوره‌های گفتاردرمانی را می‌گذرانند. لذا، پس از طی کردن پروسه طولانی و هزینه‌های هنگفت و سرسام‌آور تغییری در کودکان خود مشاهده نمی‌کنند و از بهبود او ناامید می‌شوند.
وی افزود: بنابراین باید به این نکته توجه کنند والدین اگر می‌خواهند اختلال کودک آن‌ها به درستی تشخیص داده شود باید حتما مراحل تشخیص را به ترتیب انجام دهند؛ برای مثال اگر در ابتدا به کاردرمانگر یا روانشناس مراجعه کنند شاید آن‌ها به‌درستی نتوانند اختلال را تشخیص بدهند.
انصاری با بیان اینکه مداخلات شناختی زودهنگام به روند درمانی کودک بسیار کمک می‌کند، اظهار کرد: تجربه‌ها نشان داده است اگر اختلال اوتیسم خفیف در کودکان به سرعت و به موقع تشخیص داده شود و تحت درمان قرار بگیرد در طی یک دوره فشرده دو ساله تا حد زیادی قابل کنترل و درمان است و برای مثال مواردی مانند یک کودک مبتلا اوتیسم خفیف را شاهد بودم که پس از طی کردن دوره درمان توانست به مدرسه عادی برود و توانایی تکلم، ابراز احساسات، نقاشی کشیدن، ارتباط‌گیری با دیگران و حمایت‌گری از خواهر یا برادر کوچکتر از خودش را به دست آورد.
وی تصریح کرد: متأسفانه در کشورمان فرهنگ ابتلا به بیماری وجود ندارد و بسیاری از افراد ابتلا به کرونا را نیز به بهانه قضاوت‌های نابه‌جای اطرافیان پنهان می‌کنند و یا حتی از چکاپ‌های سالیانه اجتناب می‌کنند.
پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان ادامه داد: برخی از والدین متأسفانه به محض مشاهده تفاوت‌های فرزندشان با سایر کودکان هم‌سن و سال خود، به مرز پنهان کردن تفاوت‌ها یا انکار آن می‌رسند. لذا، والدین باید فرهنگ ابتلا به بیماری را در خود تقویت کنند تا بتوانند با اضطراب و خشم کمتر و امید بیشتر برای درمان اختلالات فرزندان خویش اقدامی به موقع و زودهنگام داشته باشند.
انصاری یادآور شد: به اعتقاد من آمار بالای ابتلا به اوتیستیک بیانگر آن است که اوتیسم بیش از آنکه یک اختلال به‌شمار برود، یک نوع تفاوت است اما در بسیاری از مواقع کودکان مبتلا به اوتیسم با مداخلات زودهنگام والدین و تشخیص درست متخصص مغز و اعصاب و روانشناس کودکان استثنائی می‌توانند ویژگی‌های درونی بسیار مثبت و قوی درونی‌شان بروز و ظهور پیدا کنند.
گفت‌وگو از محدثه نعیمی‌فرد
انتهای پیام
