تبعات گذر زمان در مذاکرات / اسرائیل در صورت توافق احتمالی هیچ اقدامی نمی‌کند + صوت
عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی گذر زمان در مذاکرات را نه به نفع ایران و نه به نفع آمریکا دانست و اظهار کرد: هم ایران در حال افزایش حجم غنی‌سازی خود است و هم آمریکایی‌ها هر روز تحریم‌های جدیدی وضع می‌کنند و در صورت طولانی شدن این فرآیند دیگر امکان احیای برجام وجود ندارد، لذا اگر مقداری اختیارات هیئت ایرانی بیشتر شود احتمال دستیابی به توافق فراهم می‌شود.
غلامرضا کریمی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره رویکرد دولت سیزدهم و تیم مذاکره‌کننده در دور جدید مذاکرات هسته‌ای گفت: دور هفتم مذاکرات هسته‌ای با یک فاصله حدود پنج‌ماهه با دور ششم مذاکرات اتفاق افتاد و دلیل آن روی کار آمدن دولت سیزدهم با رویکرد جدید بود که هم تیم مذاکره‌کننده تغییر کرد و هم لازم بود تحولاتی در روند مذاکرات به وجود بیاید. در این دور اختلاف شدیدی بین طرفین مذاکره شکل گرفت و بعد از اینکه هیئت مذاکره‌کننده ایرانی دو سند درباره لغو تحریم‌ها و غنی‌سازی ارائه کرد به خاطر تفاوت‌های زیاد آن با نتایج شش دور مذاکره قبلی، هیئت‌های اروپایی واکنش منفی نشان دادند و بعد از یک هفته دور هفتم مذاکرات برگزار شد که به نظر می‌رسد بر روی چارچوب‌های کلی مذاکرات در دور هشتم توافق‌های اصولی به عمل آمده و اگر طرفین صلاحیت‌های لازم را برای گفت‌وگو پیرامون مسائل حاد سیاسی باقی‌مانده داشته باشند، احتمال دستیابی به توافق وجود دارد.
عدم امکان احیای برجام با اجرای دقیق قانون مجلس
وی با اذعان به بسیار پیچیده شدن مذاکرات، گفت: اگر هیئت مذاکره‌کننده ایرانی بخواهد قانون مجلس تحت عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» را مو به مو اجرا کند در عمل امکان احیای برجام در شرایط فعلی وجود ندارد اما اگر هیئت ایرانی بتواند اختیارات بیشتری بگیرد تا بتواند در یک بده بستان روند مذاکرات را پیش ببرد امکان رسیدن به توافق وجود دارد.
کریمی اظهار کرد: از سوی دیگر ایران هم به دلیل خروج ترامپ از توافق هسته‌ای و تحریم‌هایی که علیه کشورمان وضع شد مدت‌هاست بخشی از تعهدات خود در برجام را معلق کرده و درصد غنی‌سازی را به بالاتر از 3.5 درصد و بعد به 20 درصد و 60 درصد رسانده است. لذا ایران هم از توافق برجام در سال 2015 خیلی دور شده است. همچنین نوع و میزان تحریم‌های آمریکا نیز تغییر پیدا کرده و از 750 تحریم به 1500 تحریم رسیده و اگرچه آمریکا اعلام کرده 1050 تحریم را لغو می‌کند اما طرف ایرانی هنوز قبول نکرده که آمریکا واقعا به دنبال لغو این تحریم‌ها و فراهم شدن زمینه برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در ایران است. لذا ابعاد و زوایای کار برای ایران و آمریکا بسیار بسیار پیچیده شده تا بتوانند شرایط را به سال 2015 برگردانند. به هر حال ایران هم در این مدت توانمندی‌های ویژه‌ای در عرصه غنی‌سازی پیدا کرده که طرف‌های غربی را به دلیل نزدیک شدن ایران به زمان گریز هسته‌ای به شدت نگران کرده است.
هیئت ایرانی نیازمند اختیارات ویژه است
این عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی ابراز کرد: مجموع این شرایط نشان می‌دهد هیئت‌های مذاکره‌کننده نیازمند اختیارات خیلی ویژه از طرف مقامات صلاحیت‌دار داخلی هستند تا بتوانند مذاکرات را به یک نتیجه مشخصی برسانند. اگرچه هیئت ایرانی اعلام کرده توافق «کم در برابر کم» را نمی‌پذیرد اما با توجه به بی‌اعتمادی گسترده بین هیئت ایرانی و هیئت‌های آمریکایی و سه کشور اروپایی، به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت شاید بتوان توافق اولیه‌ای را انجام داد که در آن بخشی از تحریم‌ها لغو و بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیز فعلاً تعلیق شود تا زمینه لازم برای مذاکرات طولانی‌مدت فراهم شود. در غیر این صورت، اینکه انتظار داشته باشیم در دور هشتم مذاکرات تمامی مسائل مربوط به برجام و تحریم‌ها حل و فصل شود و شرایط احیای توافق 2015 فراهم شود به لحاظ چارچوب‌های سیاست بین‌الملل، تقریبا نشدنی است.
وی با بیان اینکه بازگرداندن شرایط به سال 2015 نیازمند مذاکرات بسیار فشرده و طولانی است، گفت: با توجه به تحریم‌های بسیار پیچیده‌ای که آمریکا در زمینه حقوق بشر، هسته‌ای و تروریسم علیه ایران وضع کرده و ترامپ عامدانه به گونه‌ای که تحریم‌ها را اعمال کرد که امکان احیای برجام در دولت بعد از خودش وجود نداشته باشد لذا اینکه انتظار داشته باشیم در یک یا دو دور مذاکره این مسائل حل و فصل شود بعید به نظر می‌رسد اما اگر طرفین بپذیرند گام به گام به سمت حل و فصل موضوعات و دائمی شدن فرآیندها حرکت کنند، می‌توان انتظار داشت در طولانی‌مدت یک توافق جامع میان ایران و غرب شکل بگیرد.
عدم چالش جدی میان تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران در داخل
کریمی درباره فراهم بودن زمینه کار برای تیم مذاکره‌کننده و دولت سیزدهم در مذاکرات با توجه به حمایت یکپارچه داخلی برای انعطاف در اجرای قانون مجلس به شرط انجام اقداماتی از سوی آمریکایی‌ها گفت: دولت فعلی به دلیل اینکه با سایر نهادها همفکر است و تمامی نهادها به نوعی در عرصه حاکمیت یکدست شده‌اند و چالش جدی بین عناصر تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر در کشور درباره موضوع هسته‌ای وجود ندارد به طور طبیعی باید خیلی سریع‌تر و راحت‌تر به جمع‌بندی برسند اما قانون مجلس به گونه‌ای است که اگر عده‌ای بخواهند کارشکنی کنند و بر دولت در جهت اجرای کامل این قانون فشار بیاورند، رسیدن به توافق حداقل در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست مگر اینکه تعریف جدیدی بر روی قانون شکل بگیرد یا شورای عالی امنیت ملی وارد صحنه شود و تعدیل‌هایی را بپذیرد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد: کسانی که با نظام تصمیم‌گیری آمریکا آشنا باشند به خوبی می‌دانند هیچ رئیس‌جمهوری نمی‌تواند تعهد بدهد که توافق به طور دائم پایدار می‌ماند مگر اینکه در کنگره دو سوم آرا را به دست بیاورد که در آن صورت هیچ رئیس‌جمهوری نمی‌تواند آن را لغو کند. در این وضعیت نه ایران آمادگی لازم را برای توافقی که همه مسائل اختلافی با آمریکا در آن باشد، ندارد و نه آمریکا می‌تواند چنین توافقی را پیشنهاد کند که مورد تأیید کنگره قرار بگیرد، لذا چنین انتظاری که قانونی در آمریکا تصویب شود که تضمین کند هیچ دولتی در آمریکا از برجام خارج نشود تقریبا غیر ممکن است و چنانچه هیئت ایرانی به این مسئله اصرار بورزد با توجه به غیر قابل حصول بودن چنین امری، مذاکرات به شکست می‌انجامد.
کریمی گذر زمان را نه به نفع ایران و نه به نفع آمریکا دانست و اظهار کرد: هم ایران در حال افزایش حجم غنی‌سازی خود است و هم آمریکایی‌ها هر روز تحریم‌های جدیدی وضع می‌کنند و در صورت طولانی شدن این فرآیند دیگر امکان احیای برجام وجود ندارد و اگر این اتفاق بیفتد و طرفین به سمت مسائل فراتر از برجام حرکت کنند چون در آنجا مسائل حقوق بشر، تروریسم و نفوذ منطقه‌ای ایران مطرح می‌شود دیگر دستیابی به توافق تقریبا غیر ممکن می‌شود و لذا اگر مقداری اختیارات هیئت ایرانی بیشتر شود احتمال دستیابی به توافق فراهم می‌شود.
چرا اسرائیل بیش از دیگران نگران توافق احتمالی است
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی با اشاره به مخالفان بسیار جدی توافق گفت: اسرائیل از ابتدا اعلام کرده که کاملا مخالف احیای برجام است. تصور اسرائیل بر این است که با احیای برجام وضعیت مالی و اقتصادی ایران بهبود پیدا می‌کند و ایران به یک سری منابع مالی دست می‌یابد که قدرت منطقه‌ای او را افزایش می‌دهد و این منجر به تقویت مشروعیت نظام جمهوری اسلامی ایران می‌شود و لذا به شدت مخالف عادی شدن وضعیت ایران در عرصه بین‌المللی است. برخی کشورهای منطقه مانند عربستان و امارات تعدیل‌هایی در مواضع خود داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند بدون احیای برجام شرایط سخت‌تری در منطقه حاکم می‌شود و اگرچه شاید ایران به لحاظ اقتصادی تضعیف شود اما از نظر نظامی قدرتمندتر می‌شود لذا تمایل کشورهای منطقه نسبت به احیای برجام بیشتر شده و این فرصت مناسبی برای ایران و کشورهای 1+4 و آمریکاست تا به یک جمع‌بندی مشخص برسند تا دیپلماسی مجددا احیا شود و سایر گزینه‌های پیچیده‌تر مانند تشدید تحریم‌ها یا راه حل‌های نظامی مطرح نشود.
وی با یادآوری این نکته که تیم فعلی مذاکره‌کننده قبلا به شدت مخالف برجام بوده، بیان کرد: در این وضعیت باید این رویکردها عوض شود. البته وزیرامور خارجه اعلام کرده که مذاکرات در چارچوب برجام است اما لازم است تمام کسانی که تأثیر و نفوذی بر روی هیئت ایرانی دارند این اطمینان و اعتماد را به آنها بدهند که اگر توافقی انجام گرفت آنها متهم نمی‌شوند و اعلام کنند که رسیدن به توافق استراتژی کلی برای نظام است. البته اینکه تصور کنیم در پرتو توافق به تمامی خواسته‌های خود برسیم مخالف اصول اولیه دیپلماسی است زیرا دیپلماسی یک عرصه رفت و برگشتی و بده بستانی است و امتیازاتی رد و بدل می شود و نباید دادن امتیاز را به مثابه یک شکست برای هیئت ایرانی تصویرسازی کرد.
کریمی تصریح کرد: در عرصه روابط بین‌الملل هیچگاه درب دیپلماسی بسته نیست و بحران‌های خیلی شدیدتر از برجام مانند بحران‌های میان آمریکا و شوروی، چین و آمریکا و ویتنام و آمریکا وجود داشت که به توافق منجر شد و لذا به نظر می‌رسد اگر اراده و اجماع لازم در صحنه داخلی شکل بگیرد هیئت ایرانی می‌تواند به توافق لازم با 1+4 و نهایتا با آمریکا برسد.
اسرائیل شروع‌کننده اقدام مستقیم نظامی نخواهد بود
کریمی درباره اهداف اسرائیل از تهدید نظامی ایران در صورت توافق هسته‌ای گفت: مجموعه اقدامات اسرائیل مانند ترور دانشمندان هسته‌ای و تخریب نرم‌افزاری برخی سایت‌های هسته‌ای متأسفانه توانسته اثرگذاری‌هایی داشته باشد و آنها در برخی ارکان نظامی و هسته ای نفوذ کرده‌اند اما نهایت اقدامات اسرائیل همین کارها بوده است و اسرائیل بالاتر از این اقدامات نمی‌تواند کاری علیه ایران انجام دهد که مثلا بخواهد با یک حمله نظامی سایت‌های هسته‌ای ایران را از بین ببرد. چون هر نوع اقدام نظامی اسرائیل به ضرر خودش و پایگاه‌های آمریکایی در منطقه است و لذا به اعتقاد من اصلا اسرائیل شروع‌کننده اقدام مستقیم نظامی نخواهد بود، هرچند عملیات جاسوسی و خرابکاری خودش با شدت بیشتری ادامه خواهد داد و اگر ایران به توافق با 1+4 و آمریکا برسد، اسرائیل هیچ اقدامی انجام نمی‌دهد و تبعات تصمیمات نهایی احیای برجام را کاملاً می‌پذیرد و با آن کنار می‌آید اما فعلاً تمام تلاش خود را انجام می‌دهد تا ایران و آمریکا به هیچ توافق دست پیدا نکنند.
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
