پذیرش توبه مجرم قبل از اثبات جرم در دادگاه، مورد اختلاف فقهاست / بیان مجازات سه‌گانه تهمت زنا

به گزارش ایکنا، آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، امروز، هفتم مهرماه در ادامه مباحث تفسیری به آیه «وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» (سوره نور: 4) اشاره کرد و گفت: در این آیه خداوند به موضوع قذف اشاره کرده که نسبت دادن زنا به فردی اعم از زن و مرد است، ولی آیه بر مسئله نسبت دادن زنا به زن تأکید دارد.

وی با اشاره به معنای محصن در این آیه و تفاوت آن با اصطلاح امروزی، افزود: اصل در معنای کلمات قرآن، معنای لغوی است، چون ممکن است اصطلاحات در دوره بعد از نزول رایج شده باشد، مثلا مُحصَنه در دوره نزول به معنای زنان عفیفه و پاکدامن بوده است، ولی در اصطلاح امروزی به زن مشتهر به زنا گفته می‌شود.

استاد سطح عالی حوزه علمیه اظهار کرد: میرزای قمی معتقد است که همه مفاهیم عرفی مصادیقی دارد که قطعاً برخی از این مصادیق بر مفهوم تطبیق دارد، برخی منطبق نیست و برخی هم به صورت واضح مصداق آن مفهوم نمی‌شود. مثلاً میان آب و آبی که خیلی گل‌آلود است، این آلودگی به جایی می‌رسد که تشخیص آن از آب دشوار می‌شود.

هادوی تهرانی تصریح کرد: براساس آیه شریفه، کسانی که نسبت زنا به زنی مؤمنه می‌دهند و چهار شاهد نمی‌آورند، باید 80 ضربه شلاق بخورد؛ روایت شده که سه نفر دیگر نزد امام علی(ع) رفتند و نسبت زنا به فردی دادند و چون شاهد چهارم نداشتند، حضرت فرمود آنان را شلاق بزنید تا نفر چهارم را بیاورند.

استاد سطح عالی حوزه علمیه اضافه کرد: این آیه از آیات معروف در لسان اصولی‌ها است، زیرا چند حکم در آن مطرح است؛ اول 80 ضربه شلاق، دوم اینکه شهادت این افراد پذیرفته نیست، سوم آنها فاسق هستند. در انتهای آیه بیان شده که آنها فاسق هستند، مگر کسانی که توبه کرده‌اند که این مضمون در آیه 5 ذکر شده است.

وی افزود: در اینجا این سؤال مطرح است که بحث توبه در آیه «إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (نور: 5) آیا به جمله آخر آیه 4 بازگشت دارد یا خیر؟ یعنی افرادی که توبه می‌کنند، مشمول 80 ضربه شلاق نیستند، شهادت آنان بعد از آن توبه پذیرفته است و فاسق خطاب نمی‌شوند یا اینکه فقط به جمله اخیر بازگشت دارد؛ یعنی فقط فاسق نیستند، ولی شلاق می‌خورند و شهادت آنان هم پذیرفته نیست. 

استاد سطح عالی حوزه بیان کرد: براساس معالم، استثناء بعد از چند جمله، قدر متیقن به جمله اخیر بازگشت دارد و علامه طباطبایی هم این نظر را دارد که فقط برچسب فسق از آنان برداشته می‌شود.

مراد از شاهد در وقوع زنا

وی با اشاره به شاهد در آیه، اضافه کرد: مراد از شاهد کسی است که با چشم خود عمل زنا یعنی دُبُرا و قُبُلا را دیده باشد. یعنی شرطی برای زنا گذاشته است که وقوع آن نزدیک به غیرممکن است. یکی از قضات به بنده گفت که من در طول 20 سال، جز با چهار بار شهادت، حتی یک مورد زنا را نداشتیم. 

وی با بیان اینکه این آیه در اصول خیلی مورد بحث است، افزود: بسیاری از قواعد اصولی به همین شکل ایجاد شده، یعنی ابتدا یک مسئله فقهی مطرح سپس برای حل آن قاعده اصولی تعریف شده است؛ علامه نایینی گفته است که استثنا به عقدالوضع جمله باز می‌گردد؛ اگر عقدالوضع مانند آیه مذکور، مکرر باشد، به جمله اخیر برمی‌گردد، ولی اگر مانند «اکرم العلما و اضفهم و اطعمهم الا فسّاقهم» عقدالوضع مکرر نباشد، استثنا به همه جملات قبل باز می‌گردد.

وی تصریح کرد: آیت‌الله خویی هم در اینجا صورت مسئله را به 5 قسم تقسیم و حکم هر کدام را بیان کرده است؛ علامه طباطبایی به عنوان مفسر و فقیه و اصولی معتقد است که درست است با توبه، فسق از آن افراد برداشته می‌شود، اما استثناء به جمله قبل از فسق هم برمی‌گردد؛ یعنی شهادت آن افراد هم پذیرفته خواهد شد، هرچند شلاق را خواهد خورد؛ البته در فقه مطرح است که اگر کسی جرمی را مرتکب شود، آیا قبل از اثبات نزد حاکم توبه کند، پذیرفته هست یا خیر؟ این مورد اختلاف است.

هادوی تهرانی تأکید کرد: بنابراین توبه فردی که نسبت زنا به زن محصنه بدهد، پذیرفته است ولی قطعاً مجازات او رفع نمی‌شود.