جلوه‌هایی از معرفت دینی مردم چهارمحال‌وبختیاری در محرم
رئیس بنیاد ایرانشناسی واحد چهارمحال‌وبختیاری با تأکید بر اینکه معرفت دینی و ارادت مردم استان به ائمه(ع) در محرم و صفر جلوه‌های ویژه‌ای دارد، گفت: از زمان صفویه و قاجار و پهلوی تا امروز آیین‌های دیرپای سنتی در ایام محرم و صفر برپا شده است.
عباس قنبری عدیوی، رئیس بنیاد ایرانشناسی واحد چهارمحال‌وبختیاری و پژوهشگر فرهنگی در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اینکه چهارمحال‌وبختیاری یک استان کاملاً شیعه‌نشین است و از حیث جغرافیایی امکان عبور امام رضا(ع) از این منطقه در سفرشان از مدینه به طوس وجود داشته است، اظهار کرد: در منطقه زاگرس ایل‌راه‌هایی تاریخی وجود دارد که احتمال می‌رود امام رضا(ع) از این مسیرها عبور کرده باشند به‌ویژه اینکه ناصر خسرو قبادیانی در سفرنامه خود به عبور از این منطقه اشاره دارد.
وی ادامه داد: عبور آن حضرت از منطقه زاگرس‌نشین چهارمحال‌وبختیاری سبب محکم شدن جایگاه تشیع میان مردم این خطه شد و عشق و ارادت مردمان استان به امامزادگان و قدمگاه‌ها در جای‌جای استان و در ایل‌راه‌ها و مناطق عشایری و نیز علاقه و احترام ویژه مردم به سادات، حاکی از ارادت آنان به خاندان اهل‌بیت(ع) است.
قنبری با تأکید بر اینکه عشق و ارادت مردم به ائمه معصومین(ع) در محرم و صفر جلوه‌های ویژه‌ای دارد، بیان کرد: از زمان صفویه و قاجار و پهلوی تا امروز آیین‌های دیرپای سنتی و دورهمی‌ها، محافل عزا و روضه‌های خانگی، سفره‌های خانگی، بستن چهل قرآن، سفره صد صلوات، سفره لا اله الا الله و ... در ایام محرم و صفر بر پا شده است.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه مجالس عزاداری حسینی در استان از دیرباز در قالب‌های مختلف اقامه شده است، افزود: رسم است که در آستانه محرم تمامی مساجد، تکیه‌گاه‌ها، قدمگاه‌ها، امامزادگان و بقاع متبرکه، مراکز مذهبی، بازار و منازل با پارچه‌های سیاه، سبز و قرمز و پرچم‌های عزای حسینی و نیز علم‌های کوچک و بزرگ برای گرامیداشت یاد نقش‌آفرینان و شهدای کربلا، فضای محرمی می‌گیرند.
قنبری تصریح کرد: همچنین مجالس وعظ و خطابه برپا میشود و خطبا و گویندگان مذهبی در مناطق شهری و روستایی و عشایری استان به تبیین حوادث کربلا می‌پردازند. سفره‌های نذری که هر روز به یاد یکی از شهدای کربلا در خانه‌ها یا حسینیه‌ها پهن میشود، شور معنوی ویژه‌ای در ایام عزای حسینی ایجاد می‌کند.
سفره‌های خانگی ایام محرم و صفر
این پژوهشگر فرهنگ مردم با اشاره به اینکه برپایی هر کدام از سفره‌های نذری خانگی آداب خاصی دارد، گفت: این سفره‌ها با نیت‌های گوناگونی پهن میشود، مثلاً کسی که در آرزوی فرزند بوده و اکنون خداوند فرزندی به او عطا کرده است نام یکی از شهدای کربلا را برای فرزندش انتخاب می‌کند و با همان نام سفره نذری پهن می‌کند که سفره حضرت ابوالفضل و رقیه و ... بیشتر مرسوم است؛ این سفره در سال‌های بعدی همچنان پهن است.
قنبری با بیان اینکه سفره‌های خانگی از یک تا ۱۰ روز ممکن است ادامه داشته باشد، ادامه داد: بانوان استان از ابتدای محرم تا چهل‌وهشتم شهادت امام حسین(ع) که به رحلت پیامبر اسلام(ص) و شهادت امام رضا(ع) پیوند می‌خورد سفره‌های خانگی را در خانه‌های خود پهن می‌کنند.
وی بیان کرد: یکی از سفره‌های خانگی سفره صد صلوات نام دارد که با پخش نذری و خوراکی‌های محلی همراه است و حاضران ۱۴ هزار صلوات را با نیت‌های حاجت‌خواهی و شفای بیماران و ... ختم می‌کنند. همچنین برای پهن کردن سفره لا اله الا الله، اذکار معنوی در حبوبات خوانده میشود و در آش نذری از این حبوبات استفاده میشود، آش نذری به همراه نان و پنیر و سبزی و نقل و شکلات به‌صورت بسته‌بندی شده و بهداشتی بین نیازمندان و همسایگان و نیز مهمانان سفره پخش میشود.
قنبری آش هفت فاطمه را نوع دیگری از آش مرسوم در روضه‌ها و سفره‌های خانگی محرم دانست و گفت: برای تهیه این آش از هفت بانو با نام فاطمه حبوبات گرفته و در آش نذری استفاده میشود که با نیت حاجت‌خواهی، فرزندآوری، شفای بیمار، خرید خانه و ... میان مردم پخش میشود. برپایی هر کدام از این سفره‌ها با روضه‌خوانی و مرثیه‌خوانی و روشن کردن شمع به نیت یکی از شهدای کربلا همراه است، ضمن اینکه قرائت حدیث شریف کسا، ختم انعام، ختم ده سوره قرآن و ختم جزء سی نیز در ایام محرم در کنار سفره‌های نذری اجرا میشود.
وی بیان کرد: وقتی حدیث کسا قرائت میشود، سفره نذری به آب و نبات و نقل و شیرینی مزین است که آب متبرک این سفره در ظروف کوچکی قرار می‌گیرد و پخش میشود تا افراد آن را با آب بیشتری ترکیب کنند و به نیت حاجت‌خواهی بنوشند، همچنین برداشتن نمک متبرک از این سفره مرسوم است که همه این موارد بیانگر معرفت و ارادت بالای مردم به اهل‌بیت(ع) است.
رئیس بنیاد ایرانشناسی واحد استان بیان کرد: در فولکلور مردم چهارمحال‌وبختیاری برخی سفره‌های خانگی محرم و صفر به یاد حضرت قاسم(ع) با حنا آذین‌بندی می‌شوند، سفره حنابندان آن حضرت در روز ششم محرم نیز مرسوم بوده است. همچنین گهواره‌ای در این مجالس روضه خانگی چرخانده میشود که یاد و نام حضرت علی‌اصغر طفل شش ماهه امام حسین(ع) گرامی داشته شود، حاضران در مجلس مبالغ نذری خود را در گهواره می‌اندازند تا به نیازمندان آبرومند محله اعطا شود.
قنبری یکی دیگر از رسم‌های محرم و صفر در استان را بستن چهل قرآن عنوان کرد و گفت: این عنصر دینی که در مناسبت‌های مختلف در کوچه و خیابان و با همراهی و همکاری همه اهالی محله نصب میشود، در مراسم روضه‌خوانی محرم در منازل جلوه دیگری دارد. حاجت‌روا شدن مردم و پاسخ گرفتن از نصب چهل قرآن و پهن کردن سفره‌های نذری در طول تاریخ سبب توسعه و کثرت این آیین‌ها شده است و امروز همچنان شاهد برپایی این آیین‌ها در میان مردم این خطه هستیم.
این مدرس دانشگاه برپایی آیین‌های سنتی و روضه‌ها و سفره‌های خانگی را سند معرفت فرهنگی و دینی و ارادت مردم استان به خاندان اهل‌بیت(ع) برشمرد و تأکید کرد: دستگیری از نیازمندان نیز یکی دیگر از ابعاد دینی و انسانی این آیین‌ها است که بسیار ارزشمند است. امروزه برپایی آیین‌هایی نظیر مراسم شیرخوارگان و اجتماع نوجوانان حسینی ابتکارات بجا و زیبایی است که در ادامه آیین‌های سنتی در جهت پاسداشت فرهنگ حسینی برپا می‌شوند.
قنبری گفت: چه خوب است که جهت تبیین و تشریح پیام‌ها و مفاهیم مهم نهضت عاشورا در این گردهمایی‌های دیرپای مذهبی تلاش شود؛ چرا که این آیین‌ها فرصتی برای تعمیق فرهنگ دینی و قرآنی و ارتقای عشق و ارادت به اهل‌بیت(ع) است.
انتهای پیام
