عبدالحسین طالعی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در گفتوگو با ایکنا از خوزستان در ارتباط با نکات تربیتی سیدالساجدین(ع) برای والدین و فرزندان گفت: دعای 24 صحیفه سجادیه، دعایی است که امام سجاد(ع) برای والدین به ما تعلیم کردند. این دعا یک منشور تربیتی و اخلاقی است که ما در قبال والدین چه وظایفی داریم. این دعا یک فهرستی از این وظایف است. امام رضا(ع) در سخنی فرمودند: کسی اگر درخواستی از خدا بکند اما برای رسیدن به آن مقصد تلاش نکند، خود را مسخره کرده است. چرا برخی دعاها بیاثر است؟ چون تلاش نمیکنیم به آن مقصد برسیم. گاه ما دعا میکنیم اما نسبت به محتوای دعا، توجه نمیکنیم.
وی با اشاره به جایگاه پدر و مادر با اشاره به روایتی گفت: در حدیث معتبری نقل شده است، فردی خدمت امام صادق(ع) آمد و عرض کرد گرفتاری دارد. حضرت به او فرمودند: چون به مکه میروی یک طواف به نیابت حضرت عبدالمطلب، یک طواف به نیابت ابوطالب، یک طواف به نیابت عبدالله پدر پیامبر(ص)، یک طواف به نیابت آمنه مادر حضرت رسول(ص) و یک طواف به نیابت فاطمه بنت اسد مادر امیرمؤمنان(ع) به جای آور. در روایت است که آن فرد همان روز به خواسته خود رسید.
این محقق با اشاره به دعای بیست و چهار صحیفه سجادیه اظهار کرد: امام سجاد(ع) اینجا نکتههای مهمی دارد و برای اینکه در حق والدین چه وظایفی داریم، عرضه میدارند: «خدایا اگر پدر و مادر نسبت به من کوتاهی کردند من از آن گذشت کردم» یعنی کینهای نسبت به پدر و مادر خود نداشته باشید. مراقب باشیم از حق پدر و مادر چیزی کم نگذاریم. امام وظیفهای برای تک تک ما معین میکند: «خدایا زمانی که نماز میخوانم به یاد من بینداز برای آنها در پس نمازهایم دعا کنم و در هر آنی از آنات شب و در هر ساعتی از ساعتهای روز».
طالعی ادامه داد: امام سجاد(ع) به ما درس میدهد برای آنکه دعا مستجاب شود، اول هر جملهای، بر محمد(ص) و آلمحمد صلوات بفرستیم. در روایات داریم وقتی دعا را با صلوات همراه کردید خدا بزرگوارتر از آن است که یک دعا را مستجاب کند و یکی را مستجاب نکند. صلوات دعای مستجابی است ولو از کافر. چون طرف آن اهلبیت(ع) هستند و آن خبیثهایی که صلوات را از امت اسلام گرفتند فهمیدند چه سرمایهای میگیرند.
صلوات نفاق را از بین میبرد
وی گفت: شیطانی که سراغ اهل قبله (امت اسلام) رفت فهمید چه گوهری را از آنها بدزدد. این گوهر مایه نجات دنیا و آخرت است. دعای صلوات از فاسق و کافر مستجاب است و باعث عاقبت بخیری اوست. شاکر خداوند باشیم که محب اهلبیت(ع)هستیم. امام صادق میفرماید: وقتی نام مقدس رسول خدا(ص) میآید صدا را به صلوات بلند کنید؛ چرا که نفاق را از بین میبرد.
ما در این دنیا رها نیستیم
این مدرس دانشگاه گفت: امام عرضه میدارند: «خدایا وقتی که من برای پدر و مادرم دعا میکنم به این دعا مرا ببخش و همین که آنها به من لطف میکنند آنها را ببخش. خدایا اگر آنها را آمرزیدی شفاعت آنها را شامل من کن و اگر اول مرا بخشیدی شفاعت مرا در مورد آنها قبول کن.» ما در این دنیا رها نیستیم. بدون وظیفه نیستیم. در ثانیه ثانیه زندگیمان برای ما برنامه معین کردند. نسبت به پدر و مادر، اولاد، همسایه و دیگران وظیفه داریم و باید آنها را ادا کنیم والا حقالناس انصافاً جدی است و قابل گذشت نیست.
سردبیر مجله کتابشناسی شیعه با اشاره به دعای بیست و پنجم صحیفه گفت: امام سجاد(ع) در این دعا برای فرزندان خود دعا کردهاند. الفاظ دعا کم است، سه، چهار صفحه بیشتر نیست، اما اقیانوسی از معارف در این مقدار کم گنجانده شده است. این دعا هم یک منشور تربیتی است و وظایف ما در قبال فرزندان را روشن میسازد. ما در دوره دنیای مجازی هستیم، در این دوره فرزندن اسماً و جسماً فرزند ما هستند؛ اما واقعیت این است که اینها، بچههای اینترنت هستند، این معضلی است که بزرگان علوم تربیتی جهان را به چارهجویی وادار کرده است و زنگ خطر اعتیاد اینترنتی را که بسیار بدتر از اعتیاد به مواد مخدر است، به صدا درآورده است.
وی در ادامه تأکید کرد: بر این اساس، تربیت خیلی جدیتر میشود. در این وانفسا، دعای سید الساجدین(ع) یکی از ابزارهایی است که ان شاءالله میتواند به ما امیدواری بدهد که در قبال فرزندان خود انجام وظیفه کرده باشیم. از دعای بیست و پنجم، تنها سه جمله را بیان میکنم. امام سجاد(ع) میفرماید: «و أعنّی علی تربیتهم و تأدیبهم و بِرّهم» خدایا بر تربیت و تأدیب و نیکی کردن به فرزندان کمکم کن. «تربیت» بر عکس آن چه در فارسی رواج دارد، به معنی کار اخلاقی با بچهها نیست، به معنی نشو و نما است و مخصوص دوره کودکی است.
طالعی توضیح داد: تربیت در لغت عربی به معنی مواظبت کردن از فرزند در برابر گرسنگی و تشنگی و سرما و گرما و ... و حفظ او است. در فارسی یعنی فرزند را متخلق به اخلاق بار بیاوریم. کلمه «رب» در زبان عربی یعنی مالک. هر کس مالک چیزی باشد، سعی میکند آن را خوب نگهداری کند. پس تربیت یعنی فرزندمان را مراقبت و نگهداری کنیم.
در تأدیب فرزند به خود متکی نباشید
این پژوهشگر افزود: امام در ادامه فرمودند: «و تأدیبهم» و در ادب آموختن به آنها یاریم کن. آنچه در باب تربیت میگوییم در مقوله تأدیب جای میگیرد. پیامبر خدا فرمودند: «أدّبنی ربّی فأحسن تأدیبی» خدای متعال مرا ادب کرد و نیکو ادب کرد. «و بِرّهم» و در احسان کردن به آنها یاریم کن. امام سجاد(ع) از خدا کمک میگیرند برای اینکه در باب فرزندان خود این سه خصوصیت را عملی کند. این کمک گرفتن از خدای متعال برای ما خیلی جدیتر است؛ به خود متکی نباشیم که من معلمم، مشاور تربیتی هستم و ... .
چگونه تأدیب کنیم؟
سردبیر مجله کتابشناسی شیعه بیان کرد: در باب تأدیب، امام سجاد(ع) در همین دعا در سطرهای قبل از این جملات میفرمایند: «واجعلهم أبراراٌ اتقیاءَ، بُصراءَ، سامعینَ، مطیعین لک، و لأولیاءک مُحبّینَ مناصحینَ و لجمیع أعداءکَ معاندین و مبغضین» آنها را نیکوکارانی باتقوا و صاحبان بصیرت و شنوای حق و مطیع خود قرار ده. نسبت به اولیای خود محب و خیرخواه و نسبت به دشمنانت، دشمن و مبغض قرار ده. یعنی فرزندان مرا اهل تولی و تبری قرار ده.
وی ادامه داد: رسول خدا(ص) فرمودند: «أدّبوا أولادکم علی حبّ علی بن ابیطالب(ع)» فرزندان خود را بر محبت علی(ع) ادب کنید. یعنی بر این مبنا استوار کنید. وقتی فرزند ما به سن کنکور رسید، برای او برنامهریزی میکنیم، کلاس میبریم، معلم میگیریم تا رتبه خوبی کسب کند. تأدیب او نیز برنامهریزی نیاز دارد و کار میبرد. رسول خدا(ص) در خطبه فوقالعاده غدیر فرمودند: «فلیبلغ الشاهد الغایب و الوالد ولده الی یوم القیامه» این پیام را باید حاضر به غایب و پدر یا والدین به فرزندان خود برسانند، پیامی که رأس امر به معروف و نهی از منکر است. اگر ما فرزندان خود را به خواندن نماز امر میکنیم، نماز از فروع دین است، حال آنکه غدیر جزء اصول دین است.
طالعی گفت: امام سجاد(ع) در پایان دعا درخواست میکنند: «و اعط جمیع المسلمین و المسلمات و المؤمنین و المؤمنات مثل الذی سألتک لنفسی و لوُلدی» آنچه برای خودم و فرزندانم درخواست کردم، به تمام مؤمنین و مؤمنات عطا کن. این درس است؛ یعنی هر چه از خدا خواستی تنها برای خودت نخواه. برای همه بخواه. ما ممکن است طبق فرهنگ بشری خود که وقتی از چیزی خرج میکنیم فکر کنیم کم میشود، اما خزانه خدا کم نمیشود. در دعای افتتاح میخوانیم: «و لا تزیده کثرة العطا الا جودا و کرما» به ما یاد دادند برای همه دعا کنید.
این مدرس دانشگاه اظهار کرد: در روایت است که راوی میگوید: عبدالله بن جندب از اصحاب خاص امام صادق(ع) را در عرفات دیدم که از اول تا آخر فقط برای دیگران دعا میکرد. از او پرسیدم چرا برای خود دعا نمیکنی؟ جواب داد: از مولایم شنیدم وقتی کسی برای برادر مؤمنش دعا کرد، دعای او به آسمان اول میرود و فرشتگان دعا میکنند، خدایا صدهزار برابر آنچه برای برادرش درخواست کرد به او بده، سپس به آسمان دوم میرود فرشتگان دعا میکنند دویست هزار برابر آنچه خواست به او بده و ... ادامه روایت که تا آسمان هفتم میرود و فرشتگان دعا میکنند، هفتصد هزار برابر آنچه درخواست کرد به او بده و خداوند نیز میفرماید من به بندهام بی حساب میبخشم چون او برای خواهر و برادر مؤمنش دعا کرد.
این پژوهشگر در پایان گفت: مرحوم سید بن طاووس در تکمله این روایت میفرماید: وقتی برای یک مؤمن دعا کنی، خداوند این قدر به تو میبخشد و خیرات میدهد، اگر برای امیر اهل ایمان دعا کنی خداوند چه قدر به تو میبخشد؟ اگر برای کسی دعا کنی که قوام ایمان به اوست(بیمنه رُزق الوری) خداوند چه قدر به تو خیر میدهد؟ بنابراین امام سجاد(ع) این کلید را به ما دادند که هر چیز برای خود خواستی برای همه مسلمانان و مؤمنان هم بخواه.
انتهای پیام