نحوه فروش سهام «پدیده» مصداق معاملات غرری و باطل است/ کوتاهی سازمان بورس

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان، دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به پرسشی درباره وجه شرعی و قانونی خرید و فروش سهام شرکت‌هایی همانند «پدیده شاندیز»، «تبرک» و «پردیسبان» که اخیرا مشکلات قضایی آنها روشن شده است در بازار بورس، اظهار کرد: براساس قانون کشور ما انتشار اوراق سهامی عام باید منحصرا از طریق بورس و فرابورس انجام گیرد و یک شرکت نمی‌تواند مستقلا اقدام به انتشار اوراق بهادار کند.

فروش اوراق توسط شرکت پدیده بدون هماهنگی با سازمان بورس

وی افزود: بر این اساس، کاری که شرکت پدیده انجام داد تخلف محسوب شده و باید از طریق سازمان بورس اوراق بهادار به ثبت برسد، مشخصات دارایی‌های آن ثبت شده و اصطلاحا ارزش‌گذاری و استاندارسازی شود تا آنگاه بتواند اوراق منتشر کند.

دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار اظهار کرد: آنچه اکنون در مورد شرکتی همانند «‌پدیده» رخ داده است این است که ضوابط بورس را نداشته و با اینکه درخواست شده بود ولی ترتیب اثری ندادند و این شرکت در بازار بورس ثبت نشده است. چنین شرکت‌هایی بدون هماهنگی با سازمان بورس شروع به انتشار عمومی اوراق و معامله کردند و این امر خلاف قوانین کشور است.

خریداران سهام پدیده از کم و کیف دارایی‌های آن اطلاعاتی در اختیار نداشته‌اند

حجت‌الاسلام موسویان در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه یکی از شروط اساسی در بازار بورس این است که فروشنده سهام باید شرایط و تعلق آن سهام به شرکت مورد نظر را بیان کند، آیا کسانی‌که سهام را خریداری کرده‌اند اطلاعات لازم را در اختیار داشته‌اند؟ عنوان کرد: هیچ اطلاعاتی در این زمینه منتشر نشده و همه افراد خریدار سهام پدیده به اعتماد شخصی این معاملات را انجام داده‌اند و معمولا غیر از افرادی که اطلاعات شخصی در اختیار داشته‌اند، بقیه افراد اطلاعاتی از کم و کیف دارایی‌ها نداشته‌اند.

رئیس شورای فقهی بانک مرکزی در پاسخ به این پرسش که آیا این اقدام چنین شرکت‌هایی اکل مال به باطل است؟ اظهار کرد: این امر اکل مال به باطل نیست و اصطلاحا به آن معاملات غَرَری گفته می‌شود که معاملات مبهم و مجهول است.

سازمان بورس مسئولیتی در قبال اقدامات شرکت پدیده ندارد

وی در پاسخ به این پرسش که آیا بازار بورس می‌تواند برای اعاده سرمایه این افراد اقدامی انجام دهد؟ تصریح تأکید کرد: البته به اعتقاد بنده، سازمان بورس در این زمینه کوتاهی کرده است و هنگامی‌که مشاهده کرد موضوع مربوط به انتشار اوراق عمومی است باید پرونده را به قوه قضائیه ارجاع می‌داد و زودتر جلوی چنین اقداماتی گرفته می‌شد؛ بنابراین از این جهت می‌توان گفت سازمان بورس مقداری کوتاهی کرده است اما این سازمان مسئولیتی در قبال شرکت پدیده ندارد.

حجت‌الاسلام موسویان در پاسخ به این پرسش که آیا از لحاظ حقوقی مکانیزمی برای احقاق حقوق مالباختگان وجود دارد؟ اظهار کرد: مالباختگان فقط از طریق قوه قضائیه می‌توانند برای احقاق حقوق خود اقدام کنند.

مشکلات شرعی خرید و فروش سهام پدیده

وی در پاسخ به این پرسش که اکنون که غصبی بودن این اموال روشن شده است آیا هنوز خرید و فروش سهام چنین شرکت‌هایی در بازار بورس ادامه دارد یا فعالیت آنان تعطیل شده است؟ اظهار کرد: سهام این شرکت‌ها اصلا وارد بازار بورس نشده است بلکه این شرکت‌ها نمایندگی‌هایی در شهرهای مختلف تأسیس کرده و اقدام به فروش سهام کرده بودند اما اکنون دفاتر آنان تعطیل شده است.

حجت‌الاسلام موسویان در پاسخ به این پرسش که اگر غصبی بودن فعالیت چنین شرکت‌هایی روشن شده باشد اما قوه قضائیه آنها را تعطیل نکند آیا خرید و فروش سهام چنین شرکت‌هایی دارای اشکال شرعی است؟ اظهار کرد: چون چنین معاملاتی اصطلاحا معاملات غَرَری و مجهول هستند معامله از نظر شریعت باطل است؛ چراکه شخص در اینجا نمی‌د‌اند چه چیزی را می‌خرد؟. همچنین باید دانست که سهام، سند مالکیت مشاع یک دارایی است و دارایی باید تعریف شود.