مدیریت هیجانات جوانان؛ فرصتی برای تنش‌زدایی و هنجارگرایی
کانون خبرنگاران نبأ: هیجان موهبتی الهی است که به عنوان مکانیزمی تنش‌زُدا عمل می‌کند؛ اما مدت‌هاست که برای تخلیه هیجانات مثبت و منفی جوانان در جامعه و هدایت انرژی‌های نهفته جوانان طرحی ارائه نشده است.
به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، بنا بر آمارهای رسمی در ایران جمعیت کنونی کشور حدود 77 میلیون و 400 هزار نفر است، که از این تعداد، 25 درصد جمعیت کشور را جوانان به خود اختصاص می‌دهند، که توجه به نیازها، تمایلات این نیروی کارآمد بسیار مورد اهمیت است.
جایگاه ارزشمندی دوران جوانی
هنگامی که نام جوان مطرح می‌شود، بدون شک در ذهن‌مان یک انسان باانرژی و سلامت کامل را تجسم می‌کنیم و بدون‌شک نیز همین طور است، جوان و دوران جوانی به حدی مورد اهمیت است و احادیث و روایات بسیاری را در این وارد شده است؛ پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: محبوب‌ترین آفریده‌ها نزد خداوند، جوان نورس و خوش سیمایی است که جوانی و زیبایی خود را در راه خدا و فرمانبری او خرج کند. این کسی است که خداوند به او بر فرشتگان فخر می‌کند و می‌گوید: این به راستی بنده من است»(میزان الحکمه/ ج5، ص9).
امیرالمؤمنین(ع) درباره آیه شریفه 77 سوره قصص «و لاَ تَنسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنْیا؛ سهم خود را از دنیا فراموش مکن» می‌فرماید: لا تَنْسَ صِحَّتَکَ وَ قُوَّتَکَ وَ فَراغَکَ وَ شَبابَکَ وَ نَشاطَکَ اَنْ تَطْلُبَ بِهَا الآْخِرَةَ؛ یعنى سلامتت را ، تواناییت را، فرصتت را ، جوانى و شادابی‌ات را فراموش مکن تا با آنها به کمال اخروی برسی (امالى صدوق، ص 299، ح 336) بنابراین سلامت روان، شادابی، قوت و انرژی جوانان در میان اهل بیت(ع) از اهمیت برخوردار بوده و بارها به این موضوع تاکید شده است.
حال سؤال اینجاست که روحیات و احوال این جوان که اهل بیت(ع) به آن توصیه کرده‌اند در جامعه اسلامی چگونه است؟ تمایلاتش به کدام سمت و سو هدایت می‌شود؟ آن انرژی افزون و سلامت جسم در پی کدام خواسته‌ها و هدف‌ها قدم بر می‌دارد؟ به اولین مسئله‌ای که باید اشاره کرد، هیجانات درونی جوان است و سپس احساسات. در این گزارش به تعریف علمی هیجان نمی‌پردازیم بلکه به بازخوردهایی که توسط این هیجانات و تمایلات جوانان در جامعه ایجاد می‌شود خواهیم پرداخت ولی به شکل مختصر به تعریف هیجان می‌پردازیم.
هیجان موهبتی الهی برای تنش‌زدایی
هیجان در افراد به دنبال محرک‌های بیرونی و گاهی درونی ظاهر می‌شود؛ به هیجان، عاطفه نیز گفته می‌شود که عمدتا در ترس، خشم، اندوه، شادمانی و لذت، عشق، نفرت و شرم، بروز پیدا می‌کند. هیجان، یک موهبت الهی است که به عنوان یک مکانیزم تنش‌زُدا عمل می‌کند. این هیجان می‌تواند آثار مثبت یا منفی را به دنبال داشته باشد. البته موضوعات دیگری در جامعه به دنبال تخلیه هیجانات جوانان به روش‌های درست و نادرست به وجود می‌آید که جای بررسی و تحلیل بیشتر توسط کارشناسان را دارد.
جوان و نوجوان گرایش بسیاری به هم‌سن و سالان خود دارد و هنگامی که در کنار آنان قرار می‌گیرد ناخواسته در برابر بعضی رفتارها «نه گفتن» را از یاد می‌برد و گونه‌ای رفتار می‌کند که نمی‌خواهد نزد دوستان ضایع شود و رو به ناهنجارای می‌آورد. مصرف مواد مخدر، شرکت در مهمانی‌ها، مصرف مشروبات الکلی و ... راه‌های تخلیه انرژی است که متأسفانه مشکلات بسیاری را برای جامعه و خانواده‌ها به دنبال دارد.
البته باید به روی دیگر سکه هم توجه کرد که این هیجانات می‌تواند در مسیر صحیح با فعالیت‌های بدنی و ورزشی و سرگرمی‌های سالم، هدایت کند. اما در این جا مسئله چگونگی هدایت درست تخلیه هیجان در جوان مطرح است. جوان در جامعه خود شاهد اتفاقات بسیاری است که با آن مواجه می‌شود و واکنشی نشان می‌دهد و اتفاقات آن قدر ارزش پیدا می‌کند که جوان ما وارد این جریان می‌شود، ولی چون هیجانات و شادی درونی خود را در زمان و مکان مناسب با فعالیت‌های درست هدایت نکرده است، هم برای خود و هم جامعه می‌تواند ناهنجاری‌های خطرناک به‌وجود بیاورد.
پس جوانی که سرشار از هیجان و خواسته است، چطور می‌تواند که این هیجانات را هدایت کند؟ جوان مسلمان چطور در جامعه اسلامی به دور از هر گونه گناه و آلودگی می‌تواند سلامت باشد و بتواند در برهه‌ای از زندگی بدون تحت تأثیر جو و شرایط قرار گرفتن، زندگی کند.
راهکارهای صحیح تخلیه هیجانات
کارشناسان راهکارهای علمی بسیاری را برای از بین بردن هیجانات در راه درست تعیین کرده‌اند؛ فعالیت‌های هنری و فعالیت‌های بدنی(ورزش) بخشی از راهکارهایی است که با استفاده از تعالیم اسلام توصیه شده‌اند؛ بدون‌شک نمی‌توانیم با رویکردی انحصارطلبانه، تخلیه انرژی را به این فعالیت‌ها محدود کند. چگونه می‌شود که هیجانات جوانان با روحیات و سلایق مختلف را کنترل کرد؟
در مراسم‌های مختلف مانند عزاداری عاشورایی، اجرای یک آیین و رسوم خاص و روش‌های مختلف شاهد تخلیه صحیح هیجات جوانان هستیم. مردم و به‌ویژه نسل جوان حرکت‌های اجتماعی که متضمن اظهار وجود و مشارکت باشد را می‌پسندند؛ آنها دوست دارند در قالب دسته‌های گروهی اجتماع کنند و خودی نشان دهند. بنابرگفته های کارشناسان و مسئولان، شکل درستی برای تخلیه هیجان جوان تبیین نشده است.
راه و روش تخلیه هیجانات را نیاندیشیدیم
کارشناسان معتقدند که هیجان را باید هدایت کرد و وجود فضاهایی برای تخلیه هیجان را مناسب می‌دانند؛ زیرا جوانان ویژگی‌هایی دارند که ضروری است به آنها توجه کنیم. آنها هیجاناتی دارند که لازم است زمینه‌هایی را فراهم کنیم تا به طور طبیعی امکان تخلیه آن را داشته باشند؛ بنا بر گفته حجت‌الاسلام والمسلمین مرادی، «بحث تخلیه هیجانات نکته‌ای است که مغفول مانده است. آمارها در جامعه حکایت از این دارد که ما در این حوزه یعنی تخلیه هیجانات کاری نکرده‌ایم». سید ابراهیم غلامرضائی، رئیس اداره نظارت بر هیئت‌های مذهبی می‌گوید: «جوانان باید احساسات خود را در جایی تخلیه کنند، ما مقصریم که به آنها راه و طریق درست را نشان ندادیم».
هدایت انرژی‌های نهفته نوجوان
بنابراین جوانان با توجه به برهه جوانی که در آن قرار دارند باید به درستی تربیت شوند و راه‌ها و نقشه‌هایی برای سلامت نسل اینده تعیین کرد ،باید نیازهای انان را دریافت و باتوجه به دستورات قران و احادیث این بمب انرژی را دریافت و آن را به طریق درست استفاده کرد تا در زمان نامناسب تخلیه نشود در این راستا امام صادق(ع) می فرماید: عَلَیکَ بِالأَحداثِ فَإِنَّهُم أسرَعُ إلى کُلِّ خَیرٍ؛ جوانان را دریاب، زیرا که آنان سریعتر به کارهاى خیر روى مى آورند.(کافى، ج 8، ص 93، ح66)
ولی در کشور ما فکری اصولی و کارشناسانه برای غلبه هیجانی جوانان نشده است و تنها محلی که تا اندازه‌ای کارکرد اجتماعی دارد، هیئت‌های مذهبی است ولی این مسئله سالی یک‌بار صورت می‌گیرد اما باید بدانیم که انرژی‌های نهفته در جوانان را چطور در طول سال صرف کنیم.
در جوامع دیگر، انرژی جوانان یا حتی میانسالان در کارناوال‌های خیابانی، ورزش‌های عمومی، کنسرت‌های بسیار بزرگ موسیقی و جشنواره‌های متعدد تخلیه می‌شود. که در کشور نیز شاهد هستیم تالارهای کنسرت، پیست‌های تفریحی، شهر بازی، تئاتر و ... وجود دارد ولی علاوه بر استقبال اندک از این مکان‌ها صرفا جوانان با وضعیت مالی مساعد وارد این فضاها می‌شوند ولی جوانان از قشر متوسط و ضعیف راهی به این مکان‌ها ندارند، برخی از این جوانان ترجیح می‌دهند با حرکات مارپیچ موتور سواری در خیابان هزینه‌ها را مدیریت کنند و آن شادی را به آسیب تبدیل کنند که خطرناک است.
این هیجانات گاهی خود را به این شکل نشان می‌دهد که جوان دوست دارد، بلند بخندد، جیغ بزند، بدود، و هر آنچه که بتواند در کنار جوانان دیگر آن انرژی را تخلیه کند؛ اگر مکان‌هایی مانند ایستگاه‌هایی برای بازی جوانان با هزینه رایگان و قیمت مناسب می‌توانند هیجانات را تا حدودی تخلیه کند و با آرامش و رفتاری منطقی برخورد کنند؛ متاسفانه این امر در جامعه ما صورت نگرفته و این جوان نمی‌داند که هیجانات بعضا سرکوب شده خود را چگونه مدیریت کند. جوانی که به دنبال مشارکت در تعاملات اجتماعی و ابراز هیجانات و انرژی‌های نهفته در جامعه است تا هویت اجتماعی را در کنار همسالان خود پیدا کند، ناخواسته به مکان‌های نابهنجار و زیرزمینی رو می‌آورد، جایی که مشکلات عدیده‌ای در انتظار وی نشسته است.
و این داستان جوان ما ادامه دارد تا زمانی که مسئولان فرهنگی به خوبی جوانان را درک کنند و بدانند که رفتارهای پرهیجان جوانان یک ناهنجاری نیست؛ بلکه طبیعی است. بکوشند فضاها و محیط‌های ورزشی، هنری، گردشگری رایگان را برایشان فراهم آورند و نگاهشان، نگاه ناهنجاری به رفتارهای جوانان نباشد با تعیین الگوی فرهنگ ایرانی ـ اسلامی تدابیری را برای هیجانات جوانان در نظر بگیرند و آن را به سوی درست سوق دهند تا جوانان مسلمان سالم برای کشورمان تربیت کرده باشیم.
حسن ختام و ضرورت توجه به این مسئله را از روایت گهرباری از امام صادق(علیه السلام) وام می‌گیریم که فرمودند: «بادِروا اَحْداثَکُمْ بِالْحَدیثِ قَبْلَ اَنْ تَسْبِقَکُمْ اِلَیْهِمُ الْمُرْجِئَةُ؛ به آموختن حدیث (معارف دینى) به جوانانتان ، پیش از آنکه منحرفین آنان را گمراه سازند، اقدام کنند. (تهذیب الأحکام ، ج 8 ، ص 111، ح 381)
*گزارش از سمیه عیادی
