تعیین مدت شیردهی به نوزاد از اعجاز علمی قرآن است/ شیر؛ عامل درمان و شفا

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از گیلان، قرآن کریم کتاب هدایت بشر تا قیامت بوده و لذا از هیچ‌یک از امور مهم و تأثیرگذار در زندگی انسان فروگذار نکرده است.

«تغذیه» از اموری به‌شمار می‌رود که مورد توجه ویژه قرآن کریم است. این کتاب شریف علاوه بر توجه به اصول کلی و اساسی تغذیه، از بعضی غذاها نام برده که دانشمندان اهمیت و ارزش غذایی و درمانی آنها را یادآور شده‌اند و کتب و مقالات متعددی در موردشان نگاشته‌اند و حتی در برخی موارد ادعای اعجاز کرده‌اند.

خوراکی‌های گوناگون در کنار تأمین نیاز غذایی بدن، به‌دلیل برخورداری از خواص متفاوت، در درمان و پیشگیری از امراض نیز نقش دارند.

قرآن کریم گاه توصیه‌های مستقیمی در مورد کاربرد درمانی بعضی غذاها دارد؛ مثلا در مورد عسل می‌فرماید «فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ»(نحل 69)، به حضرت مریم(س) نیز موقع زایمان توصیه می‌شود از رطب و آب استفاده کند(مریم 24 ـ 26) و در مورد حضرت یونس پس از خروج از شکم ماهی و رفتن به ساحل دریا، استفاده از کدو تجویز شده است(صافات 144 ـ 146).

علاوه بر این، سفارش قرآن کریم به استفاده از غذاهای پاکیزه و حلال، نهی از تحریم طیبات، نهی از غذاهای غیر بهداشتی و پرخوری، دقت در نوع غذای مصرفی، توجه به آفریدگار هنگام مصرف غذا، امساک و روزه و... زمینه مناسبی برای سلامتی انسان فراهم می‌آورد و دست کم از جنبه پیشگیری اهمیت دارد.

در این میان اشاره قرآن به نام برخی غذاها قابل توجه است؛ به‌خصوص اینکه این غذاها به لحاظ مواد مغذی، ارزشمند هستند و نقش مهمی در درمان و پیشگیری دارند.

غذاهای قرآنی
در قرآن کریم به برخی از مواد غذایی سوگند یاد شده است مانند «وَالتِّینِ وَالزّیْتُونِ»(تین 1)؛ نام برخی از سوره‌ها نیز در ارتباط با مواد غذایی است، مانند، بقره، نحل، تین، ماعون، انعام و مائده؛ قرآن کریم به مناسبت‌های مختلف به نام برخی خوراکی‌ها اشاره می‌کند، نظیر زیتون(تین1، انعام 141 و...)، انجیر(تین 1)، خیار، عدس، سیر، پیاز(بقره 16)، انگور(نحل 67، مؤمنون 19 و...)، نان(یوسف 36)، انار(انعام 99 و 141)، کدو(صافات 146 و 144)، موز(واقعه 29)، سبزی‌ها(عبس 28)، گوشت(هود 69) و...

کتاب‌الله مجید به فایده‌های گوناگون حیوانات برای انسان پرداخته، با این حال «شیر» مورد توجه ویژه قرآن گرفته است:

«وَإِنَّ لَکُمْ فِی الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً نُسْقِیکُم مِمَّا فِی بُطُونِهِ مِن بَیْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَّبَناً خَالِصاً سَائِغاً لِلشَّارِبِینَ»(نحل 66)؛ و قطعاً، در وجود دام‌ها، عبرتى براى شما هست، از آنچه در شکم آن‌هاست، از میان غذاهاى هضم شده و خون، شیرى خالص به شما مى‌نوشانیم که براى نوشندگان گواراست».

یکی از عجایب خلقت این است که خداوند شیر سفید و گوارا را از بین خون و سرگین دو جسم ناپاک جدا می‌کند، بدون اینکه از طعم، مزه و رنگ آن اثر بپذیرد؛ خداوند با این مطلب می‌خواهد به منکران توجه بدهد که می‌تواند مردگان را از زمین خارج سازد، بدون اینکه بدن‌های آن‌ها با یکدیگر مخلوط شود.

مواد غذایی مهم در شیر
دانشمندان معتقدند که انواع ویتامین‌ها، آب، مواد ازت‌دار، چربی، قند، مواد معدنی و فلزاتی مانند سدیم، منیزیم، روی، منگنز، مس، آهن و شبه فلزات مانند فلور، کلر، ید، گوگرد، فسفر، برم و... در شیر موجود استه و حدود نوزده آنزیم، اکسیژن و نیتروژن، دی‌اکسیدکربن و اسید سیتریک، الکل و آلوئید هم در شیر وجود دارد.

یک لیتر شیر نصف پروتئین و نصف چربی مورد نیاز بدن، تمام کلسیم و ویتامین B2 و نصف ویتامین A و یک سوم احتیاج به ویتامین‌های B1 را برای بدن تأمین می‌کند.

در روایات اسلامی از شیر به‌عنوان عامل درمان و شفا تعبیر شده است و علم پزشکی نیز بر این خاصیت تأکید دارد.

شیر در حصبه و شبه‌حصبه و زخم‌های گوارشی به عنوان ضد اسید تجویز می‌شود، در بیماری کواشیورکور، نارسایی حاد کیسه صفرا و بسیاری از مسمومیت‌ها به‌ویژه مسمومیت با سرب به کار می‌رود، در خونریزی به علت داشتن فیبرن زیاد خوب است، در مبتلایان به دیابت جزو غذاهای آزاد است، رژیم شیر برای لاغر شدن مفید می‌باشد، در بیماری‌های کم‌خونی، ضعف، سردرد، میگرن، سستی اعصاب، زخم معده و اثنی‌عشر، پایین افتادگی معده و روده و کلیه و رحم، جوش، کهیر، اگزما، ریزش مو، رماتیسم، برنشیت، سوء هاضمه، اسهال مزمن، استسقاء، آسم، تب زرد، تصلب شرائین، بواسیر، آپاندیس مزمن نارسایی کبد، نارسایی جنسی، اشباع معده، دیابت، آلبومین ادرار و... نافع است.

بررسی و نتیجه
اشاره قرآن به این غذای مهم در عصری که هنوز عناصر و مواد مغذی خوراکی‌ها و چگونگی پیدایش شیر کشف نشده بود، از اعجاز علمی و یا دست کم از شگفتی‌های علمی قرآن کریم شمرده می‌شود و دکتر «موریس بوکای» با توجه به آیه مذکور، می‌گوید «من فکر می‌کنم که وجود آیه‌ای در قرآن که به این معلومات اشاره می‌کند نمی‌تواند به علت زمانی که تدوین شده‌اند ساخته فکر انسان باشد».

همچنین غذاهای پرحجم و بدون ارزش غذایی از مشکلات عصر ما است که سبب بیمارهای متعددی نیز هست؛ عنایت قرآن به غذاهایی مانند شیر که در عین حجم کم، سرشار از مواد مفید می‌باشد، گویای توجه این کتاب شریف به مسئله تغذیه است.

شیر مادر
در آیات متعددی از قرآم کریم به شیر دادن توسط مادر و دایه، مدت شیردهی و حقوق مادر و کودک توجه شده است(بقره 233، احقاف 15، لقمان 14، طلاق 6 و قصص 7).

آیه 233 سوره بقره گویای همه این موارد است: «وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن یُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لاَ تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا لاَ تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلاَ مَوْلُودٌ  لَهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذلِکَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَن تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا وَإِنْ  أَرَدْتُّمْ أَن تَسْتَرْضِعُوا أَوْلاَدَکُمْ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ؛ و مادران فرزندانشان را دو سال کامل شیر مى‌دهند، (این) براى کسى است که بخواهد شیر دادن را به اتمام رساند و بر کسی که نوزاد برایش متولد شده، خوراک آنان و پوشاک آنان به طور پسندیده در دوران شیر دادن لازم است؛ کسی جز به اندازه‏ توانایى‌اش تکلیف نمى‌شود و مادرى به خاطر فرزندش ضرر نمی‌بیند و کسى‌که فرزند برایش متولد شده، به خاطر فرزندش(ضرر نمی‌بیند) و مانند این(احکام بر وارث) است و اگر آن دو، با رضایت و مشورت یکدیگر، بخواهند کودک را زودتر از شیر باز گیرند، پس گناهى بر آن دو نیست و اگر خواستید دایه‌اى براى فرزندان خود بگیرید، پس هیچ گناهى بر شما نیست؛ هنگامى که آنچه را وعده داده‌اید، به طور پسندیده بپردازید و خودتان را از عذاب خدا نگه دارید».
قرآن کریم مدت شیردهی را دو سال می‌داند(لقمان 14)؛ برخی پزشکان معتقد بودند که این مدت باید 9 ماه باشد، ولی در سال 1993 میلادی بیان شد که اگر مدت شیرخوردن دو سال کامل باشد، بهتر است.

امروزه بر اساس نظر سازمان‌های مرتبط مانند «یونیسف» و سازمان جهانی بهداشت مدت توصیه شده برای شیر دادن دو سال تمام است و این موضوع در اعلامیه «اینوچنتی» در مورد تغذیه کودکان با شیر مادر مطرح شده و به امضای بسیاری از رؤسای کشورهای جهان رسیده است.

اشاره قرآن به شیر دادن به کودک توسط مادر و سفارش به رعایت حقوق مادر و کودک گویای توجه ویژه آن به بحث تغذیه به خصوص در دوران کودکی است و امروزه با پیشرفت دانش‌ها و کشف ویژگی‌های منحصر به فرد شیر مادر، سر این تاکید روشن شده است.

کشورهای صنعتی ابتدا با تولید شیر خشک تبلیغ می‌کردند که جایگزینی برای شیر مادر کشف کرده‌اند. اصطلاحاتی چون شیر ماترنیزه(شبیه شیر مادر) و همونیزه(شبیه شیر انسان) و شیر آداپته(شیر تطبیق داده شده با شیر مادر) بیانگر این واقعیت است، اما آنان در عصر ما به اشتباه خود پی برده‌اند و با انتشار صدها مقاله تحقیقی می‌کوشند اشتباه گذشته خود را جبران کنند؛ لذا تعیین مدت شیردهی توسط قرآن کریم نیز که امروزه علم به آن دست یافته است از اعجاز علمی قرآن به شمار می‌آید.

مطابق پیشرفت‌های انجام شده در علوم پزشکی مشخص گردیده است که شیر مادر برای شیرخوار، فواید زیادی از جمله افزایش فعالیت سیستم ایمنی، کاهش بروز عفونت‌های دستگاه تنفسی، دستگاه ادراری، عفونت گوش میانی، کاهش بروز سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار، افزایش ضریب هوشی، کاهش بروز دیابت نوع 1 و 2، کاهش بروز چاقی، کاهش بروز حساسیت و آلرژی، کاهش بروز بیماری گوارشی خطرناک انتروکولیت نکروزان در نوزادان نارس، کاهش بروز آلرژی، آسم، سلیاک و بیماری‌های قلبی و عروقی در بزرگسالی و... را به همراه دارد.

از سوی دیگر مطابق کشفیات جدید، شیردهی توسط مادر، فواید متعددی برای مادر نیز به همراه دارد که از جمله آنها می‌توان به تقویت ارتباط عاطفی مادر و کودک، قطع سریع‌تر خونریزی رحمی بعد از زایمان، کاهش میزان بروز سرطان‌های سینه، سرطان تخمدان و سرطان آندومتر در مادر، کاهش دز انسولین در مادران مبتلا به مرض قند، کاهش بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در مادر و کاهش بروز سندرم متابولیک در مادر اشاره کرد.

با توجه به مطالب ذکر شده، به راحتی می‌توان دریافت که استفاده از شیر مادر، فواید متعددی برای شیرخوار و مادر دارد و دین مبین اسلام در قرن‌ها قبل و پیش از مشخص شدن نتایج کشفیات امروز، در قالب آیات قرآن کریم و روایات معصومین(ع) بر استفاده از شیر مادر تاکید ورزیده است، اما اعجاز اصلی که در آیان مذکور مستتر است، بسیار شگفت‌انگیزتر از مسئله‌ای است که به آن اشاره شد؛ در واقع اعجاز اصلی آیات ذیل، مربوط به تاکید آن‌ها بر شیردهی به مدت 2 سال تمام می‌باشد.

این اشاره صریح قرآن کریم به عدد 2 سال یکی از بزرگ‌ترین اعجاز قرآن در 14 قرن پیش می‌باشد، زیرا تحقیقات انجام شده در چند دهه اخیر، ثابت کرده‌اند که بیشترین فواید شیردهی برای نوزاد، از شیردهی به مدت 2 سال تمام حاصل می‌گردد.

قرآن به عنوان مهم‌ترین رکن معارف اسلامی و کتاب سعادت دنیا و آخرت، طی چند آیه مسئله شیر مادر را مطرح فرموده است و تقریبا می‌توان دریافت که در هر یک از آیات کریمه به جنبه خاصی تاکید شده است؛ قرآن در حقیقت قانون اساسی اسلام است و مع‌الوصف اهمیت شیر مادر به پایه‌ای است که قرآن کریم، گاهی به جزئیات مسئله تغذیه با شیر مادر اشاره دارد.

دکتر محمدرضا نقی‌پور، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنای گیلان، اظهار کرد: شروع تغذیه با شیر مادر ظرف یک ساعت اول بعد از تولد، تغذیه انحصاری با شیر مادر در 6 ماه اول و تداوم آن تا 2 سالگی ضامن سلامت مادر و کودک است.

وی با اشاره به سخنی از پیامبر اکرم(ص) که فرمودند «برای شیرخوار هیچ غذایی بهتر از شیر مادر نیست»، افزود: تغذیه انحصاری با شیر مادر، کلید طلایی سلامت، روشی سالم، ایمن و مداوم است؛ شیر مادر، بی‌نظیر، کامل و بدون جانشین است و باعث افزایش مقاومت نوزاد در برابر بیماری‌های عفونی شده و از سوء تغذیه شیرخوار جلوگیری می‌شود.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی گیلان شیر مادر را حاوی انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب مورد نیاز شیرخوار در 6 ماه اول زندگی دانست.

دکتر نقی‌پور تغذیه با شیر مادر را اساس تندرستی یک عمر دانست و گفت: شیر مادر در 6 ماه اول زندگی شیرخوار، کلیه نیازهای غذایی او را تامین می‌کند و مناسب‌ترین غذا برای کودک شیر مادر اوست، حتی اگر نوزاد نارس متولد شده باشد، ترکیب شیر مادر کاملا با نیازهای طفل هماهنگ است و به تناسب تغییر نیازهای طفل این ترکیب نیز تغییر می‌یابد.