İnsanın fıtratından uzaklaşmasının sebepleri

Fıtrat, insanı doğal olarak dine yönelten eğilim demektir. Bir sıra faktörden etkilenip zayıflayabilir.

İnsan yapısı itibariyle ruh ve bedenden yaratılmıştır. Ontik yapısında hem iyilik hem de kötülük yapmasını mümkün kılan eğilimler bulunmaktadır. İnsan türünün tamamını içine alan bu eğilimler fıtrat olarak ifade edilmektedir. Fıtri eğilimler, insanı diğer tüm canlılardan farklı kılan akıl ve irade gibi niteliklerle dengelenebilir.

Fıtrat bazen açık ve berraktır, bazen de değildir. Burada fıtratın parlamasını engelleyen ve üstünü örten bazı faktörlere maddeler halinde değineceğiz:

1- Akıl yürütmeden körü körüne başkalarını taklit

2- Maddiyata ve refaha dalma

3- Çevreden etkilenme. Hz. Mûsâ kavmini Kızıldeniz’den sağ salim geçirince karşılaştıkları bu toplumun putperestlik uygulamaları İsrâiloğulları’nın hoşlarına gitti ve Hz Musa’dan, kendi dinlerinde de böyle bir gelenek başlatmasını istediler. Hz. Musa, böyle bir teklifte bulunanları “Gerçekten siz cahil bir toplumsunuz!” diyerek suçlamış; ayrıca özendikleri kavmin bu temelsiz din ve inançlarının, bütün benzerleri gibi yıkılmaya mahkûm olduğunu, kezâ dinî ibadet ve uygulamalarının da asılsız ve geçersiz olduğunu ifade ederek böyle bir kavme özenmenin cahillikten başka bir şey olmadığını bildirmiştir. A’râf suresi, 138. ayeti: “İsrâiloğulları’nı denizden geçirdik; derken kendilerine mahsus birtakım putlara tapan bir kavimle karşılaştılar. Bunun üzerine, “Ey Mûsâ! Onlara ait tanrılar gibi, sen de bizim için bir tanrı yap” dediler. Mûsâ dedi ki: “Gerçekten siz cahil bir toplumsunuz!”

4- Beğenilmeyen tebliğ. Yanlış tebliğlerle iyilikler kötü olarak kötülüklerde iyi olarak tanıtılabilir. Örneğin  Firavun’un kendisinin Allah olduğundan bahsetmesi: “Ben sizin en yüce rabbinizim!” dedi." (Naziât suresi, 24. ayeti)

5- Dine muhalefet edenler tarafından tehdit, korku ve endişe yaratma

6- Diğer düşünce ve inançlar karşısında kendi kendini yenilgiye uğratma

7- Sapkın sanatçıları takip etmek. Hz. Musa (a.s), Allah’a ibadet etmek ve vahiy almak için Sina Dağı’na gittiğinde, Sâmirî adlı bir ressam bu fırsatı değerlendirerek özel bir buzağı yaratmış ve insanları ona tapınmaları için aldatmıştır: “Böylece (Sâmirî) onlar için böğürmesi olan bir buzağı heykeli ortaya çıkardı.” (Tâhâ suresi, 88. ayeti)

8- Çoğulculuk. Bazen bir kişi bir şeyin yanlış ve haksız olduğunu bilir, ancak insanların çoğunluğu bunu yaptığı için toplumu takip eder.

9- Şeytanın vesveseleri

10- Alay konusu olmamak. Bazen insan başkalarına alay konusu olmamak için doğru fıtri eğilimlerini ifade etmekten kaçınır.

11- Hevâ ve heves. Nefsani ve dünyevi arzular fıtri olayların ortaya çıkmasını engeller.

12- Kötü arkadaş. İnsan iyi ve kötüyü anlasa bile bazen kötü bir arkadaş tarafından yanlış yola çekilebilir. Allah Furkân suresi 28-29. ayetlerine şöyle buyuruyor: “Eyvah! Keşke falancayı kendime dost edinmeseydim! Meğer bana uyarıcı mesaj geldikten sonra, o dost bildiğim kişi bu mesajdan beni saptırmış!” İşte şeytan insanı (böyle) çaresizlik içinde yapayalnız bırakır.”

Muhsin Kıraati’nin İnanç İlkeleri kitabından alıntıdır.