آشنایی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد نرم‌افزارهای «بالقرآن» و «منادی»

«بالقرآن» یکی از جامع‌ترین نرم‌افزارهای تحقیقاتی قرآن کریم است که از سوی یک تیم حرفه‌ای در قزوین تولید شده است. این نرم‌افزار با بهره‌گیری از پایگاه داده‌ای منحصربه‌فرد، یاری‌رسان محققان عرصه قرآن است که همواره مورد تحسین اهل‌ فن، صاحب‌نظران و مسئولان قرار گرفته اما کمترین کمکی از سوی آن‌ها برای پیشبرد کار صورت نگرفته است.

در ایکنای قزوین، با مدیران و دست‌اندرکاران تولید این نرم‌افزار به گفت‌وگو نشستیم تا علاوه بر کسب اطلاعات بیشتر از روند کار و مشکلات آنها آگاه شویم.

مرتضی فاضل، مدیر تیم تولید محتوا و از اساتید علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی امام‌ خمینی(ره) است که ویژگی‌های منحصربه‌فرد نرم‌افزار جامع قرآنی «بالقرآن» و اپلیکیشن منادی را شرح می‌دهد.

ایکنا ـ از شروع تولید نرم‌افزار بگویید.

از سال ۱۳۹۳ این طرح آغاز شد و هدف اصلی از آن رفع نقصان در ابزارهای تحقیقاتی بود؛ یعنی تولید ابزاری پیشرفته برای محققانی که در پی پروژه‌ها و تحقیقات دقیق‌تر و ریزبینانه‌تری هستند.

عوامل این مجموعه فرهنگی در قالب ۲ تیم فعالیت می‌کنند، نخست تیم تولید محتوا که شامل اساتید و دانشجویان علوم قرآنی، حوزویان، رشته‌های مرتبط با موضوعات زبان و ادبیات قرآنی و ادبیات عرب هستند و تیم دوم را مهندسان نرم‌افزار و گرافیک تشکیل می‌دهد و در ادامه تیم مدیریتی قرار گرفته که یافته‌های تیم تولید‌محتوا را جهت طراحی در اختیار تیم نرم‌افزار قرار می‌دهد.

ایکنا ـ این مجموعه برای چند نفر اشتغال‌زایی کرده است؟

تاکنون به فراخور زمان‌های مختلف حدود ۲۵ نفر در این مجموعه فعالیت داشتند و در حال حاضر هم ۱۵ نفر با ما همکاری می‌کنند که فعالیت در این مجموعه شغل رسمی آن‌هاست و بیمه شده‌اند، اما این نکته حائز اهمیت است که کار جهادی است و معطوف به ساعت کار اداری نیست و بیشتر هزینه‌ها از طریق مجموعه خیرین تأمین می‌شود.

ایکنا ـ شما در قالب یک مجموعه، ۲ نرم‌افزار راهی بازار کرده‌اید؛ «منادی» و «بالقرآن» در خصوص منادی توضیحاتی برای مخاطبان بفرمایید.

نرم‌افزار «منادی» نرم‌افزار ویژه تلفن همراه است که در نمایشگاه قرآن امسال رونمایی شد. جامع‌ترین نرم‌افزار قرآنی اسلامی موجود در ایران و سایر کشورهاست که با قرآن، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه، مفاتیح، ادعیه، تفاسیر، احکام و روایات مجموعه‌ کاملی را فراهم کرده است.

در این نرم‌افزار قابلیت ویژه‌ای برای ایجاد گروه و محفل‌های قرآنی تعبیه شده، به‌طور مثال آستان قدس رضوی بالغ بر ۴۴ هزار عضو در محفل خود دارد. قابلیت بارگذاری فایل دارد که گروه‌های آموزش مجازی همچون مدارس و دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های مختلف می‌توانند از خدمات آن برخوردار شوند.

طراحی مسابقات و طرح‌های همگانی، بیش از ۱۰ نوع ترتیل مختلف، قرائت‌های بسیار غنی در حد تنوع موجود در شبکه قرآن، بانک جامع مداحی و مولودی، بیش از ۲۰ هزار مباحث تخصصی سخنرانی از ۱۰۰ واعظ مطرح کشور، نماهنگ، تواشیح و قابلیت برنامه‌ریزی بسیار حرفه‌ای از دیگر امکانات نرم‌افزار منادی است.

مجوز این محصول از سوی وزارت ارشاد صادر شده در ارگان‌های مختلفی مورد توجه قرار گرفته است و در حال حاضر نیز بالغ بر ۵۰ هزار کاربر از این نرم‌افزار استفاده می‌کنند که این نرم‌افزار در کافه بازار جهت استفاده و بهره‌مندی عموم مردم وجود دارد.

ایکنا ـ در مورد «بالقرآن» نیز توضیح دهید که چه شاخصه‌هایی این نرم‌افزار را به جایگاه برتری در جهان اسلام و سایر کشورها رسانده است؟

نرم‌افزار منادی برای استفاده عموم جامعه طراحی شده و نرم‌افزار بالقرآن ویژه محققین و پژوهشگران حوزه قرآن و ادبیات قرآنی است که به صورت رایگان در ۲ نسخه وب و اندروید در اختیار محققان قرار گرفته و به‌عنوان جامع‌ترین نرم‌افزار قرآنی جهان اسلام شناخته می‌شود.

نرم‌افزار جامع بالقرآن یک نرم‌افزار تخصصی تفسیر و تدبر در قرآن است که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و دسترسی به پایگاه داده عظیم بالقرآن در بستر وب به مخاطبان ارائه شده و در واقع یک نرم‌افزار تحقیقاتی برای مطالعه و بررسی دقیق‌تر و جامع‌تر قرآن کریم است که با در اختیار قرار دادن اطلاعات و ابزار‌های مختلف، پژوهشگران را کمک می‌کند تا به زوایای عمیق‌تری از قرآن دست پیدا کنند.

چندزبانه بودن نیز یکی دیگر از ویژگی‌های جذاب این نرم‌افزار تحت وب است که در قالب سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی عرضه شده است و شامل جست‌وجو‌های قرآنی ساده و عمیق، ترکیبی و سریع، نمایش پیشرفته قرآنی و فرم مشابه‌یابی و مقایسه مفاهیم است.

ایکنا ـ محققان در استفاده از این نرم‌افزار با چه شگفتی‌هایی مواجه خواهند شد؟

این نرم‌افزار با قابلیت تفکیک، ریشه‌نگاری، بسترنگاری و وزن‌نویسی کاملترین نرم‌افزار تحقیقاتی است که در دسترس محققان و پژوهشگران قرار دارد. در این نرم‌افزار محقق می‌تواند با ویژگی‌های هر کلمه و آیه قرآن از جهت اشتقاق، صرف، نحو، بلاغت و اعراب آشنا شود.

جست‌وجو در ضمائر و خطاب‌های قرآن، تعیین محدوده‌های جست‌وجو، جست‌وجو در کل قرآن یا محدود کردن آن به محدوده خاص از سوره و آیات قرآن،‌ نمایش ارتباطات نحوی، ترجمه‌های مختلف آیات و جست‌وجوی ساده جهت جست‌وجو در موضوعات نحوی ازجمله امکانات این نرم‌افزار است.

ایکنا ـ از جلوه‌های ظاهری نرم‌افزار بالقرآن برای مخاطبین ایکنا بفرمایید.

مقایسه صفحات مختلف، تنظیمات مصحف نمایش داده شده برای تبدیل رسم‌الاملاء به رسم المصحف و بالعکس، تنظیمات فونت و امکان تبدیل نتایج جست‌وجو یا فرم نمایش به فرمت Word ،PDF ،Print ،Excel از دیگر امکانات این نرم‌افزار شمرده می‌شود و با مراجعه به آدرس اینترنتی app.belghoran.com به راحتی و با یک ثبت‌نام ساده می‌توان از خدمات آن استفاده کرد.

ایکنا ـ  نرم‌افزار بالقرآن کمک‌یار محقق است در این رابطه هم توضیحات مصداقی بفرمایید.

در این نرم‌افزار تمام نکات قرآنی احصا شده و معانی حقیقی اصطلاحی آن‌ها ذکر شده است و به راحتی کلیدواژه‌نگاری در این طرح به چشم می‌خورد. این نرم‌افزار قابلیت دیدن آیات به ترتیب نزول و قابلیت تشابه و مقایسه آیات با یکدیگر را دارد که محققان را در کمترین زمان ممکن به اهداف خود می‌رساند.

یکی از مزیت‌‌های ویژه این نرم‌افزار این است که تمامی ضمائر قرآن، اسامی موصول و اشاره و اسامی مبهم قرآن همگی مرجع‌نویسی شده و مرجع تمام ضمائر مشخص است. در این نرم‌افزار جملات خطاب قرآن به روشنی استخراج شده و تمام کلمات و جملات لایه به لایه استخراج شده است.

ایکنا ـ در جمع‌آوری و تهیه محتوا برای نرم‌افزار از چه منابعی استفاده کرده‌اید؟

مراجعات ما به قوی‌ترین منابع موجود در جهان اسلام بوده، منابع اصیل در علم صرف از کتاب «الجدول فی إعراب القرآن الكريم» نوشته «محمود بن عبد‌الرحيم صافی» که در مصر نوشته شده بهره‌ بردیم، برای علم بلاغت قوی‌ترین منبع تفسير «حدائق الروح و الريحان فی روابی علوم القرآن»، تألیف «محمدامین بن عبدالله هرری شافعی» است که نویسنده آن اهل کشور اتیوپی بوده و سال‌ها امام‌ جماعت مسجدالحرام بوده و عالم بزرگی است و قوی‌ترین منبع برای هر قسمت استفاده شده و باقی منابع را هم به آن اضافه کرده‌ایم.

اما نکته حائز اهمیت آن است که در تهیه محتوای نرم‌افزار اجتهاد شخصی نداشتیم و هر آنچه در منابع ذکر شده در این نرم‌افزار آمده است و اختلافات موجود در منابع مختلف هم ذکر شده و انتخاب صحیح به اختیار محقق واگذار شده است.

ایکنا ـ آیا کار نرم‌افزار به اتمام رسیده و یا آن را در فازهای مختلف تعریف کرده‌اید و فعالیت ادامه‌دار است؟

جمع‌آوری محتوا همچنان در جریان است که به تیم نرم‌افزار ارائه می‌شود تا کد‌نویسی شده و وارد نرم‌افزار شود. بسیاری از محتواهای تولید شده در صف کدنویسی قرار دارند؛ در این نرم‌افزار کار بسیار بزرگی در زمینه علم لغت انجام شده است که آرزوی بسیاری از گذشتگان بود.

ایکنا ـ با توجه به زحماتی که برای تهیه این نرم‌افزارها متقبل شده‌اید استقبال جامعه هدف چه صورت بوده است؟

در بیش از هشت حوزه علمیه کشور در شهرهای تهران، قم و مشهد و قزوین این نرم‌افزار معرفی شده و در حال استفاده است و نیز در دانشگاه‌های تهران، قم، اوقاف و دانشگاه بین‌الملل امام‌خمینی(ره) هم به اساتید عرضه شده است.

ایکنا ـ مخاطبان برای استفاده از این نرم‌افزار چه میزان هزینه باید پرداخت کنند؟

استفاده از این نرم‌افزارها در داخل ایران رایگان است و در خارج از کشور مبلغ اندکی برای آن تعیین شده است؛ هزینه‌های پروژه تاکنون از طریق خیرین تأمین شده و علاوه بر آن سود برخی فعالیت‌های اقتصادی جانبی مجموعه صرف پیشرفت این پروژه می‌شود.

در ادامه این نشست با الهی، مدیرعامل این شرکت نیز هم‌صحبت شدیم.

ایکنا ـ از روند کار طی این هشت‌ سال بگویید.

کار جهادی و خودجوش است و با ایده‌پردازی همکاران تاکنون نتایج خوبی به‌دست آمده است. محصولات اولیه به سازمان‌ها، ارگان‌ها، افراد خاص، علما و فضلا ارائه شده و بازخوردهای قابل توجهی دریافت کرده‌ایم. در مقایسه با کارهایی که تاکنون در حوزه قرآن انجام شده بسیار جلوتر هستیم و با تجربیات گروه‌های دیگر فاصله‌ زیادی داریم.

ما این کار را با دلار سه‌هزار تومانی آغاز کردیم و در حال حاضر نرخ دلار بالغ بر ۴۰ هزار تومان است و تا‌کنون حدود یک و نیم تا ۲ میلیون دلار برای نرم‌افزارها هزینه شده است. تا امروز هیچ‌یک از مسئولان ریالی از ما حمایت نکرده‌اند و آنچه ما شاهد بودیم تنها تحسین‌ کردن بود که شما بهترین کار را در جهان قرآن انجام دادید، نظیر ندارید و دیگر تشویق‌های کلامی اما آنجایی‌ که درخواست‌هایی داشتیم تا با ما همراهی کنند هیچ پاسخی داده نشد.

ایکنا ـ آیا عکس‌العملی که از مواجهه متولیان امور فرهنگی و قرآنی با این نرم‌افزارها تصور می‌کردید محقق شد.

در واقع تصور می‌کردیم که یک‌ سال پس از شروع کار و آشنایی مسئولان با آن به یقین شاهد حمایت‌های خوبی خواهیم بود اما دریغ از کمک؛ طرح کلان است و باید از گروهی که چنین ایده‌ بلند‌نظرانه‌ای در فازهای مختلف دارند حمایت شود. چون دنیای امروز دنیای فناوری اطلاعات و داده‌کاوی‌هاست، این کار در جهان اسلام و غیراسلام بی‌رقیب است و می‌تواند یک منبع برای تمام پژوهشگران قرآنی داخلی و خارجی باشد.

ایکنا ـ از فازهای مختلف پروژه‌ بگویید.

در قالب چهار مسیر ۱۴ پروژه برای طرح تعریف کرده‌ایم که یکی از آن‌ها مفسریار و محقق‌یار است که در آن اعجاز آماری و اعجاز علمی قرآن به صورت کاملاً تفصیلی آورده شده است. دیگری مسیر هنر قرآن است که در آن فاز موسیقی قرآنی و الگوهای موسیقی در قرآن را می‌توان جستجو کرد.

مسیر دیگر در تلاش است که فاصله‌های موجود در علوم‌‌ انسانی را پر کند زیرا همواره دانشمندان علوم قرآنی ما از علوم‌ انسانی بی‌خبر بودند و دانشمندان علوم‌ انسانی ما هم بهره‌ای از علوم‌ قرآنی نداشتند پس باید اتصالی بین این فاصله‌ها برقرار کنیم تا به سهولت، دقت و جامعیت به آنچه در قرآن مرتبط با حوزه‌های علوم انسانی است دسترسی پیدا کنیم.

ایکنا ـ مجموعه شما برای ادامه فعالیت نیازمند چه نوع حمایت‌هایی از سوی مسئولان است؟

در حال حاضر این مجموعه‌ با ایده‌ها و طرح‌های ‌کلانی که دارد فقط با همت ۱۵ تا ۲۰ نفر پیش‌رفته است؛ طرح و پروژه بسیار داریم اگر نیروی نرم‌افزاری ما امروز ۵۰ نفر باشد برای تک تک آن‌ها کار برای انجام دادن وجود دارد اما اگر با همین سرعت و با تعداد کم حرکت کنیم مسیر اولی کا شرح دادم هشت‌ سال طول خواهد کشید اما اگر نیروی‌ کار و کمک‌های مالی وجود داشته باشد در هر چهار مسیر طی ۵ سال آینده حرف‌های مهمی برای گفتن داریم. اما تاکنون از سوی هیچ نهاد، دستگاه و مسئولی حمایت مالی و معنوی و ترویجی از ما صورت نگرفته است.

ایکنا ـ علی‌رغم بی‌مهری که از سوی مسئولان شاهد بودید چرا نرم‌افزار را رایگان عرضه کردید و برای مجموعه منافعی در آن لحاظ نکردید؟

اگر بخواهیم نگاه منافعی به کار داشته باشیم دیگر با این کیفیت انجام نخواهد شد و دیگر اینکه اگر به‌دنبال منافع باشیم باید طبق ذائقه جامعه مخاطب محصول‌ تولید کنیم اما این کار در صدد تغییر ذائقه جامعه هدف است. نگاه ویژه به خیرین و واقفین داریم است؛ وقف فقط برای مدرسه‌سازی و مسجد‌سازی و امورات این چنینی نیست بلکه امروزه در عصر رسانه و فضای‌ مجازی عمده وقف‌ها باید در حوزه فرهنگ وابسته به فعالیت در فضای مجازی باشد.