شهید بهشتی مشروعیت حکومت را در عدالت می‌دانست
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: شهید بهشتی معتقد بود حکومت در ساحت امر عمومی، مشروعیت خود را از یک سری مؤلفه‌ها دریافت می‌کند و عدالت را در صدر این مؤلفه‌ها می‌داند.
به گزارش ایکنا، نشست «بهشتی شهید و مسائل امروز ما» عصر امروز، ششم تیرماه به همت جمعیت پایش شفاف‌سازی و ریشه‌کنی فقر و فساد در دانشگاه الزهرا(س) برگزار شد.
فرشاد مؤمنی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست گفت: در اندیشه شهید بهشتی، عدالت از جایگاه بسیار بالایی برخوردار و قابل تفسیر و تحلیل است. در کتاب «حق و باطل از دیدگاه قرآن» آمده هرگاه به بحران برخوردید و آشوب‌ناک شدید، به جای اینکه به سراغ عوامل دیگر بروید به خودتان نگاه بیندازید؛ شما دچار بحران شده‌اید چون حاملان حق و عدل نیست و می‌فرمایند اگر حامل حق و عدل نباشید، محال است که از جنبه‌های فردی و اجتماعی عزت پیدا کنید.
وی افزود: اگر همه ما حامل حق و عدل شویم و حکومت را به سمت این مسیر سوق دهیم، آنگاه راه نجاتی قابل تصور است، بنابراین اگر صادقانه و عادلانه در جست‌وجوی راه برون‌رفت از شرایط کنونی هستیم، باید اصحاب علم و دین بر محور عدالت‌خواهی با یکدیگر تفاهم کنند و عدالت‌خواهی به مثابه مطالبه ملی نجات‌بخش در دستور کار قرار گیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: عجیب است اگر با رفتارهایی از جانب حکومت مواجه باشیم که جهت‌گیری‌های کلیدی و اساسی آن به نابرابری‌های غیرموجه دامن بزند.
مؤمنی گفت: وقتی می‌خواهیم وجوه اندیشه‌ای شهید بهشتی را در این زمینه مورد توجه قرار دهیم، بحث آقای بهشتی این است که در ساحت امر عمومی، حکومت مشروعیت خود را از یک سری مؤلفه‌ها دریافت می‌کند و عدالت در صدر این مؤلفه‌ها قرار دارد.
وی با بیان اینکه حکومتگران ما باید متوجه شوند چون از اصول فاصله گرفته‌ایم، با مشکل مواجه شده‌ایم، تبیین کرد: فوری‌ترین و ضروری‌ترین ابزار برای برون‌رفت از مشکلات کنونی این است که یک بازنگری در همه جهت‌گیری‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی صورت گیرد که این بازنگری باید بر محور عدالت باشد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه باید اصل آزادی انتقاد از رهبران حکومت به رسمیت شناخته شود، گفت: شهید بهشتی تعابیری را در این زمینه مطرح کرده‌اند که واقعاً مانند یک معیار نجات‌دهنده برای کسانی است که در بحران دست و پا می‌زنند و با دست و پا زدن خود شرایط را بدتر می‌کنند تا متوجه شوند راه‌حل چیست.
مؤمنی با بیان اینکه از منظر شهید بهشتی مجازات و حبس قبل از وقوع جرم دارای حرمت است، گفت: در صفحه 111 و 113 کتاب «بازگشت از بهشتی» اثر سروش محلاتی در این باره صحبت شده است. همچنین شهید بهشتی بر ممنوعیت شکنجه تأکید داشته و از سوی دیگر ایشان محاکمه علنی جرایم سیاسی و مطبوعاتی را همواره مورد تأکید قرار داده است.
وی بیان کرد: متفکران توسعه می‌گویند وقتی دولت از نظر رفتار مالی، کسب درآمد و هزینه‌کرد هرز شود، چنین دولتی از امتیاز انحصاری اعمال خشونت بر اساس قانون سوءاستفاده می‌کند، به صورت مردم چنگ می‌اندازد و به حقوق مالکیت آن‌ها تعرض خواهد کرد و وقتی به حقوق مالکیت مردم تعرض کند، امنیت از بین می‌رود و انباشت سرمایه انسانی و مادی دچار اختلال خواهد شد.
این استاد دانشگاه در همین رابطه افزود: تشخیص شهید بهشتی این است برای اینکه عدالت برقرار شود، حیاتی‌ترین و فراگیرترین قاعده‌ای که اسلام بنیان گذاشته، قاعده ممنوعیت شخص‌محوری و سلطه ضابطه‌محوری است. یعنی اگر به سمت شخص‌پرستی گرایش پیدا کنیم، با مشکل مواجه خواهیم شد. واقعاً از این دریچه نکات بسیاری قابل استخراج است.
مؤمنی گفت: شهید بهشتی در کتاب «روحانیت، امامت و رهبری در اسلام» این پرسش را مطرح کرده که چرا کسی از خود نمی‌پرسد چه حکمتی وجود داشت مانند ادیان پیشین، پیروان پیامبر گرامی اسلام(ص) به نام او منتسب نشدند؟ مثلاً نگفتند اینها عیسویان یا موسویان هستند. شهید بهشتی برای پاسخ به این پرسش به آیه 81 سوره آل عمران استناد می‌کند. براساس این آیه، شهید بهشتی می‌گوید این قاعده دین خاتم است که باید حتی پیامبر اسلام(ص) هم به عنوان شخص مطرح نباشد.
وی متذکر شد: شهید بهشتی معتقد به نظم اجتماعی غیر قائم به شخص و ضابطه‌محور بود و می‌گفت برای اینکه چنین نظمی پایدار و بالنده باقی بماند، باید به سمت علم و قانون و برنامه حرکت کند، چون اینها هستند که امور را پیش‌بینی‌پذیر می‌کنند و در آن صورت است که می‌توان تمدن ساخت. اما اگر غیر از این باشد، انباشت سرمایه انسانی و مادی دچار اختلال‌های بزرگ خواهد شد.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: دانشمندان بزرگ توسعه هم مانند شهید بهشتی بر این باورند به محض اینکه به عدالت غیرحساس شویم و نابرابری‌های غیرموجه گسترش و تعمیق یابد، جهان یا محدوده‌ای که دچار گرفتاری یا غفلت شده، دچار بحران کمیابی می‌شوند، چون در مناسبات نابرابر خلاقیت و تولید تنزیل پیدا می‌کند و به تعبیر شهید بهشتی مناسبات مافیایی خواهد شد و ربا و دلالی و سوداگری در بازار اقتصاد و تملق و چاپلوسی در بازار سیاست به سکه رایج تبدیل می‌شوند و نظم اجتماعی مبتنی بر ستیز و هتاکی و برچسب‌زنی شکل می‌گیرد.
وی ادامه داد: شهید بهشتی از جنبه اجتماعی معتقد است که عدالت اجتماعی نیازمند چند مؤلفه است که مهمترین مؤلفه در این حوزه بحث مشارکت است؛ شهید بهشتی وقتی آیات 25 به بعد سوره حدید را تفسیر می‌فرمایند، می‌گوید حتی پیامبران هم در غیاب مشارکت فعال و انتخابگرانه مردم در سرنوشت اقتصادی و سیاسی نمی‌توانند عدالت برپا کنند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی، یکی دیگر از شاخص‌های فکری شهید بهشتی را مربوط به «شفافیت» دانست و گفت: اساس مناسبات رانتی، عدم شفافیت است. وقتی به شفافیت پشت می‌کنیم، مافیاها قدرت می‌گیرند و این مسئله به غفلت از عدالت دامن می‌زند.
مؤمنی در پایان تأکید کرد: از نگاه شهید بهشتی فاصله گرفتن از عدالت به جمود فکری دامن می‌زند و تعصب را در جامعه تشدید می‌کند، ارزش‌های اخلاقی را زیر سؤال می‌برد و استفاده ابزاری از دین رایج می‌شود.
انتهای پیام
