نوبت، نوبت مردم است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام حسین سلیمانی، مدیر بخش محتوایی نخستین نمایشگاه مجازی قرآن کریم که طی ماه‌های گذشته از سوی معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد برگزار شد، طی یادداشتی با موضوع راهکارهای تحول در فعالیت‌های قرآنی به بیان نکاتی در این مورد پرداخته است. شرح این یادداشت در ادامه آمده است.

شرح درد...

کار دست مردم نیست. اغلب مجموعه‌های قرآنی سنتی، دور از نیازهای واقعی جامعه، بی‌پول، بی‌مکان و بدون پشتوانه هستند. کرونا هم که آمده، خیلی‌هایشان را تعطیل و نیمه‌تعطیل کرده. مجموعه‌های دولتی و حاکمیتی قرآنی، رقیب بخش مردمی‌اند. برخی فعالان قرآنی، مهم‌ترین دغدغه‌شان بیمه شده است. فعالیت‌های قرآنی در کشور متمرکز نیست و بین دستگاه‌های قرآنی موازی‌کاری شدید و رقابت ناسالم وجود دارد. بودجه‌های مختلفی، در خارج از دستگاه‌های قرآنی هزینه می‌شود که نظارت دقیقی بر آن‌ها نیست. مجموعه‌های قرآنی به شکل سنتی اداره می‌شوند. توجه بیش از حد به حفظ تخصصی و قرائت تخصصی، موجب‌شده تا جامعه قرآنی در واقع جامعه قرآنی نباشد؛ بلکه جامعه فعالان حفظ و قرائت قرآن باشد، آن هم نه حفظ و قرائت به صورت عمومی، بلکه کاملاً تخصصی و با رویکرد مسابقاتی. گویی حتی مفسران قرآن نیز جزء جامعه قرآنی نیستند، آن‌ها حتی در دیدار سالانه جامعه قرآنی با مقام معظم رهبری به‌درستی دعوت نمی‌شوند. شعرا، خطبا، هنرمندان و فعالان تبلیغی - ترویجی قرآنی نیز اصلاً دیده نمی‌شوند.

به این‌ها اضافه کنید: افزایش روزافزون هجمه‌های فرهنگی و اعتقادی و تزلزل و افت ارزش‌ها و باورهای دینی و قرآنی در آحاد جامعه را. اضافه کنید بی‌توجهی بسیاری از مسئولان میانی کشور نسبت به نقش مؤثر و ارزشمند انس با قرآن در مقابله با تهاجمات فرهنگی را. اضافه کنید غرض‌ورزی برخی مسئولان با ارکان تشکیلاتی معاونت قرآن و عترت را. اضافه کنید عدم شفافیت و صراحت‌های قانونی را. اضافه کنید جایگزین شدن روابط و سلایق شخصی، به جای ضابطه در تخصیص حمایت‌ها را. اضافه کنید جایگاه نداشتن قرآن در مسائل روز و محوری دولتمردان را. عدم ثبات اقتصادی در کشور و در نتیجه تخصیص قطره‌چکانی منابع به امور قرآنی را. روزمرگی دستگاه‌های فعال قرآنی در طراحی و اجرای فعالیت‌ها و عدم پویایی در پاسخگویی به نیازهای جامعه؛ و دردهای دیگری که تن نحیف فعالیت‌های قرآنی را بسیار بیمار کرده است.

این شرحی است مختصر، از مشکلات فعلی فعالیت‌های قرآنی در جمهوری اسلامی ایران...

چه باید کرد؟

کار اصلی دولت مردمی در حوزه قرآن و عترت، باید تحقق شعار خدمت مردم به مردم باشد. نوبت، نوبت مردم است. مردم را باید بیش از پیش، وارد میدان کرد. حضور در بخش مردمی، باید برای مردم، جدای از وظیفه، جذاب نیز باشد. وقتی منابع در لایه مردمی باشد، اسم و رسم در لایه مردمی باشد و اثرگذاری نیز در این لایه دیده و تعریف شود، عقل سلیم حکم می‌کند که مردم، بیش از پیش، وارد میدان شوند و نقش آفرینی کنند. و اگر این شعار، سرلوحه فعالیت‌های قرآنی قرار بگیرد، انقلاب رخ خواهد داد. انقلاب در فعالیت‌های قرآنی جمهوری اسلامی ایران. ابزار این انقلاب «هنر، رسانه و فضای مجازی» است. اگر هنر، رسانه و فضای مجازی به‌درستی به فعالیت‌های قرآنی متصل شود، شاهد انقلاب در فعالیت‌های قرآنی خواهیم بود.

چه خواهد شد؟

اگر مدل حکمرانی به درستی اصلاح شود، اگر به درستی نوبت مردم شود، ما ساختار متمرکز قرآنی داریم، بودجه مناسبی داریم که بخشی از آن دولتی، بخشی دیگر از طریق وقف و خیرات و بخشی دیگر از طریق ارائه خدمت به مردم تأمین می‌شود. مدیرانی داریم که در کار قرآنی، دخالت مستقیم نمی‌کنند، سفارش نمی‌دهند، می‌گذارند مجموعه‌های مردمی رشد کنند و مسائل را فهم و اهم و مهم را تشخیص دهند. حاکمیت و دولت، خودش رأساً دست به اجرا نمی‌زند؛ بلکه مجریان را در مسیری که نیاز است، قرار می‌دهد. سنگ نمی‌اندازد، سنگ برمی‌دارد. رقیب نیست، طبیب است و معالجه‌کننده. مجموعه‌های قرآنی اقتصادشان شکل گرفته، تکدی‌گری فرهنگی مرده و پخش پول دیگر معنایی ندارد. به بهانه کار فاخر، بودجه‌ها حیف و میل نمی‌شود و این مصرف‌کننده است که تصمیم می‌گیرد چه محتوایی و چه محصولی را استفاده کند. و از همه مهمتر فهم عمومی جامعه بالا رفته و جامعه فرهیخته شده. قرآن به معنی دقیق کلمه، در متن زندگی وارد شده و کارها سامان گرفته است. این‌ها آرزو نیست. واقعیت‌هایی است که پیش‌روی ماست و تحقق آن بسیار نزدیک است، اگر به معنی دقیق کلمه، نوبت مردم باشد و کار جهادی و عمل به قرآن، سرلوحه مدیران قرآنی قرار بگیرد.

راهبردهای تحولی

1) آرمان‌سازی حرکت مردمی قرآنی، با رویکرد تمدن نوین اسلامی؛
2) بسط حوزه نقش‌آفرینی قرآنی مجموعه‌های مردمی، از جمهوری اسلامی ایران به گستره جهانی انقلاب اسلامی؛
3) هویت‌بخشی و شخصیت‌سازی اجتماعی، از ظرفیت‌های مردمی در حوزه قرآن و عترت؛
4) انسجام‌بخشی و هم‌افزاسازی ظرفیت‌های مردمی، در چرخه خدمت، تولید، توزیع و مصرف؛
5) شبکه‌سازی نظام‌مند، هدفمند و نتیجه‌گرای ظرفیت‌های مردمی؛
6) تقویت تعاملات بین نهادی، در راستای حمایت از ظرفیت‌های مردمی؛
7) توسعه تعاملات با مراکز قرآنی معتبر بین‌المللی، در راستای بهره‌برداری از ظرفیت‌های مردمی داخل و الگوگیری از مدل‌های جهانی؛
8) چابک‌سازی و کارآمدسازی ساختار و تشکیلات، در راستای بهره‌برداری بهتر از ظرفیت‌های مردمی؛
9) خروج از تصدی‌گری و احیای جایگاه حاکمیتی؛
10) کارآمدسازی و افزایش بهره‌وری اقتصادی در فعالیت‌های اجرایی، با استفاده از ظرفیت‌های مردمی؛
11) روزآمدسازی و تنوع‌بخشی ساختاری و ابزاری ارکان اجرایی؛
12) نوین‌سازی زیرساخت‌های موجود؛
13) اعتباربخشی و اعتبارسنجی خدمات، فعالیت‌ها و محصولات در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی از طریق ظرفیت‌های مردمی؛
14) تثبیت منابع پایدار مالی، جهت پشتیبانی از فعالیت‌های بخش مردمی؛

کلان‌برنامه‌های پیشنهادی

1) ایجاد شفافیت کامل مالی با راه‌اندازی سامانه مربوطه؛
2) واگذاری اجرای فعالیت‌ها به مراکز و مؤسسات مردمی؛
3) حمایت مالی غیرمستقیم از مراکز و مؤسسات مردمی، از طریق اختصاص یارانه خرید خدمت و محصول، به مصرف کنندگان؛
4) افزایش سهم فعالیت‌های قرآنی، از پشتوانه‌های مالی مردمی (وقف، حبس، نذر، خیرات و...) به وسیله راه‌اندازی سامانه مربوطه؛
5) افزایش سهم فعالیت‌های قرآنی از بازار داخلی و بین‌المللی، به وسیله حمایت از تأسیس خانه‌ها و شرکت‌های خلاق و همچنین ایجاد شبکه جهانی تولید، توزیع و مصرف محصولات و خدمات قرآنی، با اولویت کشورهای منطقه؛
6) توجه به رشد، تعالی و تربیت فعالان قرآنی در بدنه مردمی، با عنایت به سه مؤلفه آموزش تولید محور، مربی محور و مبتنی بر زیست قرآنی؛
7) توجه به توسعه زیرساخت‌های قرآنی، خصوصاً در حوزه‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات.

اقدامات پیشنهادی

کلیات
1. راه‌اندازی سامانه شفافیت مالی؛
2. معرفی تمامی سمت‌ها و پست‌های معاونت و مرتبط با معاونت در استان‌ها و پیشنهاد افراد از داخل و خارج مجموعه برای تصدی پست‌ها؛
3. انجام نظرسنجی عمومی از فعالان قرآنی در خصوص اولویت‌ها و برنامه‌ها؛
4. به‌روزرسانی هویت بصری معاونت و تطبیق آن با فضای قرآنی (از تعویض ساختمان گرفته تا غیره، ساختمان معاونت قرآن و عترت جمهوری اسلامی ایران باید ساختمانی با روح قرآنی باشد، ساختمانی سنتی و تاریخی مانند خانه‌های تاریخی، مساجد قدیمی و... .)
5. به‌روزرسانی سایت و راه‌های ارتباطی در فضای مجازی و تبدیل آن‌ها از اطلاع‌رسانی به خدمت‌رسان؛
6. برنامه‌ریزی به منظور حضور مستمر و بازدید افراد شاخص از مجموعه‌های قرآنی؛
7. تشکیل شورای عالی هماهنگی فعالیت‌های قرآنی میان مجموعه‌های فعلی قرآنی (دارالقرآن، ارشاد، اوقاف)

پیرامون مجموعه دولت

1. لزوم رسانه‌ای‌تر شدن جلوه‌های قرآنی، در شخصیت رئیس‌جمهور و مجموعه دولت‌مردان؛
2. حضور مستمر و بهنگام رئیس‌جمهور و مجموعه دولت‌مردان در فعالیت‌های قرآنی؛
3. الزام به تهیه پیوست قرآنی برای برنامه‌های کلان؛
4. برنامه‌ریزی به منظور حضور مستمر و بازدید دولت‌مردان بخش‌های مختلف، از مجموعه‌های قرآنی؛
5. ایجاد سازوکارهای تشویقی، برای کارکنان دولت و خانواده‌های ایشان، در صورت انجام فعالیت‌های قرآنی؛
6. تلاش در جهت هماهنگی میان برنامه قرآنی سایر وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌های دولتی؛
7. اجرای طرح عهد جمعی انس با قرآن کریم میان هیئت دولت و سایر کارکنان دولت.

پیرامون معاون قرآن و عترت وزیر

1. تلاش در جهت اصلاح ساختار قرآنی کشور، تحت یک مدیریت واحد (حداقل در وزارت ارشاد، امکان ادغام مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف در معاونت قرآن و عترت وجود دارد و مدیران قرآنی سایر دستگاه‌ها نیز نیاز به تأیید این مجموعه داشته باشند)؛
2. ارتباط مستقیم با مردم و مخاطبان در فضای حقیقی و مجازی و بیان نکات حاشیه‌ای و متفاوت از پشت صحنه اتفاقات؛
3. حضور مستمر و بهنگام در اتفاقات مهم کشور، خصوصاً اتفاقات اجتماعی؛
4. تشکیل گروه مشاوران (انتصاب یکی از معتمدین قرآنی کشور به سمت مشاور عالی یا قائم‌مقام؛ انتصاب فردی از فعالان قرآنی اهل‌سنت به معاون مشاور امور اهل‌سنت، انتصاب فردی از فعالان جهادی به عنوان مشاور امور مناطق محروم، انتصاب یکی از فعالان قرآنی خانم به سمت مشاور امور بانوان و...)؛
5. برگزاری جلسه، تنظیم و امضای تفاهم‌نامه با سایر دستگاه‌های فرهنگی؛
6. برگزاری منظم جلسات، با نخبگان حوزه‌های مختلف فعالیت‌های قرآنی و حضور در مؤسسات قرآنی مردمی به صورت مستمر؛
7. پایش استان‌های مختلف کشور با انجام سفر استانی.

پیرامون منابع انسانی معاونت

1. دسته‌بندی منابع انسانی موجود به چهار رده کم‌ارزش، متوسط، خوب و عالی و برنامه‌ریزی برای ارتقا آن‌ها؛
2. استفاده از مشاور همراه بیرونی، در کنار هر بخش (این مشاوران، خلاق و پرانرژی بوده و بخش‌های مختلف را با ایده‌های نو کمک و همراهی می‌کنند)؛
3. ارتقای سطح منابع انسانی موجود (برگزاری دوره‌های خلاقیت، مطالعات کاربردی، فعالیت‌های قرآنی مأموریت محور، تغییر نسبی فضای محیط کار، اضافه کردن اتاق خلاقیت، اتاق عملیات و حرکت در جهت ایجاد حس متفاوت در نورپردازی، رنگ‌آمیزی، استفاده از روش‌های مبتنی بر دورکاری و...)؛
4. ارزیابی عملکرد هفتگی، ماهانه و... و معرفی کارمند و برنامه برتر و انجام مشوق‌های لازم در بالاترین سطح ممکن؛
5. توجه به خانواده‌ها، به‌عنوان رکن مهم و اساسی افزایش بهره‌وری کارمندان؛
6. ایجاد حس و آرامش روانی به کارمندان، از سوی مدیران بخش‌های مختلف (ارتباط صادقانه و مستقیم، برنامه‌های تفریحی، برگزاری جلسات منظم تریبون آزاد و حلقه اندیشه ورز)؛
7. برگزاری طرح عهد جمعی ویژه انس جمعی کارکنان معاونت و خانواده‌های ایشان با قرآن کریم.

پیرامون منابع مالی

1. تلاش در جهت افزایش بودجه معاونت؛
2. پیگیری اختصاص یک درصد از بودجه رفاهی دستگاه‌های دولتی، به خدمات قرآنی مردمی؛
3. جهت‌دهی بودجه‌های سرگردان فرهنگی سایر دستگاه‌ها، به خدمات قرآنی مردمی؛
4. افزایش منابع مالی معاونت با سرمایه‌گذاری بر روی خانه‌ها و شرکت‌های خلاق قرآنی؛
5. استفاده از ظرفیت خیرین، علماء، مراجع و...؛
6. افزایش برنامه‌های مشارکتی با سازمان‌ها و نهادهای مختلف، از طریق رصد مأموریت‌ها و علاقه مدیران آن‌ها و تطبیق آن با برنامه‌های موجود و یا ایجاد برنامه جدید؛
7. راه‌اندازی سامانه وقف، خیرات و نذر فرهنگی ـ قرآنی.

پیرامون فعالان قرآنی

1. هویت‌بخشی به مجموعه‌های مردمی قرآنی در قالب صنف (تشکیل خانه قرآن و انجمن‌های وابسته به آن، اعم از انجمن قاریان، حافظان، مبلغان، مفسران و...)؛
2. توسعه و تعمیق فعالیت‌های قرآنی، با روش‌ها و ابزارهای نوین (هنر، رسانه و فضای مجازی)؛
3. افزایش بهره‌وری مجموعه‌ها و فعالان قرآنی، از طریق برگزاری دوره‌های مهارت‌افزایی؛
4. ساماندهی گروه‌های جهادی قرآنی، به منظور آبادانی مناطق محروم؛
5. واگذاری ثبت موسسات فرهنگی قرآن و عترت به بخش مردمی؛
6. حل مسئله بیمه فعالان قرآنی، از طریق اختصاص بودجه کافی، استفاده از ظرفیت خیرین و تأسیس صندوق ویژه فعالان قرآنی؛
7. حمایت از تبدیل مؤسسات قرآنی فعلی به شرکت‌های خلاق و تأسیس شرکت‌ها و خانه‌های خلاق قرآنی.