جلوه‌های ادبیات مقاومت و پایداری
ادبیات مقاومت و پایداری یکی از انواع ادبی است که مفاهیم ارزشمند و باورمندی را در خود جای داده است.
از مهم‌ترین شاخصه‌های ادبیات مقاومت و پایداری، شاخه دعوت‌کننده به قیام، ایستادگی و ایثار، صبر در برابر مشکلات و جوشش و خروش در برابر ظلم و ستم است. ائمه‌معصومین(ع) به عنوان طلایه‌داران آزادی، تأثیری عمیق بر ادبیات پایداری و مقاومت گذاشته‌اند که نمونه آن را در شعر شاعران شیعی می‌توان مشاهده کرد.
امام رضا(ع) به الگو و اسوه‌ای ممتاز در مبارزه علیه ظلم و جور حاکمان بوده است. بن مایه‌های ادبیات مقاومت و پایداری از جمله هجرت، شهادت‌طلبی، دعوت به جهاد و پایداری، انتظار منجی، مرگ و جانبازی، رنج تبعید و غربت برگرفته از فرهنگ رضوی است که در آثار ادبی و شعر شاعران شیعی نمود و ظهور یافته است.
در قرآن‌کریم آموزه‌های مهمی درباره مقاومت و مدیریت آن وجود دارد، چراکه اسلام به‌عنوان آخرین دین وحیانی بیشترین چالش را با معاندان خود داشته و با منطق خاصی که امروزه ما آن را مقاومت می‌نامیم، با آنان برخورد کرده است. پیداست با توجه به جهان شمولی و جاودانگی قرآن، مقاومت در این منبع وحیانی بایستی در طرز و طراز جهانی مدیریت شود و نباید به‌صورت قبیله‌گی، عشیره‌ای، نژادی، خانوادگی و در سطح محدود منطقه‌ای باشد.
مدیریت یعنی رساندن یک پروژه به اهداف از پیش تعیین‌شده به گونه‌ای که آسیبی به روند پروژه وارد نیاید و در سطح بهتر و ارتقایافته‌تری جریان یابد. درباره مدیریت مقاومت نیز باید همین انتظارات برآورده شود. درباره مقاومت، مفسران مطالبی بسیاری بیان کرده‌اند، اما درباره مدیریت همه جانبه مقاومت پژوهشی صورت نگرفته است. در برخی مطالب با هدف تبیین مدیریت مقاومت از دیدگاه قرآن، با روش توصیفی تحلیلی و کتابخانه‌ای روشن شده است، اینکه غالباً ذهن‌ها به محض شنیدن کلمه مقاومت و مدیریت مقاومت، به سوی مسائل جنگی می‌رود، برداشت ناقصی است، زیرا براساس آموزه‌های قرآنی، مقاومت معنای اعمی دارد و در نتیجه مدیریت آن نیز اعم خواهد بود و مسلمانان باید عملیات چندمنظوره‌ای را انجام دهند که افزون بر ایجاد آمادگی جنگی، به افزایش رشد صنعتی و رواج آداب شهروندی و دیانت اخروی آنان نیز کمک کند و درعین حال باید دشمن‌شناس باشند و به گونه‌ای با قدرت و عزت برخورد کنند که حتی دشمنان ناشناخته، مرعوب شوند.
امام علی(ع) زمامداری باتقوا بود که برای تجدید اسلام از بدعت‌هایی که در آن راه یافته بود، تلاش فراوانی کرد. با توجه به اینکه جنگ‌های آن حضرت(ع) علیه دشمنان اسلام به‌عنوان جنگ‌های سرنوشت‌ساز اسلام در طول تاریخ مطرح است، شناسایی جلوه‌های پایداری و مقاومت در مبارزه علی(ع) با دشمنان، موضوعی ضروری است.
مؤلفه‌های پایداری و مقاومت همچون مرگ و شهادت در راه خدا، صبر و پایداری، شجاعت و دلیری، افتخار به نسب و ارعاب و تهدید دشمن در رجزهای علوی تجلی یافته است. امام علی(ع) با تأسی از قرآن، زیباترین و بلیغ‌ترین رجزهای حماسی را در مبارزه علیه دشمنان در بیان فخیم شعری و ادبی به تصویر کشیده است.
انقلاب اسلامی ایران را می‌توان به مثابه پیروزی هویت مقاومت در برابر هویت سلطه تحلیل کرد. در این رویکرد انقلاب اسلامی ایران با تکیه بر مؤلفه‌های مذهبی که در سخنان رهبرانش وجود داشت و نیز با پشتوانه باورداشت‌های مذهبی کنشگران اجتماعی توانست ورود و فعالیت در عرصه سیاست را تسهیل کند. اعتراض به نظام سلطه و هویت مورد حمایت آن را مشروع دانسته و انقلابیون را در شورش علیه نظم اجتماعی که با هویت بومی و مذهبی آنان بیگانه بود جسارت بیشتری بدهد.
پیروزی انقلاب اسلامی هویت مقاومت را در بیرون مرزها نیز تقویت کرد. به جنبش‌های مقاومت جانی تازه داد و مردم کشورهای مختلف را به دخالت بیگانگان در ساختار قدرت خود بدگمان کرد. در نهایت چهل سال مقاومت انقلاب اسلامی، این انقلاب را از حالت هویت مقاومت خارج کرده و آن به یک هویت برنامه‌دار تبدیل کرده است.
منابع: کتاب نهج‌البلاغه و سایت ensani.ir
انتهای پیام
