ستادی که منظومه مسابقات قرآن را به هوشمندی رساند / راهکارهایی برای استقلال کمیته نظارت
مدیر کمیته نظارت و ارزیابی ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور با اشاره به نقش این ستاد در سر و شکل یافتن مسابقات قرآن در کشور، گفت: با راه‌اندازی ستاد، برگزاری مسابقات، هوشمندتر و دقیق‌تر شده است.
دور جدید فعالیت ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور با معرفی مدیران کمیتههای مختلف از تیرماه امسال آغاز به کار کرده است. اگرچه شیوع کرونا باعث شده تا شاهد فعالیت جسته و گریخته این ستاد و کمیتههای آن باشیم، اما با نزدیک‌تر شدن به زمان برگزاری دو رویداد مهم قرآنی در پاییز و زمستان، انتظار فعالیت جدی‌تری از این مجموعه می‌رود تا منظومه مسابقات قرآن در کشور را بهتر از قبل ساماندهی کند.
ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور، پنج کمیته دارد که از جمله آنها کمیته نظارت و ارزیابی است، بدون شک یکی از مهم‌ترین کمیتههای ستاد عالی مسابقات است، چرا که نظم مسابقات و نیز شیوه اجرای آن از طریق این کمیته، مشخص و امتیازدهی می‌شود. گزارشات ناظران این کمیته است که می‌تواند ارتقای کیفی مسابقات را به دنبال داشته باشد و وجود ناظران کمیته است که برگزارکنندگان مسابقات در دستگاه‌های مختلف را ناگزیر از برگزاری منظم رقابت‌ها کرده است.
چالشی که همواره کمیته مورد بحث را با مشکل مواجه کرده است، درگیر شدن ناظران آن در فضای تعارفات و ارتباطات سازمانی است که البته در طول زمان دارای شدت و ضعف نیز بوده است. چالش دیگر این کمیته، غیر حضوری شدن مسابقات است که شیوه‌های نظارت و ارزیابی این نوع از برگزاری با انواع دیگری را که تا قبل از شیوع این بیماری وجود داشت، متفاوت است. در گفت‌وگو با کریم دولتی، مدیر کمیته نظارت و ارزیابی ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور تلاش شده است تا علاوه بر ریشه‌یابی این مشکل در مورد جایگاه این ستاد در منظومه مسابقات قرآن کشور بحث شود.
کریم دولتی تا قبل از اینکه بنیاد تازه پا گرفته مسابقات قرآن منهل شود، ریاست آن را بر عهده داشت و طی سال‌های مختلف نیز مسئولیت‌های مختلفی حول مسابقات داشته است. از این حیث است که نشستن پای صحبت‌های او در زمینه مسابقات قرآن می‌تواند جذابیت‌های زیادی به همراه داشته باشد، مشروح گفت‌وگوی خبرنگار ایکنا با وی را می‌خوانید.
ایکنا - دور جدید فعالیت ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور به تازگی آغاز شده است، ستادی که از دهه هشتاد فعالیت خود را آغاز کرده و تاکنون 47 جلسه از آن برگزار شده است. به عنوان اولین سؤال، این ستاد طی مدت فعالیت خود به چه میزان از اهداف خود دست پیدا کرده و اصولاً آیا توانسته است، هماهنگی لازم را در منظومه مسابقات قرآن کشور ایجاد کند یا خیر؟
میزان توفیق هر ستاد، دستگاه و شورای فرادستگاهی، بستگی به همکاری اعضا و دستگاه‌های عضو و حتی غیر عضو دارد. لذا به نظر می‌رسد موفقیت‌های ستاد در ساماندهی مسابقات، اعم از کشوری و بین‌المللی قابل قبول اما جای کار و توجه و همکاری بیشتر بین‌دستگاهی دارد.
البته روز به روز و سال به سال که از فعالیت ستاد می‌گذرد، بسیاری از مسئولان قرآنی و فرهنگی دستگاه‌های مختلف به درک درست‌تری از موضوع می‌رسند. یعنی اینگونه نیست بگوییم اگر ستاد نباشد، هیچ مسابقه‌ای در کشور انجام نمی‌شود. کمااینکه در نبود ستاد، مسابقات، سال‌های سال برگزار شده است. از وقتی فعالیت ستاد آغاز شد و به خصوص در سال‌های اخیر که فعالیت آن هوشمندانه‌تر و دقیق‌تر پیگیری می‌شود، توانسته، احساس حمایت، هدایت و کمک را در دستگاه‌های مختلف ایجاد کند. ایجاد این احساس باعث شده تا متقابلاً همکاری آنها با ستاد قابل توجه باشد. البته شاید گاهی ناهماهنگی‌هایی از دستگاه‌ها ببینیم، اما این ناهماهنگی به معنای قبول نداشتن و یا همکاری نکردن با ستاد نیست.
ایکنا - آیا طی این سال‌ها ستاد به گونه‌ای عمل کرده است که اگر فعالیت آن متوقف شود، تکلیف مسابقات مختلف به هم ریخته شود؟ یعنی نبود آن چرخه مسابقات را دچار مشکل می‌کند؟
در برخی از بخش‌ها اینگونه خواهد شد، به ویژه در بخش آئین‌نامه؛ می‌دانیم آئین‌نامه‌ای که سازمان اوقاف در گذشته داشت در برخی دستگاه‌ها و نهادها مورد توجه قرار می‌گرفت، اما از زمانی که ستاد پا به عرصه فعالیت گذاشت و با دستگاه‌های مختلف ارتباط برقرار کرد می‌توان گفت تقریباً تمام مسابقات قرآن در کشور از یک آئین‌نامه واحد استفاده می‌کنند.
یا مثلاً در بحث ساماندهی داوران که بخشی از آن در گذشته انجام شد و بخشی هم الان پیگیری شده است، دستگاه‌ها متوجه شدند یک سطح‌بندی اتفاق افتاده است به استقبال از آن رفتند. مثال دیگر استاندارد‌هایی هست که ستاد در دست تهیه دارد؛ در حال حاضر ستاد بر روی برخی استانداردها و سنجه‌های کمی و کیفی تحقیق می‌کند، همه اینها به این سمت می‌رود که مسابقات به عنوان یک موجود زنده روز به روز رشد می‌کند و این رشد جز با آن ستادی که همه به نوعی در آن دنیا هستند، اتفاق نمی‌افتاد.
این البته به معنای آن نیست که اگر ستاد نبود پس مسابقه‌ای هم نبود، همانطور که گفتم قبل از ستاد هم مسابقات برگزار می‌شد.
ایکنا - در عنوان ستاد کلمه «هماهنگی» به این معنی که ستاد هماهنگ‌کنننده تمامی مسابقات قرآن کشور است، مورد تأکید قرار گرفته است، اما به نظر می‌رسد حداقل در همین یک موضوع (هماهنگی) موفق نبوده است، مصداق بارز این موفق نبودن هم در همزمانی مرحله کشوری تعدادی از مسابقات قرآن در دستگاه‌های مختلف بوده است.
حتی با وجود چنین مشکلی نباید بگویید ستاد موفق نبوده است، باید گفته شود، توفیق کمتری داشته است.
ایکنا - به هر حال فارغ از شدت و ضعف، این عدم توفیق وجود داشته، علت این توفیق کمتر، به زعم شما چه بوده است؟
روال کار معمولا به این صورت است که ستاد در ابتدای سال به تمام دستگاه‌هایی که مسابقات قرآن برگزار می‌کنند نامه ارسال می‌کند تا جدول زمانی خود را اعلام کنند. در بسیاری از مواقع به دلیل مشکلات و مسائل داخلی که در طول سال برای دستگاه به وجود می‌آید مجبور می‌شوند زمان را به شکل اضطراری تغییر دهند. چنین مشکلاتی خارج از هماهنگی‌های ستاد رخ می‌دهد یعنی ستاد تقویم را می‌گیرد، هماهنگی لازم را انجام می‌دهد، توصیه‌هایی برای همزمان نشدن مسابقات انجام می‌دهد و دستگاه‌ها نیز عمل می‌کنند، اما گاهی در دستگاه اتفاق یا مسئله خاصی رخ می‌دهد که در لحظات آخر تصمیم‌گیری مجبور می‌شوند، زمان را بدون هماهنگی با ستاد تغییر دهند. البته می‌طلبد، دستگاه‌ها همکاری بیشتری داشته باشند و اگر اتفاق خارج از پیش‌بینی هم رخ می‌دهد، ستاد را در جریان بگذارند تا ستاد هم بتواند هماهنگی با دستگاه‌های دیگر را انجام دهد.
بعضاً ما در سال‌های گذشته شاهد بودیم یک مسابقه مهمی مانند مسابقات کشوری سازمان اوقاف برگزار می‌شد و همزمان دو دستگاه دیگر نیز مسابقات خود را برگزار می‌کردند، الان این مشکل کمتر وجود دارد، اما حتما باید به سمتی برویم که این ناهماهنگی‌ها اتفاق نیفتد.
ایکنا - بخشی از این ناهماهنگی تمکین نکردن دستگاه‌ها از ستاد است، یعنی ستاد تقویم را می‌دهد، اما دستگاه تمکین نمی‌کند و مسابقات را در زمان مد نظر خود برگزار می‌کند. برای این عدم تمکین فکری شده است؟
واقعیت این است که در ستاد و در کمیته نظارت و ارزیابی و سایر کمیته‌ها حداقل طی سال‌های اخیر با این موضوع برخورد نداشته‌ایم، اگر هم ناهماهنگی‌ای بوده که شائبه عدم تمکین را ایجاد کرده خارج از ارتباطات بوده است. بعضاً هم ممکن است دستگاه‌هایی طی سال‌های اخیر مسابقاتی را آغاز کرده و از جایگاه ستاد اطلاع نداشته‌اند، باعث شده این شائبه ایجاد شود.
در دوره گذشته هم که در کمیته نظارت حضور داشتم، وقتی چنین مواردی به وجود می‌آمد سریع با دستگاه مربوطه مکاتبه می‌کردیم و تذکر می‌دادیم. تا جایی که از سوابق اطلاع دارم، دستگاه‌ها هم نسبت به موضوع واقف می‌شدند و تکرار نمی‌شد.
ایکنا – یکی از مشکلاتی که مسابقات یا رویدادهایی از این دست با آن مواجه بوده‌اند، بحث مستندسازی است. در ستاد عالی مسابقات بحث مستندسازی چه میزان اهمیت دارد؟ آیا فعالیت‌های گذشته مستندسازی شده است تا در مواقع مختلف مورد استفاده قرار گیرد؟
تا جایی که اطلاع دارم حداقل طی دوره ریاست گذشته ستاد عالی و دبیری ستاد تقریبا مستندسازی‌های ستاد به شکل جدی انجام شد و همه سوابق و مکاتبات و گزارشات در دبیرخانه گردآوری شده است. ممکن است از ادوار قبل مواردی جا مانده باشد که باید به مرور زمان تکمیل شود. در دوره اخیر و فعلی خوشبختانه بحث مستندسازی تمامی سوابق ستاد به شکل جدی پیگیری شده است.
ایکنا - به بحث کمیته‌ای که مسئولیت آن را بر عهده دارید بپردازیم، برای اطلاع بیشتر مخاطبان، توضیحات کوتاهی در مورد وظایف این کمیته بگویید و اینکه وظیفه کمیته نظارت و ارزیابی قبل، حین و بعد از مسابقات چیست؟
وظیفه اصلی کمیته نظارت و ارزیابی این است که مسابقات را رصد و پایش و از سوی دیگر یک سری سنجه‌ها برای تشخیص کمی و کیفی و وضعیت مسابقات تدوین کند و با اعزام ناظران مختلف به رصد مسابقات بپردازد. این مسئولیت کلی کمیته است. در ادوار گذشته در این کمیته، فرم‌ها و شاخص‌هایی تدوین شده که در حال حاضر مشغول به‌روزرسانی آنها هستیم.
ایکنا - در حال حاضر چالشی که می‌تواند این کمیته را درگیر کند بحث مجازی شدن مسابقات قرآن است. کارکرد کمیته نظارت در این زمان به چه صورت است؟
مسابقات مجازی به تازگی مورد توجه قرار گرفته است، این باعث شده تا درصدد به‌روزرسانی شاخص‌ها و سنجه‌ها باشیم.
خوشبختانه اتفاقی که الان در کمیته نظارت و ارزیابی می‌افتد کاملاً پابه‌پا و حتی جلوتر از وضعیت موجود است. الان یک سری شاخص‌ها در مورد ناظران، ویژگی‌هایی که باید داشته باشند، سطح‌بندی و استفاده از توانمندی تهیه شده است و پیش‌بینی کرده‌ایم تا افراد جدیدی را در کمیته نظارت به عنوان ناظر به کار گیریم.
اتفاق دیگری که در گذشته در کمیته نظارت کمابیش رخ می‌داده، اما الان جدی‌تر پیگیری می‌شود، بحث دستگیری و حمایت از دستگاه‌های برگزارکننده مسابقات است. وقتی ناظر، گزارش تهیه می‌کند، مورد پالایش قرار می‌گیرد، در ادامه با مسئول دستگاه، جلسه برگزار می‌کنیم تا موارد گزارش شده از سوی ناظر مورد بحث قرار گیرد. ممکن است، بعضاً دستگاهی به جهت گرفتاری در صحنه اجرا از برخی موارد غافل شود، اینجا گزارش ناظر می‌تواند به آن دستگاه کمک کند. بنابر این بحث نظارت است که می‌تواند ارتقا سال‌به‌سال مسابقات را به دنبال داشته باشد.
نمونه واضح این موضوع تا قبل از امسال که شرایط تغییر کرد، مسابقات آموزش و پرورش بود. خوشبختانه ناظران طی چند سالی که اعزام شده بودند، هر سال بعد از ارائه گزارش ناظر جلسه با مسئولان آموزش و پرورش برگزار می‌شد و انصافا داوران یا افرادی که مرتبط بودند هر سال که افراد می‌رفتند، همکاری متقابل کمیته نظارت و دستگاه را باعث ارتقا سطح کیفی آن مسابقات می‌دانستند.
به عبارت دیگر کار کمیته نظارت، مچ‌گیری نیست که فقط اشکالات را ببیند، بلکه کار آن رصد است تا اگر نقطه ضعفی دیده شد، آن را به منزله سکویی برای رشد و ارتقا کیفی آن مسابقه قرار دهند.
نکته دیگری که در دوره جدید وجود دارد، این است که تعدادی از افراد جدید به کار گرفته شده است. در ترکیب کمیته از افراد ملی و بین‌المللی حضور دارند و بعضاً هم از اساتید و فعالان قرآنی جوان و خلاق استفاده شده است، این ترکیب باعث شده تا کمیته در دوره اخیر از جهت دستاورد در حد قابل قبول و حتی بیش از حد قابل قبول قرار گیرد.
ایکنا - بحث یا چالش دیگری که همواره بحث نظارت و ارزیابی با آن مواجه بوده است، جاری بودن فضای تعارف بین کمیته و ناظران با دستگاه برگزارکننده مسابقه است، این تعارف گاهی به دلیل ارتباطات سازمانی و گاه به دلایل دیگر به وجود می‌آید. آیا این فضای تعارف وجود دارد؟ و اگر وجود دارد، کمیته نظارت و ارزیابی برای داشتن استقلال کافی چه برنامه‌هایی دارد؟
من اذعان می‌کنم به این موضوع که گاهی ممکن است، روابط انسانی به معنای اینکه با اخلاق خوش و حسنه برخورد شود، وجود دارد. این موضوع تا جایی که اختلالی در گزارش‌دهی و رصد، اشکالی ایجاد نکند، اشکالی ندارد. اما آنجا که این اخلاق بخواهد در روند کار اختلال ایجاد کند، باید جلوی آن گرفته شود.
از جمله شاخص‌هایی که جدیداً بر آن تأکید فوق‌العاده داشته‌ایم، بحث استقلال رأی ناظر است. بنابر این است که اگر در برخی موارد ناظر در فضای تعارفات قرار گرفته باشد در ادوار دیگر آن ناظر دعوت به همکاری نخواهد شد. نکته دیگر این است که تلاش ما بر این است که در عین اینکه ناظر باید با تجربه باشد و نگاه همه‌جانبه و عمیقی داشته باشد، در عین حال نسبت به دستگاه برگزارکننده مسابقه بدون ملاحظه باشد و گزارش او از همه جوانب باشد.
در دوره جدید از ناظران نمی‌خواهیم که به آیتم‌های مختلف امتیاز دهند، بلکه از آنها می‌خواهیم تا گزارش توصیفی آنچه در صحنه اتفاق افتاده است، ارائه دهند. این گزارش در کارگروه به خصوصی مورد بررسی قرار می‌گیرد و بر اساس گزارش ناظر یا دیگر گزارش‌ها ارزش‌گذاری می‌کنیم تا بتوانیم نهایتاً دستگاه‌های برتر برگزارکننده مسابقات را معرفی کنیم، لذا اینگونه نیست که صرفاً بر اساس امتیاز ناظر به چنین انتخاب‌هایی برسیم، بلکه به دنبال استفاده از گزارش‌های مختلف هستیم تا به یک انتخاب عادلانه برسیم.
ایکنا - شما این آسیب را قبول دارید؟
این یک‌چیز طبیعی است و باید سعی کنیم، آسیب‌زدایی داشته باشیم.
ایکنا - میزان همکاری بین کمیتههای ستاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گاهی احساس می‌شود تعامل آنگونه که باید باشد، نیست.
معمولاً هر هفته یا هر دو هفته یک بار شورای معین که متشکل از مدیران کمیته‌ها هست، برگزار می‌شود، یک سری ارتباطات کاری هم بین کمیته‌ها وجود دارد و این اتفاق رخ می‌دهد. کمیته نظارت یک ویژگی خاصی که دارد، این است که ارتباط تنگاتنگی با همه کمیته‌ها دارد.
ایکنا - اولین رقابت قرآنی مهمی که ستاد پیش رو دارد، چهل‌وسومین دوره مسابقات سراسری قرآن و در ادامه سی‌وهفتمین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن ایران است و از سوی دیگر یکی دو ماه از آغاز به کار دور جدید فعالیت کمیته‌ها سپری نشده است. وضعیت کمیته شما به چه صورت است، آیا جلساتی برگزار شده و کارهایی را پیش برده است یا خیر؟
کمیتههای ستاد، کمیته اجرایی و میدانی نیستند، اما با این وجود کمک‌کننده کمیتههای اجرایی ستاد مسابقات خواهیم بود تا روند مسابقات به خوبی پیش برود.
کمیته نظارت و ارزیابی در حال حاضر مشغول بررسی گزارشات و مواردی است که به عنوان نکته‌های قابل توجه به دبیر ستاد عالی اعلام کند تا در مسابقات بین‌المللی برای این موارد فکر اساسی شود.
ایکنا - در پایان اگر نکته خاصی باقی مانده است، بگویید.
نکته‌ای که در پایان باید به آن اشاره کنم این است که هر چقدر همفکری داشته باشیم و از صاحب‌نظران و اساتید دعوت کنیم باز هم جا برای دعوت وجود دارد. تقاضا دارم از دوستانی که در حوزه نظارت و ارزیابی می‌توانند، کمک‌کننده باشند حتماً دریغ نکنند و پیشنهادات خود را ارائه دهند ما حتما استقبال خواهیم کرد و به شکل جدی مورد بررسی قرار خواهیم داد.
گفت‌وگو از تیمور کاکایی
انتهای پیام
