آفریقا؛ خانه جدید تروریست‌های خاورمیانه‌ای

به گزارش ایکنا، شکست داعش در عراق و سوریه باعث شد که رؤیای این گروه برای تسلط در خاورمیانه و داشتن قلمرو خیلی زود به پایان برسد. با این همه این گروه تلاش کرده که با گروه‌های دیگری که از نظر تفکر و ایدئولوژی نزدیک هستند نوعی اتحاد را بنیانگذاری کرده و در سایر نقاط جهان اهداف شوم خود را پیش ببرد.

داعش و سایر گروه‌های تروریستی مانند القاعده در نقاط مختلفی از جهان حضور داشته‌اند اما حضور این گروه‌های تروریستی در آفریقا به خصوص در شرق و شمال این قاره بسیار قابل توجه و گسترده بوده و عدم ثبات در این منطقه و وجود منابع طبیعی مانند نفت باعث شده که گروه‌های تروریستی به این مناطق به عنوان پایگاه جدیدی برای گسترش رعب و وحشت استفاده کنند. در این میان وضعیت دو کشور سودان و لیبی بیش از سایر کشورها باعث شده که گروه‌های تروریستی در این دو کشور به دنبال پایگاه باشند.

فقر در عین ثروت عامل جذب تروریسم در سودان است

سودان به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای آفریقا به دلیل داشتن ذخایر غنی نفت و گاز برای گروه‌های تروریستی از ارزش و اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. اقتصاد سودان به دلیل افزایش تولید، بالا رفتن قیمت نفت و ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی تا نیمه دوم سال 2002 رونق زیادی پیدا کرد و باعث شد که رشد تولید ناخالص داخلی به بیش از 10 درصد در سال‌های 2006 و 2007 برسد.

بخش کشاورزی هم نقش مهمی در اقتصاد سودان دارد، زیرا 80 درصد از  نیروی کار این کشور و یک سوم تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد. با وجود این درگیری منطقه دارفور که از سال 2003 تاکنون ادامه داشته، فقدان زیرساخت‌های اساسی در مناطق بزرگ و اتکای بیشتر مردم به بخش کشاورزی برای تأمین معیشت خود باعث شده که بخش اعظمی از مردم در زیر خط فقر باقی بمانند. از سوی دیگر فساد سیستماتیک که در این کشور وجود دارد باعث شده که در شاخص فساد اداری، سودان به عنوان یکی از فاسدترین کشورهای جهان از نظر میزان فساد اداری و اختلاس ذکر شود.

فقر و متزلزل بودن دولت سودان باعث شده زمینه‌ خوبی برای حضور تروریسم در این کشور به وجود بیاید. با این همه این موضوع در سودان چیز جدیدی نیست و این کشور از میانه سال 1993 در لیست حامیان مالی تروریسم در ایالات متحده قرار داشته و علاوه بر این سودان از سال 1996 با تحریم‌های دیپلماتیک ‌سازمان ملل مواجه بوده است.

تروریسم در اوایل دهه 1990 هنگامی که اسامه بن‌لادن و پیروانش به این کشور آمدند، سازماندهی و بنیان‌ نهاده شد. ساخت اردوگاه آموزشی و همچنین ایجاد شبکه تجاری و مالی از جمله اقدامات بن‌لادن و گروه تروریستی القاعده در سودان بود. این موضوع امروز باعث شده که نگرانی بسیاری به دلیل تبدیل سودان به مقری برای تروریسم و انتقال تروریست‌‌های گروه‌های مختلف تروریستی به نقاط مختلف به خصوص در غرب آفریقا به وجود آید.

لیبی آشفته؛ میزبان داعش و القاعده

وضعیت لیبی تا حد زیادی از سودان متفاوت است. برخلاف سودان که از وجود دولت متمرکز بهره‌مند است، لیبی از زمان خیزش‌های عربی و سقوط قذافی عملاً چندپاره شده و همین موضوع باعث حضور پررنگ گروه‌های تروریستی در این کشور شده است. لیبی صاحب بزرگترین ذخایر نفت آفریقاست و این موضوع باعث شده که رقابت شدیدی برای حضور و تصاحب مناطق نفتی این کشور بین گروه‌های تروریستی مانند داعش و القاعده به وجود بیاید.

از سوی دیگر رقابت کشورهایی مانند قطر، ترکیه، روسیه و عربستان سعودی در لیبی که هر کدام از یکی از گروه‌های مسلح درگیر در این کشور حمایت می‌کنند، باعث شده که اوضاع لیبی در نبود یک دولت مرکزی مقتدر و فراگیر برای حضور و گسترش تروریسم و صادرکردن آن به سایر نقاط جهان مساعد شود. برای مثال گسترش تروریسم در آفریقا از طریق خاک لیبی صورت گرفته و در واقع این کشور به محلی برای شبکه‌های تروریستی تبدیل شده که از جنوب به سمت منطقه ساحل (جنوب غربی آفریقا) گسترش یافته‌اند. نمونه آن را می‌توان در کشور مالی دید که سرنگونی قذافی راه برای ورود تسلیحات به شمال این کشور باز و همین امر موجبات ازسرگیری درگیری‌های قومی ـ قبیله‌ای را، که از سال‌های ۱۹۶۰ آغاز شده بود، فراهم آورد.

داعش در لیبی برای نخستین بار در سال 2014 اعلام موجودیت کرد؛ یعنی زمانی که تشکیلاتی در لیبی با نام مجلس شباب الإسلام(شورای جوانان اسلام) با داعش بیعت کرد. هرچند که ساختار تشکیلاتی داعش پس از کشته و زندانی شدن تعداد بسیاری از سرکردگان آن در لیبی ضعیف شده اما عناصر این تشکیلات در حال حاضر در چندین منطقه حضور دارند و به خاطر مرزهای طولانی‌ای که لیبی با 6 کشور آفریقایی دارد، این موضوع می‌تواند خطر بسیاری برای امنیت منطقه شمال آفریقا باشد.

گزارش‌هایی هم در مورد حضور شبه‌نظامیان گروه تروریستی بوکوحرام در لیبی منتشر شده که براساس آنها، بوکوحرام نیجریه شبه نظامیان خود را برای پیوستن به داعش به لیبی می‌فرستند و همکاری زیادی بین این دو گروه وجود دارد. آنطور که گروه بین‌المللی بحران گزارش داده این ارسال تسلیحات، نیرو و تخصص از لیبی و منطقه ساحل بوکوحرام بوده که باعث شده تا این گروه امروز بتواند دست به حملات شبه نظامی در شمال و غرب نیجریه بزند.

تروریسم در آفریقا، خطری برای اروپا

با نگاهی به وضعیت سیاسی و اقتصادی دو کشور سودان و لیبی می‌توان دریافت که آشفتگی سیاسی کشورها در کنار پتانسیل‌های اقتصادی و نابرابری‌های اجتماعی دو موضوعی هستند که می‌توانند برای گروه‌های تروریستی از هر نوع و هر میزان قدرت مورد توجه باشد.

حضور و گسترش تروریسم در آفریقا به عنوان یکی از ثروتمندترین و فقیرترین مناطق جهان و با توجه به آشفتگی‌های سیاسی که در برخی از کشورهای این قاره مشاهده می‌شود، باعث شده که همگان بر خطر گسترش تروریسم این بار از قاره آفریقا تأکید کنند؛ قاره‌ای که فاصله زیادی از اروپا و دنیای غرب نداشته و همین امر باعث افزایش احساس خطر اروپائیان از حضور عناصر تروریستی در خاک قاره سبز شود.

مسلم است که موضوع تروریسم نمی‌تواند تنها  از طریق نظامی حل شود و به ریشه‌یابی و تلاش برای استقرار دولت‌های فراگیر در این کشورها نیاز است، اما تروریست‌های داعش، القاعده و سایر گروه‌های مشابه به خوبی دریافته‌اند که وضعیت کنونی سودان و لیبی فرصتی عالی برای آنها و تهدیدی مرگبار برای اروپاست؛ تهدیدی که می‌تواند جنگ علیه ترور را به درون خاک اروپا با قربانیان بیشتری بکشاند.

گزارش از محمدحسن گودرزی