مروری بر درس‌های عفاف / آسیب‌های برخورد جزیره‌ای با معارف قرآن
یک قرآن‌پژوه معتقد است که عفاف، حجاب، تهمت نزدن، دفاع از افرادی که مورد تهمت قرار گرفته‌اند و ... در کنار هم عفت جامعه را شکل می‌دهد و اظهار کرد: قرآن جامع است. این ما هستیم که با معارف دین جزیره‌ای برخورد می‌کنیم و در تبلیغ دچار مشکل می‌شویم.
هانی چیت‌چیان، عضو هیئت علمی مدرسه دانشجويی قرآن و عترت دانشگاه تهران و یکی از نویسندگان کتاب «عفاف، جاودانه‌خواهی لذت»، در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح اشکالاتی پرداخت که در ترویج عفاف و حجاب در جامعه ایران وجود دارد و با تأکید بر اینکه قبل از هر چیزی باید به این باور برسیم که خداوند بهتر از هر کسی می‌تواند موضوعات را در انسان‌ها نهادینه کند، گفت: هنوز باور نداریم که خدا بهترین مبلغ محسوب می‌شود و هر موضوعی را بهتر از هر کسی در قرآن بیان کرده است.
برای ترویج عفاف سوره نور را به فرزندانمان آموزش دهیم
وی با ابراز تأسف شدید از اینکه هنوز هم برای تبلیغ یک موضوع به بیان قرآن در آن موضوع مراجعه نمی‌کنیم، گفت: برای مثال در روایات در خصوص موضوع عفاف آمده است که اگر می‌خواهید عفاف در جامعه رواج پیدا کند و فرزندان شما عفیف باشند سوره نور را به آنها آموزش دهید. البته این بدان معنا نیست که آیات مربوط به عفاف را استخراج کنیم و بعد خودمان فکر کنیم که چگونه این آیات را تبلیغ کنیم.
این پژوهشگر قرآنی به بیان بخشی از آیات سوره نور پرداخت و افزود: در بخشی از این سوره آمده است که به خلقت موجودات بنگرید. جنبندگان بر سه دسته هستند یا بر روی شکمشان راه می‌روند، یا بر دو پا و یا بر روی چهار پا راه می‌روند. بروید و ببینید که آنها چگونه زندگی می‌کنند و شیوه زندگی آنها را مشاهده کنید. اگر من بخواهم به این آیه عمل کنم باید روی زندگی موجودات زنده تحقیق کنم و به نوجوانم و جوانم بگویم که بر روی زندگی موجودات تحقیق کرده و ویژگی زندگی هر سه نوع موجود زنده را ببیند.
چیت‌چیان ادامه داد: وقتی این تحقیق صورت گیرد افراد متوجه ویژگی‌های این سه دسته موجود می‌شوند و پی می‌برند که خزندگان که بر روی شکم راه می‌روند، وحشی و درنده هستند، زندگی فردی دارند و ...، حیواناتی که بر روی چهار پا راه می‌روند برخی وحشی هستند و برخی مثل چرندگان بیشتر عمرشان را در حال خوردن می‌گذرانند و پرندگان هستند که بر روی دو پا راه می‌روند و زندگی جمعی دارند و نوع زندگی آنها با بقیه متفاوت است. پرندگان در زندگی خود عفاف دارند، پرخوری در آنها نیست و خانواده در بین آنها جایگاه دارد؛ حال انسان جزء کدام گروه است؟ مسلماً موجودی است که بر روی دو پا راه می‌رود، پس برخلاف این عقیده که گفته می‌شود انسان‌ها از نسل میمون‌ها هستند در این دسته‌بندی انسان‌ها جزء پرندگان هستند. کاری به فیزیولوژی و مورفولوژی نداریم؛ خداوند انسان را در گروه پرندگان دسته‌بندی کرده است، پس زندگی شبیه پرندگان باید داشته باشد.
آموختن عفاف بدون حرف زدن از آن
وی با بیان این مسئله که تا این بخش از آیات حرفی از عفاف به صورت مستقیم زده نشده اما سرتاسر آیات مفهوم عفاف را در پی‌دارد، گفت: در ادامه خداوند در آیه 35 سوره نور از چراغدانی خاص سخن می‌گوید؛ چراغدانی که باید برای بچه‌هایمان ویژگی‌های آن را توصیف کنیم. خداوند می‌فرماید: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ؛ خدا نور آسمان‌ها و زمين است؛ مثل نور او چون چراغدانى است كه در آن چراغى و آن چراغ در شيشهاى است، آن شيشه گويى اخترى درخشان است كه از درخت خجسته زيتونى كه نه شرقى است و نه غربى افروخته مىشود، نزديک است كه روغنش هر چند بدان آتشى نرسيده باشد روشنى بخشد، روشنى بر روى روشنى است، خدا هر كه را بخواهد با نور خويش هدايت مىكند و اين مثل‌ها را خدا براى مردم مىزند و خدا به هر چيزى داناست».
این پژوهشگر قرآنی اضافه کرد: البته باید به بچه‌هایمان بگوییم که این نور و چراغدان در خانه‌های خاصی شکل می‌گیرد. در خانه‌هایی که این نور در آنها جاری می‌شود انسان‌هایی تربیت می‌شوند که تجارت باعث نمی‌شود آنها فریب بخورند. خداوند در ادامه در آیه 36 می‌فرماید: «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ؛ در خانه‌هايى كه خدا رخصت داده كه [قدر و منزلت] آنها رفعت يابد و نامش در آنها ياد شود در آن [خانه]ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مى‌كنند؛ رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات به خود مشغول نمى‌دارد و از روزى كه دل‌ها و ديده‌ها در آن زير و رو مىشود، مىهراسند».
برابری عفاف در بیان قرآن
وی با یادآوری این موضوع که هنوز در این بخش از سوره حرفی از عفاف به صورت مستقیم مطرح نشده است اما تمام آیات در حال بیان حقیقت عفاف هستند، گفت: در ادامه در آیه 30 سوره نور خداوند می‌فرماید: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ...؛ به مردان با ايمان بگو ديده فرو نهند و پاكدامنى ورزند و در آیه 31 نیز خطاب به زنان دقیقاً همین مطالب را می‌فرماید و می‌گوید: «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ ... ، و به زنان با ايمان بگو ديدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند و پاكدامنى ورزند».
نویسنده کتاب «عفاف، جاودانه‌خواهی لذت» ادامه داد: در آیه دیگری از سوره نور خداوند می‌فرماید اگر کسی به کسی تهمت زد، تو آن را قبول نکن و اجازه نده تهمت زدن رواج پیدا کند. حفظ آبرو کردن از مؤلفه‌های عفاف است و ما با این تلاش که آبروی مردم حفظ شود جامعه را عفیف نگاه می‌داریم. همه آیات سوره نور در خصوص عفاف است؛ در این سوره آمده است افرادی که نمی‌توانند ازدواج کنند عفت به خرج دهند و کسانی که توان مالی دارند به دیگران در ازدواج کمک کنند و اگر بداخلاقی دیدند، نادیده بگیرند. یعنی در این سوره برای همه افراد جامعه نسخه پیچیده شده است. اما چرا ما به سراغ سوره نور نمی‌رویم و از این آیات استفاده نمی‌کنیم. این چه راهکاری است که ما فقط به سراغ آیات مستقیم حجاب که چند آیه در سوره نور و احزاب است می‌رویم و آنها را کنار هم می‌چینیم و می‌خواهیم برای این آیات جدا از سوره‌های آنها فرایند تبلیغی طراحی کنیم؟
عضو هيئت علمی مدرسه دانشجويی قرآن و عترت دانشگاه تهران با طرح این پرسش که آیا انسان بهتر از خدا می‌تواند عفاف را به انسان بیاموزد، اظهار کرد: خداوند با سوره نور و احزاب عفاف را به انسان‌ها آموزش داده؛ البته وقتی قرار است سوره نور را بگوییم باید تمام آیات آن را بگوییم و تمام آیات را در یک برنامه به مخاطب منتقل کنیم.
آموزش سوره نور کودکان را عفیف‌تر کرده است
وی با اشاره به اینکه کارگاهی در 12 جلسه طراحی شده که سوره نور را به دخترها و پسرهای دوره دوم متوسطه آموزش می‌دهند، گفت: دو سال است که این طرح اجرا می‌شود و طی آن تمام آیات سوره نور به بچه‌ها آموزش داده می‌شود و به طرز عجیبی پس از این دوره‌ها عفاف، حجاب و ادبیات گفتاری آنها تغییر کرده است.
عفاف، حجاب، تهمت نزدن، دفاع از افرادی که مورد تهمت قرار گرفته‌اند و ... همه در کنار هم عفت جامعه را شکل می‌دهد
چیت‌چیان تصریح کرد: البته آموزش سوره نور بدان معنا نیست که فقط آیات خوانده شود بلکه وقتی گفته شده بروید و زندگی حیوانات را مطالعه کنید یعنی واقعاً زندگی چهارپایان و سایر موجودات مطالعه شود و اگر گفته شده تاریکی‌هایی وجود دارد که اگر دستت را تکان دهی آن را نمی‌بینی، یعنی این امکان برای بچه‌ها فراهم شود که این مسئله را تجربه کنند. اگر در قرآن این موضوع مطرح شده است که چشمت را کنترل کن، بچه‌ها یک هفته تمرین می‌کنند که چشمشان آن چیزی را که نباید، نبیند. یک هفته کنترل غیبت کردن و تهمت نزدن به کسی و یک هفته حمایت کردن از کسی که به او تهمت زده شده را نیز تمرین می‌کنند.
در مواجهه با معارف دین جزیره‌ای عمل می‌کنیم
وی با تأکید بر اینکه اگر سوره نور با این روش آموخته شود، این نگاه که عفاف و حجاب مخصوص زنان است از بین می‌رود، تصریح کرد: در قرآن هم به زنان و هم به مردان گفته شده که عفت داشته باشند؛ سوره قرآن جامع است ما جزیره‌ای با معارف دین برخورد و در تبلیغ دچار مشکل می‌شویم. در سوره نور اگر کنترل چشم و حجاب مطرح شده، تهمت نزدن نیز مطرح شده است، پس ما وقتی در جامعه حجاب را تبلیغ می‌کنیم ولی به راحتی اجازه می‌دهیم که به افراد اتهام زده شود و وقتی در شبکه‌های مجازی به یک نفر تهمت زده می‌شود از آن فرد دفاع نمی‌کنیم این مسئله به عفت عمومی لطمه می‌زند. یعنی عفاف، حجاب، تهمت نزدن، دفاع از افرادی که مورد تهمت قرار گرفته‌اند و ... همه در کنار هم عفت جامعه را شکل می‌دهد.
حاکمیت به همان اندازه که نیروی انتظامی باید کار کند، وزارت ارشاد و سازمان‌های فرهنگی هم بر روی بخش فرهنگی موضوع باید کار کنند که متأسفانه ما فقط بخش انتظامی را داریم و برای مسئله فرهنگی عفاف کاری نکرده‌ایم
چیت‌چیان با اشاره به محتوای فصل سوم کتاب «عفاف، جاودانه‌خواهی لذت»، گفت: در بخشی از این فصل وظایف همه گروه‌های اجتماعی براساس آیات سوره نور شامل حاکمیت، خواص و مردم برای فعال شدن عفاف در جامعه بیان شده است. مثلاً براساس مفاهیم سوره نور حاکمیت دو مأموریت جدی دارد؛ یک مأموریت اجرای قانون است که باید با جدیت قانون حجاب را اجرا کند و وظیفه دوم دولت تبیین و تسهیل فرایندهای آموزشی عفاف است. یعنی به همان اندازه که نیروی انتظامی باید کار کند، وزارت ارشاد و سازمان‌های فرهنگی هم بر روی بخش فرهنگی موضوع باید کار کنند که متأسفانه ما فقط بخش انتظامی را داریم و برای مسئله فرهنگی عفاف کاری نکرده‌ایم. عفاف مؤلفه‌های متعددی دارد که اصلاً در کتاب‌های درسی و برنامه‌های صدا و سیما مطرح نمی‌شود؛ وقتی مؤلفه‌های سوره نور را در آموزش‌ها نمی‌بینیم چه انتظاری از ترویج عفاف و حجاب در کشور داریم. وقتی فیلم‌های اتهام‌زنی مدام پخش می‌شود و به بهانه آسیب‌های اجتماعی رذایل اخلاقی نشان داده می‌شود، چرا انتظار داریم جامعه عفیف شود.
خواص تسهیل‌گر ازدواج باشند
وی در خصوص وظایف خواص، گفت: در حوزه خواص چند مؤلفه وجود دارد و اولین آن حمایت خواص از حاکمیت در اجرای قانون است. خواص نباید پشت حاکمیت را خالی کنند و یا بی‌طرف باشند. از سوی دیگر خواص باید جریان‌های اجتماعی تسهیل‌کننده ازدواج ایجاد کنند. تسهیل کنندگی ازدواج هم بر دو رکن است یکی تأمین نیازهای مادی و دوم اصلاح فرهنگ‌های اجتماعی؛ این خواص هستند که ازدواج آسان را ترویج می‌کنند؛ وقتی در جامعه‌ای خواص ازدواج خاص دارند، نمی‌توان از عموم مردم انتظار ازدواج عادی داشت. از سوی دیگر افراد جامعه وظیفه دارند چشمشان را کنترل کنند و اجازه ندهند اتهام زدن رواج پیدا کند و از اخوات شیطان پیروی نکنند. مجموعه این عوامل در کنار هم موضوع را اقامه می‌کند. در حالی که در جامعه ما بخشی از مباحث انجام می‌شود و بخش دیگر مورد غفلت قرار می‌گیرد و وقتی اقدامات ناقص نتیجه نمی‌دهد، برخی مطرح می‌کنند که دینداری با آزادی آدم‌ها تعارض دارد.
چیت‌چیان اظهار کرد: قرآن و روایات بهترین منبع برای ترویج مفاهیم هستند و اگر می‌خواهیم مفاهیم را تبلیغ کنیم نباید از یک سوره 80 آیه‌ای 40 آیه را اجرا کنیم و 40 آیه دیگر را اجرا نکنیم. نیازمند بازگشت به قرآن در تبلیغ دین و اجرای همه جانبه قرآن هستیم.
کودکان تشنه شنیدن حقیقت‌اند
وی با تأکید بر اینکه بچه‌ها تشنه شنیدن حقیقت هستند، گفت: برخی می‌گویند به بچه‌ها در ابتدا نگوییم که در حال یاد دادن مفاهیم سوره نور به شما هستیم اما معتقدم باید به بچه‌ها گفت؛ بچه‌ها تشنه تجربه کردن موضوعاتی مانند دسته‌بندی حیوانات و ... هستند ولی ما مباحث را به صورت منبری ارائه می‌دهیم. اگر در قرآن گفته شده بروید و این مبحث را ببینید باید بچه‌ها را ببریم تا آن مبحث را ببینند و تجربه کنند در حالی که ما به بچه‌ها فقط می‌گوییم قرآن گفته است بروید و ببینید. تجربه نشان می‌دهد بچه‌ها نسبت به حقیقت به شکل حقیقت و بر پایه اندیشیدن و تفکر در معارف دافعه ندارند.
این پژوهشگر قرآنی تصریح کرد: اگر آیات قرآن با تفکر و تدبر همراه باشد قلب مردم باز می‌شود. باید بچه‌ها را پای تدبر در قرآن نشاند، هر کسی هر ظرافتی دارد باید خرج این کند که با بازی، داستان و ... بچه‌ها پای سوره‌های قرآن بنشینند. البته نه اینکه حرف‌های خودمان را بزنیم، ما یک آیه قرآن را می‌گوییم و شش جلسه حرف‌های خودمان را می‌زنیم. تجربه ما نشان داده بچه‌ها حاضرند بشنوند.
انتهای پیام
