اقتصاد اسلامی سوار بر زمان و مکان است / تأکید اسلام بر حفظ قدرت خرید مردم

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مبشری‌‌عارف، استاد فقه‌الاقتصاد و استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره اهمیت پاسخگو بودن اقتصاد اسلامی به نیازهای روز اظهار کرد: وقتی بحث خاتمیت را مطرح می‌کنیم و معتقدیم که دین اسلام به عنوان دین خاتم است، باید بدانیم که دین اسلام شاخصه‌های خود را دارد که از جمله آنها کامل بودن و جهان‌شمول بودن است، چراکه اگر دینی که مدعی خاتم بودن است این ویژگی‌ها را نداشته باشد آن دین کامل نیست.

بیشتر بخوانید: 

تبعات بی‌توجهی مردم و بانک‌ها به توصیه‌های شارع و دلایل تأکید قرآن بر عقد قرارداد

مخالفان اقتصاد اسلامی «چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند»

پیشنهادهای شارع درباره نیازهای اقتصادی روز

وی افزود: علوم انسانی نیز همان‎گونه که مقام معظم رهبری فرمودند باید از قرآن گرفته شود چراکه باید در بخش‌های مختلف اقتصاد، سیاست و جامعه، آنچه مربوط به ماهیت انسان است توسط خود شارع و خداوند متعال به بشر نمایانده شود. لذا قرآن کریم در این مورد می‌فرماید: «إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا؛ ما راه را به او نشان داديم خواه شاكر باشد و پذيرا گردد يا ناسپاس» (الانسان/ 3). همچنین قرآن کریم در جایی دیگر فرموده است: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ؛ و كسانى كه در راه ما كوشيده‏‌اند به يقين راه‌‏هاى خود را بر آنان مى‌‏نماييم و در حقيقت ‏خدا با نيكوكاران است». (عنکبوت/ 69)

اقتصاد اسلامی نمی‌گذارد یک فقیر در جامعه باشد اما در عین حال غنی بودن نیز مخالف نیست. بنابراین باید سعی کنیم اصول اقتصاد اسلامی را به نحو احسن اجرایی و تحولی در اقتصاد ایجاد کنیم تا در گام دوم انقلاب به همت جوانان توانا، تبدیل به الگوی مقاومت شویم

مبشری‌عارف یادآور شد: این مقدمه‌ای برای ضرورت ایجاد زیرساخت است. گاهی دائماً در مورد اقتصاد اسلامی شعار می‌دهیم اما گاهی نیز دستورات شارع را به نحو احسن پیگیری می‌کنیم. مسلم است که در آیات و روایات مختلف روش‌های کسب روزی حلال، معیشت، معامله و .... آموزش داده شده است. شارع پیشنهادهای خود را درباره شغل‌های مختلف و حتی فروش اجناس مربوط به زنان را که برای مردان مکروه است نیز ارائه داده و درباره همه نیازهای امروز بشریت نظرات خود را بیان کرده است.

اهمیت حفظ قدرت خرید مردم

این کارشناس اقتصاد اسلامی با اشاره به تأکید اقتصاد اسلامی درباره حفظ قدرت خرید مردم توسط حکام، افزود: اسلام تأکید دارد که آنچه تحت عنوان اعتبار برای تبدیل و مبادله در اختیار جامعه قرار داده می‌شود، قدرت خرید آن حفظ شده و این قدرت خرید در طول زمان حمایت شود و این مهم را وظیفه حاکم شرعی می‌داند. منظور از حمایت این است که قدرت خریدی را که من به شما داده‌ام، نمی‌گذارم کمتر شود؛ مشابه یارانه‌ای که حاکمیت برای نان می‌پردازد چراکه نان کالایی است که تمام مردم به آن نیاز دارند.

وی افزود: در قدرت خرید مردم هم باید این اتفاق رخ دهد و در این صورت مسائلی نظیر قرض‌الحسنه رواج پیدا می‌کند. گام دیگر برای نجات‌بخش بودن اقتصاد اسلامی این است که براساس هویت افراد، گفتمانی ایجاد کنیم که هر فردی با هویت شناسایی‌شده نباید فقیر باشد. باید تمام درآمدهای مالیاتی مردم بر فقرزدایی تمرکز کند. در این صورت به جای اینکه توزیع فقر داشته باشیم، یک تحول الگویی بنیادی برای ایجاد اشتغال و از بین بردن فقر و بیکاری صورت خواهد گرفت. اقتصاد اسلامی می‌تواند این هویت را به جوامع بشری ارائه کند.

جایگاه فقیر و غنی در اقتصاد اسلامی

استاد فقه‌الاقتصاد تأکید کرد: قطعاً اقتصاد اسلامی پاسخگوی نیازهای روز است. برای مثال اگر شارع می‌گفت ده درهم برای وقف دهید امروز معنایی نداشت بلکه در چنین مواردی به بخشی از اموال اشاره شده است. بنابراین عنصر زمان و مکان در اقتصاد اسلامی اهمیت فراوانی دارد. اگر کسی در اصول مالی اسلام تفقه کند متوجه می‌شود که اقتصاد اسلامی سوار بر زمان و مکان است و این زمان و مکان نمی‌تواند اصول اقتصاد اسلامی را کهنه کند. لذا می‌طلبد قوانین آن نیز دائماً به روز شود. به همین دلیل خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ؛ از اموال آنان صدقه‏‌اى بگير تا به وسيله آن پاك و پاكيزه‏‌شان سازى و برايشان دعا كن زيرا دعاى تو براى آنان آرامشى است و خدا شنواى داناست». (التوبه/ 103). در اینجا نیز به‌روز بودن دستورات اقتصادی قرآن کریم نمایان است.

مبشری عارف با اشاره به جایگاه فقیر و غنی در اقتصاد اسلامی افزود: البته هنوز نتوانسته‌ایم این گفتمان را ایجاد کنیم. نباید در اخذ مالیات و سایر مسائل و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی از سیستم غربی تقلید کنیم، بلکه باید تمام اهداف شرع را در اقتصاد اسلامی اجرا کنیم و آن موقع مردم طعم بی‌نیازی را خواهند چشید، چراکه تمام اصول مالی به نفع فقرا برای فقیرتر نشدن و برای اغنیا برای غنی‌تر شدن است.

وی در پایان اظهار کرد: اقتصاد اسلامی نمی‌گذارد یک فقیر در جامعه باشد اما در عین حال با غنی بودن نیز مخالف نیست. بنابراین باید سعی کنیم اصول اقتصاد اسلامی را به نحو احسن اجرا و تحولی در اقتصاد ایجاد کنیم تا در گام دوم انقلاب به همت جوانان توانا، تبدیل به الگوی مقاومت شویم.