کارکردهای تبعیض‌آفرین نظام بانکی از نگاه شهید بهشتی؛ پیش‌بینی‌هایی که حقیقت یافته است
استاد دانشگاه الزهرا(س) اظهار کرد: شهید بهشتی از معدود علمای زمان خویش بود که به کارکردهای نظام بانکی در ایجاد تبعیض و فرصت‌های نابرابر در جامعه توجه کرد و یادآور می‌شد که چگونه فعالیت‌های ربوی نظام بانکی می‌تواند منجر به نابودی تولید شود و دقیقاً بسیاری از پیش‌بینی‌هایی ایشان به وقوع پیوسته است.
حسین راغفر، اقتصاددان و استاد دانشگاه الزهرا(س)، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره اندیشه‌های اقتصادی شهید آیت‌الله بهشتی، به ویژه از منظر ضرورت مقابله با فقر و ربای بانکی اظهار کرد: هدف اساسی مرحوم شهید بهشتی این بود که حکومت و نظام عادلانه‌ای به نام حکومت اسلامی حاکم باشد و به همین دلیل تمام تلاش ایشان معطوف به شکل‌بخشی به نظامی عادلانه بود تا مسائلی از قبیل فقر و بی‌عدالتی از جامعه زدوده شود.
بیشتر بخوانید:
هشدار درباره ربای بانکی
وی ادامه داد: ایشان تأکید دارند که اگر فقر در جامعه گسترده باشد، که قطعاً در گذشته کمتر از شرایط کنونی بود، نمی‌توان به چنین حکومتی عنوان اسلامی را اطلاق کرد. ضمن اینکه مرتب به سازوکارهای ایجاد عدالت تأکید داشتند و از جمله آنها کارکرد نظام بانکی بود.
شهید بهشتی شاید از جمله معدود علمای زمان خویش بود که به کارکردهای نظام بانکی در ایجاد تبعیض و فرصت‌های نابرابر در جامعه تأکید داشت که چگونه فعالیت‌های ربوی نظام بانکی می‌تواند منجر به نابودی تولید در کشور شود
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به دیدگاه‌های مرحوم شهید بهشتی درباره ربای بانکی، اظهار کرد: شهید بهشتی درباره مسئله ربا و سیستم بانکداری ربوی بسیار حساس بودند. عمده سیاست‌های اقتصادی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با نظارت وی تنظیم شده که بعداً خیلی از آنها را نقض کردند؛ مانند تغییرات در اصل 44 قانون اساسی که امکان خصوصی‌سازی بانک‌ها و شکل‌گیری بانک‌های خصوصی و توزیع بسیار ناعادلانه فرصت‌ها و منابع را امکان‌پذیر کرد.
خصوصی‌سازی‌های بزرگ منجر به بی‌عدالتی شد
راغفر بیان کرد: وقتی اصل 44 قانون اساسی تغییر کرد، امکان واگذاری بسیاری از منابع بزرگ کشور به افراد درون قدرت فراهم شد؛ ضمن اینکه امکان شکل‌گیری بانک‌های خصوصی که امروزه یکی از منشأهای سرطان اقتصادی کشور است و ایجاد مؤسسات خصوصی فراهم شد. اینها مؤسساتی نبود که براساس قانون اساسی به بخش خصوصی واگذار شود و امروزه مشاهده می‌کنیم که تمهیدات شهید بهشتی در قانون اساسی بی‌جهت نبوده است.
وی گفت: بسیاری از منابع کشور را که در طول جنک و بعد از آن در حوزه فولاد و پتروشیمی و ... سرمایه‌گذاری کردیم بعدها به «ثَمَنِ بَخس» به دوستان در ساختار قدرت در قالب خصوصی‌سازی واگذار کردند. همه اینها در قالب خصوصی‌سازی و اصل 44 انجام شد و این تبعیض‌ها و بی‌عدالتی‌ها را پدید آورد، در حالی که پیش از آن در قانون اساسی‌ای که مرحوم بهشتی بر آن تأکید داشتند چنین اجازه‌ای داده نشده بود. نکته دیگر در شکل‌گیری یک جامعه عادلانه، فرصت‌های برابر است؛ یعنی حاکمیتی که بتواند فرصت‌های برابر را برای گروه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی در جامعه مهیا کند و مرحوم شهید بهشتی بر آن تأکید فراوانی داشتند.
این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد: شهید بهشتی نقش ربا و نظام بانکداری را در چپاول مردم بسیار مؤثر می‌دانستند. شاید از جمله معدود علمای زمان خویش بود که به کارکردهای نظام بانکی در ایجاد تبعیض و فرصت‌های نابرابر در جامعه تأکید داشت که چگونه فعالیت‌های ربوی نظام بانکی می‌تواند منجر به نابودی تولید در کشور شود و دقیقاً بسیاری از پیش‌بینی‌های ایشان تحقق نیافته است.
دیدگاه شهید بهشتی درباره دستمزد
راغفر ادامه داد: یکی دیگر از نکاتی که مرحوم شهید آیت‌الله بهشتی بر آن تأکید داشتند مسئله نابرابری در دستمزدها بود. در یک نظام اسلامی دستمزدها نمی‌تواند تا این حد نابرابر باشد که امروز وجود دارد. نکته‌ای که ایشان مطرح کردند این بود که فاصله بین حداقل و حداکثر حقوق، نهایتاً می‌تواند شش برابر باشد، نه اینکه چند صد برابر و در شرایط کنونی کشور ما چند هزار برابر باشد. قطعا در این موارد سازوکار حضور دولت برای فراهم آوردن فرصت‌های برابر الزامی و ضروری است تا این شرایط عادلانه را محقق کند.
استاد دانشگاه الزهرا(س) با اشاره به تأکید شهید بهشتی بر برابری فرصت‌ها، تصریح کرد: همچنین به شاخص‌های برابرسازی فرصت‌ها در قانون اساسی اهمیت می‌دادند که از جمله آنها آموزش و پرورش رایگان، خدمات سلام و رایگان است. اینها برابری فرصت‌ها را برای گروه‌های مختلف در جامعه فراهم می‌کند و این امر به بهانه‌های مختلف نادیده گرفته می‌شود.
شهید بهشتی فقر و بی‌عدالتی را تحمل نمی‌کرد
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: کسی که در یک خانواده فقیر به دنیا می‌آید، اگر فرصت‌های برابر رشد، که عمده آنها به تغذیه و آموزش مناسب و خدمات سلامت برای داشتن زندگی سالم برمی‌گردد، برایش وجود نداشته باشد، قطعاً جامعه نابرابری خواهیم داشت و این جامعه نابرابر خودش را بازتولید می‌کند، اتفاقی که در اقتصاد کشور ما به ویژه بعد از جنگ تحمیلی رخ داد.
راغفر تأکید کرد: مطمئنم اگر شخصیت‌هایی همانند مرحوم شهید بهشتی در قید حیات بودند، قطعاً این فرصت‌های نابرابر تحمل نمی‌شد و این تغییراتی که بعدها در قانون اساسی صورت گرفت و امکان توزیع منابع عمومی به نفع گروه‌های خاصی که در درون قدرت هستند را فراهم ساخت، امکان‌پذیر نمی‌شد و قطعاً چنین اتفاقاتی که امروز در جامعه شاهدیم رخ نمی‌داد.
استاد دانشگاه الزهرا(س) در پایان گفت: این نابرابری‌های عظیم به ویژه نابرابری‌های منطقه‌ای و اشکال مختلف فقر و تبعیض در نقاط محروم کشور واقعاً تأسف‌بار است و قطعاً با حضور شخصیتی مانند شهید بهشتی شاهد چنین سطحی از فقر و نابرابری نبودیم.
انتهای پیام
