انسان امروز و نگرش آخرالزمانی به حوادث تلخ

حوادث و پدیده‌های عالم منحصر به دوره کنونی نیست و در تمامی طول تاریخ مسبوق به سابقه بوده و هست و خواهد بود و بساط آفرینش هم با عظیم‌ترین حادثه یعنی قیامت برچیده می‌شود. نوع مواجهه بشر با این پدیده‌ها مسئله مهمی است که به جهان‌بینی افراد بازمی‌گردد؛ برخی نگاه مادی صرف به طبیعت و حوادث آن دارند و برخی نگاهی کاملاً توحیدی دارند و نگاه آخرالزمانی هم زاویه‌ای از نگاه توحیدی به حوادث است.

در همین زمینه و به بهانه شیوع بیماری کرونا، ایکنا گفت‌وگویی با نصرت‌الله آیتی، مهدویت‌پژوه، عضو هیئت علمی مؤسسه آینده روشن و استاد حوزه علمیه، داشته‌ است؛ وی ضمن تبیین و تأیید کلی وقوع حوادث تلخ فراوان در آخرالزمان تأکید کرد که تطبیق متن برخی از روایات صحیح‌السند و صحیح‌الدلالة با حوادث از جمله بیماری‌های وحشتناک مانند کرونا درست نیست.

حجت‌الاسلام والمسلمین نصرت‌الله آیتی با اشاره به نگاه آخرالزمانی به حوادث و پدیده‌های عالم در پاسخ به اینکه اصولاً چنین نگاهی به حوادث موضوعیت دارد؟ گفت: این مسئله واقعیت دارد که برخی از روایات آخرالزمانی، ناظر به یکسری پدیده‌های شوم و ناگوار است و این روایات منابع و اسناد متقنی هم دارند. در کتاب کمال‌الدین(تألیف شیخ صدوق) روایاتی داریم که پیش از ظهور حضرت حجت(عج)، دوسوم مردم دنیا بر اثر حوادث تلخ و خطرناک از بین می‌روند؛ کمال‌الدین جزء منابع دست اول برای ماست و روایات ذکرشده در این کتاب هم از جهت سند و هم متن، قابل خدشه و مناقشه نیست.

آیتی با بیان اینکه رخ دادن پدیده‌های ناگوار و طبیعی در آخرالزمان غیر قابل انکار است، تصریح کرد: البته مسئله مهم این است که می‌توانیم میان محتوای این روایات با هر نوع حادثه‌ای در عالم تطبیق برقرار کنیم و مثلاً بگوییم مراد امام صادق(ع) در بیان اینکه دوسوم مردم دنیا در آخرالزمان از بین خواهند رفت ابتلا به حوادثی مانند کروناست؟ این تطبیق در زمان، مکان و مصداق را نمی‌توانیم انجام دهیم.

بیشتر بخوانید:

• اعلام آخر‌الزمان بازی با فرهنگ انتظار است
• راه شکست فتنه‌های آخرالزمان

عضو هیئت علمی موسسه آینده روشن بیان کرد: جالب اینکه در همان حدیثی که ذکر شد، راوی حدیث وقتی این سخن را از امام می‌شنود، وحشت کرده و می‌گوید که اگر این طور باشد که وضعیت خیلی خراب است و امام(ع) می‌فرمایند که شما از آن یک‌سوم باقیمانده هستید؛ یعنی شما شیعیان در این حوادث آسیب نمی‌بینید. برای تطبیق حوادث با این روایت، هیچ دلیلی نداریم و نمی‌توانیم بگوییم این مسئله در زمان ما رخ خواهد داد یا این بیماری مصداق عینیت‌بخشی به روایت مذکور است.

تطبیق بی‌دلیل جایز نیست

وی تأکید کرد: حوادث احتمال تکرارپذیری زیادی دارند و ممکن است این حادثه جمع شود و صد سال و هزار سال و آینده‌ای که نمی‌دانیم مجدداً پدیده‌ای رخ دهد و آن مسئله مصداق این روایت باشد؛ بنایراین مکرراً تأکید می‌کنم که به هیچ وجه نمی‌توانیم چنین تطبیقی را قائل شویم.

آیتی اظهار کرد: نکته‌ای که از این حادثه درمی‌یابیم این است که روایات مرتبط با حوادث آخرالزمان برای ما قابل فهم‌تر و قابل پذیرش بیشتری می‌شود؛ بنده وقتی چند سال قبل که این حوادث کمتر بود و یا نبود، هرقدر روایات را می‌خواندم با توجه به این توسعه و پیشرفت علوم پزشکی، مسئله برایم قابل فهم و درک نبود و تردید داشتم که چطور ممکن است با وجود پیشرفت‌های روزافزون این علم در دنیا چنین حوادثی رخ دهد. مجدد تأکید می‌کنم که به دنبال تطبیق حوادث سال‌های اخیر و ماجرای بیماری‌هایی نظیر کرونا با روایات نیستم. بحث بنده در این است که نباید روایاتی را که سند و متن معتبر و موثق دارند سریعاً مورد تخطئه قرار دهیم و مثلاً فکر کنیم که چون علم پزشکی پیشرفت زیادی داشته، امکان تحقق برخی موارد ذکرشده در روایات وجود نداد.

فهم بهتر روایات در شرایط امروز

این مهدویت‌پژوه گفت: این حادثه و امثال آن، هضم چنین روایاتی را آسانتر می‌کند در حالی که قبل از آن خیلی برای ما قابل هضم نبود؛ امام(ع) از افق بالاتری به موضوعات نگاه می‌کند که ما با نگاه محدود خودمان نباید به مسائل بپردازیم و چون چیزی با فکر ما سازگار نیست آن را زیر سؤال ببریم و بگوییم چرا امام(ع) این سخن را گفته است.

وی با اشاره به ضرورت فحص متنی و سندی روایات و تفکیک روایات صحیح از ضعیف، بیان کرد: بخشی از روایاتی که استناد آن به ائمه(ع) درست است، مورد بحث ما هست وگرنه روایاتی که سند و متن خدشه دارد، بحث دیگری است؛  اگر 5 سال قبل به محتوای برخی روایات استبعاد داشتم و هضم آن برایم سنگین بود، اما امروزه می‌فهمم که وقوع آن دور از ذهن نیست.

آیتی با بیان اینکه ان‌شاءالله این بیماری به زودی کنترل خواهد شد و مردم در امنیت و سلامت خواهند بود، اظهار کرد: بیماری فعلی سطح پایینی از بیماری کروناست و اگر فرضاً و خدای ناکرده سطح بالاتری از بیماری وجود داشت، ممکن بود قابل کنترل نباشد؛ لذا قطعاً استبعادی نسبت به روایات نمی‌توانیم داشته باشیم. نکته دیگر این است که گاهی استفاده بدی از روایات می‌کنیم؛ مثلاً اینکه امام(ع) فرمودند: «شیعیان از حوادث آخرالزمان مصون خواهند بود» برخی تصور می‌کنند که برای انجام هر کاری آزاد هستند و نیازی به پیشگیری، مراقبت و هوشیاری در برابر حوادث نیست؛ ابداً چنین چیزی قابل استناد به امام(ع) نیست.

تعامل صحیح علم و نقل

این مهدویت‌پژوه تصریح کرد: اینکه امام(ع) فرمودند، در امان می‌مانید مرادشان بدون به‌کارگیری تدابیر و سازوکارهای علمی و فهم بشری نیست و به هیچ عنوان چنین معنایی را برنمی‌تابد؛ در روایت داریم که اگر علم در ستاره ثریا باشد، مردانی از فارس به آن دست می‌یابند؛ بنابراین شاید کشته شدن دوسوم مردم برای صد سال و هزار سال و ... در آینده باشد و ایرانیان و شیعیان، پیشرفت‌هایی به مراتب بیشتر از امروز داشته باشند و با تدبیر به جنگ حوادث بروند و از آن مصون باشند. بنابراین مراد امام(ع) این است که باید این توانمندی‌های خود را در برابر حوادث به کار ببندید و با شرط رعایت اقتضائات عقلی و علمی، ان‌شاءالله در امان خواهید بود.

این مهدویت‌پژوه در پاسخ به اینکه برخی در این چند روز سخنان مراجع معظم مبنی بر خواندن دعا و ذکر و توسل را زیر سؤال بردند؟ ابراز  کرد: باید تعامل درستی میان روایات و علم به افکار عمومی بدهیم؛ نه آنچنان علم‌زده شویم و تصور کنیم که چون علم خیلی پیشرفت کرده به سادگی می‌توانیم روایات را کنار بگذاریم و دعا و توسل را زیر سؤال ببریم و نه باید به استناد به روایات تصور کنیم، چون امام(ع) فرمودند که شما گرفتار بلاهای آخرالزمانی نخواهید شد، چشم بر روی علم و پیشرفت‌های علمی ببندیم.

آیتی بیان کرد: در روایت امام(ع) هیچ چیزی مبنی بر اینکه باقی ماندن شیعه در این حوادث مبتنی بر هیچ سازوکار عقلانی و علمی نیست، وجود ندارد؛ امام(ع) فرمودند که شما باقی می‌مانید، ولی اینکه باقی ماندن چه سازوکاری دارد، مورد اشاره امام نیست؛ بنابراین می‌تواند ضمن سازوکار مادی و مثلاً علمی، توکل و توسل و دعا هم باشد. در چنین حوادثی ضمن به‌کارگیری همه امکانات برای مهار بیماری باید دست به تضرع و دعا هم برداریم و توکل و توسل داشته باشیم.