تاب‌آوری شهرها؛ خیال یا واقعیت؟
حمیدرضا یوسفی ماتک، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری در یادداشتی به مسئله تاب‌آوری شهرها پرداخت و بیان کرد: یک شهر تاب‌آور، شهری آماده است که در مواقع اضطراری به سرعت به شرایط جدید پاسخ داده و با کمترین آسیب به کار خود ادامه می‌دهد.
«طی قرون متمادی، جامعه انسانی همواره توسط بلایا و سوانح طبیعی و غیر طبیعی مورد تهدید قرار گرفته و زندگی انسان‌ها را به مخاطره انداخته است. تا اواخر قرن نوزدهم میلادی بحث مدیریت بحران مطرح بود و برای کاهش آسیب‌پذیری‌ها از مبانی نظری این نگرش استفاده می‌کردند اما در دهه 1980 میلادی بحث تاب‌آوری مطرح شد. تاب‌آوری مفهوم جدیدی در طراحی شهری است که رویکرد اصلی آن طراحی با آسیب‌پذیری کمتر و انعطاف‌پذیری بیشتر برای شهرها در برابر تنش‌ها و حوادث است به گونه‌ای که یک شهر تاب‌آور، شهری آماده است که در مواقع اضطراری به سرعت به شرایط جدید پاسخ داده و با کمترین آسیب به کار خود ادامه می‌دهد.
زمانی که سیل، طوفان، زلزله و... رخ می‌دهد بحث تاب‌آوری به میان می‌آید، بدین معنی که در طول تاریخ نمی‌توان نمونه‌ای را پیدا کرد که در مقابل اپیدمی، شهرها را تاب‌آور کرده باشند. پس بحث تاب‌آوری شهرها در مقابل اپیدمی ویروس کرونا یک موضوع کاملاً نو و جدید است که قصد دارند شهرها را طوری طراحی کنند که بهداشت و سلامت شهروندان به مخاطره نیفتد.
اما سؤال اصلی این است که آیا بعد از اتمام این اپیدمی مجموعه‌های مدیریت شهری همچنان به فکر تاب‌آور کردن شهرها هستند؟ احتمالا پاسخ سؤال را می‌دانید اما صرفاً گفتن تاب‌آور کردن شهرها بدون هیچ برنامه و هزینه‌ای خیالی بیش نیست. تاب‌آور کردن شهرها به برنامه‌ریزی و تخصیص بودجه نیاز دارد که متأسفانه ما در کشورمان اگر چه نظام برنامه‌ریزی داریم اما در عمل شاهد اجرای برنامه‌ها نیستیم و دارای قوانین جامعی در حوزه شهرسازی نمی‌باشیم.
کشور ما ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی آن آبستن حوادث متعدد طبیعی همچون زلزله، سیل، آتش سوزی و ... و همچنین حوادث غیر طبیعی مانند خشکسالی، جنگ و ... بوده است. کارهایی که مجموعه‌های مدیریت شهری در شهرهای ایران انجام دادند گواه این امر است که عملاً کاری در این زمینه انجام ندادیم. تراکم فروشی در شهرها، سکونتگاه‌های غیررسمی، زیر ساخت‌های بسیار ضعیف، نبود مُدهای مختلف حمل و نقل، ریزدانگی قطعات بافت شهری و... همه و همه دست به دست هم دادند تا شهر کنونی به چنین وضع درآید.
اما به قول «رادیاد کیپلینگ»:
عمر شهرها و تاج و تخت‌ها و قدرت‌ها
از دریچه چشم زمان
به بلندای عمر گل هاست
که هر روز می‌میرند
اما همانگونه که جوانه‌های نو
نویدبخش سرور مردمانی جدیدند
از دل خاک تهی و مغفول
شهرها دوباره به پا می‌خیزند.
بله درست است شهرها دوباره بعد از اتمام این اپیدمی به پا می‌خیزند. نحوه توسعه کالبدی آتی شهرها با توجه بیماری‌های مسری خواهد بود. شهرها را طوری خواهند ساخت که در مقابل چنین اپیدمی‌هایی تاب‌آور باشند. در این بین شهرسازان و برنامه‌ریزان شهری نقش قابل توجهی در پیشبرد اهداف و طراحی شهرها خواهند داشت البته اگر موازی‌کاری‌ها کنار گذاشته شود و هر رشته‌ای به کار خودش بپردازد، تاب‌آور کردن شهرها از خیال به واقعیت تبدیل خواهد شد.»
حمیدرضا یوسفی ماتک، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری
انتهای پیام
