به گزارش ایکنا از گیلان، فاطمه سعیدی، مدرس دانشگاه و مسئول نسرای(نهضت سواد رسانهای انقلاب اسلامی) گیلان یادداشتی را در خصوص آسیبهای فضای مجازی به تحریریه خبرگزاری ایکنا ارسال کرده که متن آن به شرح زیر است:
رشد سریع تکنولوژی و بهویژه پیشرفت روزافزون در حوزههای ارتباطی، ماهوارهها و اینترنت باعث تحولات پرشتاب در جوامع بشری گردیده و آثار مثبت و منفی فراوانی در پی داشتهاست. در این میان، آثار اینترنت و فضای مجازی در روابط اجتماعی بیش از سایر حوزهها بوده و تغییرات و دگرگونیهای زیادی را بهوجود آوردهاست.
بهطوریکه این تکنولوژی نوظهور، امروزه به یک صنعت و عرصهی تاثیرگذار جهانی تبدیل شدهاست و کمتر موضوع اجتماعی را میتوان یافت که متاثر از اینترنت نباشد. اینترنت و شبکههای اجتماعی مانند بسیاری از پدیدههای دیگر دارای پیامدهای مثبت و منفی میباشد که با برنامهریزی و بالا بردن سطح آگاهی عمومی میتوان از آثار و دستاوردهای مثبت آن بهره گرفت و پیامدهای منفی را به حداقل رساند.
از جمله مواردی که میتوان از آنها بهعنوان فرصت و بهتعبیری، نقاط قوت استفاده از فضای مجازی نام برد عبارتند از:
– عمومی بودن فضای مجازی، که به هر فردی در هر نقطه از جهان امکان میدهد از طریق این فناوری به آسانترین وجه، جدیدترین اطلاعات موردعلاقه خود را بهدست آورد.
– کاهش هزینههای اقتصادی، اجتماعی و …با استفاده از امکانات موجود در فضای مجازی، که در بسیاری از روابط اقتصادی و اجتماعی دیگر نیازی به مراجعهی حضوری برای خرید کالا یا خدمات نیست و طبیعی است که این امر باعث کاهش قابلتوجهی از هزینهها میشود. کاهش رفتوآمدهای غیرضروری درونشهری و درنتیجه کاهش مصرف انرژی و کاهش آلودگی هوا. همچنین کاهش مصرف کاغذ و هزینههای چاپ و نشر و سایر هزینهها با استفاده از امکانات موجود در فضای مجازی.
– دستیابی آسان به آخرین اطلاعات تخصصی در زمینههای مختلف اعتقادی، اجتماعی، اقتصادی، هنری و … که بصورت مقاله، کتاب، نرم افزار و غیره در سطح جهان منتشر شده و میشود.
– تبادل اطلاعات و تاملی بودن روابط و ارتباطات در فضای مجازی بدون محدویتهای حاکم بر دیگر رسانهها که معمولا در آنها عدهای گوینده و نویسنده هستند و جمع دیگری صرفا شنونده و خواننده.
– جذابیت و تنوع در فضای مجازی و مخاطبمحوربودن اغلب دادهها در آن، بهطوریکه امکان نظرسنجی و ارزیابی در این فضا برقرار و بهروزتر است و این توانایی را به دادهپردازان میدهد که از آخرین خواستههای مخاطبان خود مطلع گردند که این امر در کنار تنوع و جذابیت فضای سایبری تأثیر بسزایی در جذب مخاطب دارد.
– گسترش عدالت رسانهای: در گذشته فقط افراد خاصی آنهم در شهرهای بزرگ میتوانستند به مطبوعات و نشریات دسترسی داشته و از اخبار روز و رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و … مطلع شوند و حال آنکه با وجود فضای مجازی و فناوریهای گوناگون اطلاعاتی و ارتباطاتی، تمام افراد حتی در دورترین نقاط نیز میتوانند به شکل برابر، از این اطلاعات مطلع و از آن بهرهبرداری کنند.
– گسترش تعاملات و تبادل نظرها با سرعت بسیار بالا در فضای مجازی و بهخصوص در«شبکههای اجتماعی» که این امکان را فراهم میسازد که افراد به تبادل آراء و افکار بپردازند.
صاحبنظران و پژوهشگران علوم انسانی معتقدند که ورود اینترنت به فضاى زندگى انسانها در کنار مزایا و محاسن غیرقابلکتمان، باعث بهوجودآمدن یکسرى دغدغهها و نگرانیها شده و روابط افراد را بهشدت تحت تاثیر قرار دادهاست که بهاختصار به بعضی از آنها اشاره میشود:
• از هم گسیختگی ازدواج ، روابط زناشویی و روابط والدین و فرزندان.
• تکیه بیش از حد به استفاده از اینترنت منشاء ایجاد اختلالاتی نظیر اعتیاد اینترنتی، افزایش اضطراب، پنهان کاری، اختلال در فعالیتهای زندگی، جدایی از جامعه ، طلاق، شکستهای تحصیلی و مشکلات مالی میشود.
• استفاده آسیبزا از اینترنت اغلب به نوعی زندگی اینترنتی منجر میشود که ممکن است فرد را به صورت کامل از زندگی واقعی و روابط فردی واقعی منزوی سازد.
• در بسیاری از محیطهای اینترنتی برخی کاربران خود را گرفتار سبک زندگی اینترنتی میسازند بهطوری که میخواهند زمان هر چه بیشتری را به اینترنت اختصاص دهند و این امر باعث میشود که زندگی شخصی خود را نادیده گرفته و از آن غفلت کنند.
• ایجاد آشفتگی در خانوادهها: شکستن حرمتها و قبحشکنی از گناهان همراه با ایجاد آشفتگی در اصلیترین عنصر سازندهی جامعه یعنی «نهاد خانواده»که این کار با هدف از بینبردن نقش سازنده خانواده در تربیت فرزندان صورت میگیرد.
• افزایش هنجار شکنی در جامعه: ویژگیهای فضای مجازی موجب بالا رفتن آمار جرم و اعمال مجرمانه و تشدید آسیبهای اجتماعی شده و ارزشهای انسانی مانند اخلاق خانوادگی، حیا، حریم خصوصی، آموزههای سنتی و آداب و رسوم فرهنگی را مورد تاختوتاز قرار دادهاست که نتیجهی این تهاجم، درگیر نمودن نهاد خانواده با چالشها و تهدیدات جدی و کمرنگ شدن بسیاری از «ارزشهای اجتماعی» برای افراد است.
• جهانی سازی از طریق تبلیغ و القای فرهنگ غربی: درگذشته، افرادی که در یک محدودهی جغرافیایی زندگی میکردند، دارای فرهنگ مخصوص همان محدوده بوده و از آن پیروی میکردند اما با گسترش فضای مجازی، این مرزهای فرهنگی از میان رفته و در نتیجه فرهنگ کاربران فضای مجازی تا حدود زیادی به هم شبیهتر شده است تا جایی که بسیاری از صاحبنظران حوزهی ارتباطات، فضای مجازی و شبکههای اجتماعی را بخشی از پروژهی «آمریکایی شدن» میدانند که وظیفه دارند فرهنگ تمام مردم دنیا را به فرهنگ غرب نزدیک کند.
خلاصه اینکه تکنولوژیهای جدید ارتباطی و بهخصوص فضای مجازی، در عین اینکه کاربردهای مثبت داشته و مخاطب را از رخدادها و وقایع مطلع میکنند، محدودیتها و امکاناتی را در خود دارند که کاربر را به خود وابسته کرده و امکان تحلیل را از وی سلب مینمایند به این معنی که مخاطب این رسانهها، دانستن را مقدم بر تحلیل کردن میداند و این نخستین قدم برای از بین رفتن تفکر انتقادی و نقاد در جامعه است.
فضای مجازی افکار، احساسات و عادتها را تغییر میدهد، از آنجا که فضای مجازی و شبکههای اجتماعی در زندگی مردم وارد شده و تاثیر زیادی در گروههای مختلف جامعه بهویژه جوانان و نوجوانان دارند، آگاهی در عرصه رسانه میتواند در اطلاعرسانی و فرهنگسازی بانوان نقش مهمی ایفا نماید.
در ارتباط با این موضوع راهکارها و پیشنهادات زیر ارائه میشود:
• فراهمکردن زمینهها و وقت کافی برای در کنار هم بودن اعضای خانواده به طرق مختلف
• ایجاد فضای عاطفی و احساسی در جامعه برای جلوگیری از کمرنگشدن وابستگیها و علایق بین اعضایخانواده
• کاهش مطالب و متون غیراخلاقی و غیرفرهنگی از طریق فیلترکردن آنها برای جلوگیری از بین رفتن حجاب بین افراد خانواده
• بهطور کلی شناخت و آگاهی در برخورد با هرگونه پدیده و فرآیندی حرف اول را در تشخیص خوبی یا بدی می زند
• آشنایی با دنیای کامپیوتر و تلفن همراه خصوصاً اینترنت زمینه تغییر و تحول را در زندگی بشر به وجود آوردهاست. هرچه این شناخت بیشتر باشد نوع و نحوه استفاده از این فناوری نیز بهتر و مطلوبتر خواهدبود .
• بهرهوری از این فناوری برای ارتقاء سطح اقتصادی و اجتماعی خود، نیازمند شناخت بهتر اینترنت و فضای مجازی است تا بتواند آسیبهای ناشی از آن را تا حد امکان در خود و در بین اعضا کاهش دهد.
• به وجود آوردن فضای اینترنتی جذاب و کنترل شده مطابق با فرهنگ و ساخت اجتماعی کشور
• ایجاد زمینههایی در فضای اینترنتی برای حضور مشارکتی اعضای خانواده در آن و استفاده بهرهوری از امکانات و سرگرمیهای مشترک.