شباهت‌های عملیات «وعده صادق» با جنگ‌های صدر اسلام
فاطمه سلطان‌محمدی با بیان اینکه جنگ امروز در غزه بی شباهت به غزوات صدر اسلام از جمله غزوه بدر، احزاب و خیبر نبود، گفت: خداوند در جنگ بدر، به مردمی که سالیان طولانی تحت شکنجه مشرکین بودند با اینکه ضعیف و ناتوان بودند، اجازه داد تا با مشرکانی که به آنها ستم کرده‌اند به نبرد بپردازند و به آنها وعده پیروزی داد و فرمود: «أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ».
فاطمه سلطان‌محمدی، استاد و مدیر انجمن تفسیر و قرآن جامعه الزهرا(س) در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا به بررسی موضوع دفاع از وجوه مختلف دینی و از نگاه قرآن پرداخت و به شباهت عملیات وعده صادق با جنگ‌های صدر اسلام اشاره کرد.
ایکنا ـ به طور کلی آیا دفاع در برابر ظلم یک امر دینی و مذهبی است یا وجوه دیگری نیز دارد؟
دفاع در برابر تجاوز، نه تنها از ضرورت‌ها و نیاز‌های اساسی و اولیه بشر به شمار می‌رود، بلکه از واکنش‌های طبیعی انسان می‌باشد. مقوله دفاع و امنیت قبل از آنکه در قالب اندیشه و مکتب‌های فکری و فلسفی مختلف قرارگیرد یا به سیاست قانون و مقررات دفاعی و امنیتی تبدیل شود یا حتی پیش از آنکه آموزه‌های دینی آن را به مثابه احکام و حدود الهی بپذیرند، امرى فطری و طبیعی به شمار می‌رود که زندگی فردی و اجتماعی انسان بدان وابسته و با آن عجین شده و گریزی از آن نیست. همانطور که خداوند در آیه ۳۸ سوره حج می‌فرمایند؛ «انَّ اللَّهَ یُدافِعُ عَنِ الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ کُلَّ خَوَانِ کَفُور»، خداوند از کسانی که ایمان آورده‌اند دفاع می‌کند، خداوند هیچ خیانت‌کار، کفران کننده‌ای را دوست ندارد.
ایکنا ـ جایگاه دفاع در ادبیات سیاسی و دینی کجا قرار دارد؟
به طور کلی در فرهنگ سیاسی، مهمترین عنصری که برای امنیت مورد توجه می‌باشد، فقدان تهدید است. یکی از خواسته‌های اساسی بشر امنیت است و تأمین آن از مهمترین وظایف حکومت‌هاست و آحاد ملت، حکومت‌ها و دولت‌ها باید در ایجاد و گسترش این دو مقوله تمام امکانات و توان خود را به‌کار گیرند؛ لذا هیچ مکتب و نظام حقوقی نمی‌تواند خود را نسبت به مسئله دفاع و امنیت، فارغ و بی‌طرف بداند، چرا که نه تنها رویکرد دفاعی امنیتی فی‌نفسه یکی از اساسی‌ترین نیاز‌های جامعه بشری است، بلکه خود عامل مهمی جهت رشد و توسعه فرهنگی، علمی، اقتصادی و سیاسی است.
بر این اساس هر مکتب، دین، آیین و مرامی جهت حفظ و بقای موجودیت خود از تعالیم و دستوراتی که از جنبه دفاعی و امنیتی برخوردار باشد، بهره‌مند است. همه ادیان آسمانی مبارزه علیه ظلم و تجاوز و کوتاه کردن دست ستمگران و متجاوزان را در رأس برنامه‌های خود دارند و برای حفظ و گسترش ارزش‌های انسانی ـ الهی و عدالت اجتماعی جهاد با دنیاپرستان ستمگر را واجب و ضروری دانسته‌اند. همه انسانها، ملت‌ها و جوامع بشری اتفاق نظر دارند که حق مسلم هر فرد و جامعه‌ای است که از حقوق آزادی، استقلال، عقیده و کرامت خویش دفاع کند و تن به ذلت و ستم ندهد.
ایکنا ـ نگاه اسلام و آموزه‌های دینی، همچنین اندیشه انقلاب به مسئله دفاع چگونه است؟
خداوند متعال در قرآن کریم، جهاد را عامل برکات و منشأ خوبی‌ها و خیر و رحمت الهی می‌شمارد بطوریکه در آیه ۲۱۶ سوره بقره می‌فرماید؛ «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَ هُوَ کُرْهُ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»، حکم جهاد بر شما مقرّر شد و حال آنکه بر شما ناگوار و مکروه است، لکن چه بسیار شود که چیزی را مکروه شمارید ولی به حقیقت خیر و صلاح شما در آن بوده، و چه بسیار شود چیزی را دوست دارید و در واقع شرّ و فساد شما در آن است و خدا (به مصالح امور) داناست و شما نادانید.
مبانی دفاع در جمهوری اسلامی ایران با استناد به آموزه‌های دین اسلام و اندیشه‌های دفاعی امامین انقلاب به طور مفصل مورد بررسی و تببین قرار گرفته است بطوریکه حفظ تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران، حفظ استقلال و حاکمیت ملی در تمام شئونات، حفظ منافع ملی در حوزه‌های داخلی منطقه‌ای و بین المللی. آیه شریفه؛ وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رَبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدوَّ اللَّهِ وَعَدُوکُمْ (انفال،٦٠)، اساس دکترین بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر آموزه‌های دینی و با عنایت به تهدیدات متصور که عینیت دارد، در کنار بازدارندگی، مؤلفه دیگری را با عنوان «دکترین نبرد نامتقارن»، که در تدوین راهبرد جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است را نیز مد نظر دارد.
بر اساس آیه ۳۹ سوره حج خداوند می‌فرماید؛ «أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ، الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٌّ إِلا أَنْ یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْض لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَواتٌ وَ مَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیراً وَ لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ»، به آنها که جنگ بر آنان تحمیل شده اجازه جهاد داده شده است، همان‌ها که به ناحق از خانه و سرزمین خود بدون هیچ دلیلی اخراج شده‌اند، جز اینکه مـی‌گفتند پروردگار ما الله است و اگر خداوند بعضی از آنها را به وسیله بعضی دیگر دفـع نکنـد، دیرها، صومعه‌ها و معابد یهود و نصارا و مساجدی که نام خدا در آن بسیار برده می‌شود، ویران می‌گردد.
ایکنا ـ اهداف دفاع و ایستادگی در برابر مستکبران بر اساس قرآن کریم چه مواردی می‌تواند باشد؟
در قرآن کریم یک قانون کلی وجود دارد و این است که خداوند کسانی را که او را یاری و از آئینش دفاع کنند، یاری می‌کند، خداوند قوی، شکست ناپذیر و قادر بر نصرت آنها است. حق دفاع ومقابله با نیرو‌های متجاوز، که اغلب با بذل جان و مال تا دفع تجاوز همراه است در هیچ دوره‌ای از تاریخ مورد تردید قرار نگرفته و تأمین آن از مهمترین وظایف حکومت‌ها است.
بر اساس آیات قرآن کریم اولین هدف از دفاع عبارت است از واکنش سریع نظامی در برابر اهداف تجاوزکارانه دشمن که درصدد نقض پیمان و زیر پا گذاردن تعهدات خود است. در این زمینه قرآن کریم در آیه ۵۸ سوره انفال می‌فرماید: «وَ إِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِیانَةً فَانْبِدْ إِلَیْهِمْ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْحَائِنِینَ.» و هرگاه (با ظهور نشانه‌هایی از خیانت گروهی بیم داشته باشی که عهد خود را شکسته حمله غافلگیرانه کنند) به طور عادلانه به آنها اعلام کن که پیمانشان لغو شده است، زیرا خداوند خائنان را دوست نمی‌دارد.
صاحب المیزان در تفسیر این آیه شریفه (۵۸ سوره انفال) می‌نویسد، با توجه به واژه «خیانت که بـه معنای نقض عهد و پیمان معاهده» است و «خوف» که به معنای علامت‌هایی از اینکه امری خطرناک و لازم الاحتراز در شرف وقوع است، دستور الهی این است که با کسانی که نقض عهد می‌کنند یا بیم آن می‌رود که در عهد خود خیانت کرده و آن را بشکنند، ضمن اعلام قبلی مبنی بر نقض پیمانشان، به سرعت واکنش نشان داده و با آنان مقابله کنند.
همچنین قرآن کریم، گروه‌هایی را که منطق و پیمان، مانع از شیوه خصمانه‌شان نمی‌شود، متجاوز تلقی می‌کند و درباره این‌گونه متجاوزان در آیه (۵ سوره توبه) چنین دستور می‌دهد: «فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِکِینَ حَیْثُ وَجَدتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَ اقْعُدُوا لَهُمْ کُلَّ مَرْصَدٍ فَإِنْ تَابُوا وَ أَقَامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّکَاةَ فَخَلُّوا سَبِیلَهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ».
دومین هدف دفاع در اسلام؛ تلاش برای نجات محرومان و مستضعفان از دست مستکبران و زورگویان است. مبارزه موسی و هارون با فرعون که ملتش را به استضعاف کشانده بود، شاهدی برای این ادعاست، آزاد کردن ملت‌ها و توده‌های مردمی که از شرایط آزاد اندیشیدن، آزاد قضاوت کردن و آزاد انتخاب کردن محروم‌اند؛ لذا حضرت حق در آیه ۱۹۳ سوره بقره می‌فرماید؛ «وَ قَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ فَإِن انْتَهَوْا فَلَا عُدْوانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِینَ.» و با آنها پیکار کنید تا فتنه و بت پرستی و سلب آزادی از مردم باقی نماند و فقط دین محض، خدا باشد. پس اگر از روش نادرست خود دست برداشتند، (مزاحم آنها نشوید) در آیه‌ای دیگر نیز در این رابطه تأکید دارد که؛ «وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ فَإِن انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ». (بقره، آیه ۱۹۳) و با آنها پیکار کنید تا فتنه شرک و سلب آزادی برچیده شود و دین و پرستش، همه مخصوص خدا باشد و اگر آنها از راه شرک و فساد بازگردند و از اعمال نادرست خودداری کنند (خداوند آنها را می‌پذیرد، خدا به آنچه انجام می‌دهند بیناست). بنابراین، کمک و یاری دادن و همراهی با مردم مظلوم و مستضعف که برای نجات خـود در بـرابـر ستمگران و زورگویان می‌جنگند، امری مقدس و فی سبیل الله است. چنانکه در قرآن بر این امر مهم چنین تأکید شده است. «وَ ما لَکُمْ لا تُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجالِ وَالنِّساءِ وَ الْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا وَ اجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ نَصِیراً.» چرا در راه خدا و در راه مردان و زنان و کودکانی که به دست ستمگران تضعیف شده‌اند پیکار نمی‌کنید؟ همان افراد ستمدیده‌ای که می‌گویند خدایا ما را از این شهر (مکه) که اهلش ستمگرند نجات بده. (آیه ۷۵ سوره نساء).
نکته قابل توجه و مهم در ماهیت دفاع، این است که قرآن با وجود توصیه و تأکید در استفاده از حق مشروع دفاع در برابر تجاوز دشمن، رزمندگان اسلام را از زیاده‌روی، تجاوز و خشونت‌های بی دلیل منع می‌کند و می‌فرماید: «وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقاتِلُونَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»، و در راه خدا با کسانی که با شما می‌جنگند نبرد کنید و از حد تجاوز نکنید که خدا تعدی کنندگان را دوست ندارد.
ایکنا ـ آیا وجه تشابهی بین عملیات «وعده صادق» با جنگ‌های صدر اسلام وجود دارد؟
سوال خوبی مطرح کردید، بله نمونه‌های متعددی از این تشابه وجود دارد که مواردی را برای‌تان بازگو می‌کنم. مسلمانان بی دفاع و مظلوم از صدر اسلام تا کنون، آماج ظلم و ستم ظالمان قوم یهود بوده و هستند. در این راستا سنت، اراده و خواست الهی نیز هماره بر از بین بردن کفار و ظالمین یهود بوده و است. اجرای این سنت از همان صدر اسلام یک بار در غزوه بدر و بار دیگر در احزاب و سپس در جنگ خیبر و این بار در فلسطین و غزه تحقق یافت.
جنگ امروز در غزه بی شباهت به غزوات صدر اسلام از جمله غزوه بدر، احزاب و خیبر نبود. خداوند در جنگ بدر، به مردمی که سالیان طولانی تحت شکنجه مشرکین بودند و از خانه و کاشانه رانده شده‌اند با اینکه ضعیف و ناتوان بودند، اجازه داد تا با مشرکانی که به آنها ستم کرده‌اند به نبرد بپردازند و به آنها وعده پیروزی داد و فرمود: «أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ»، در این معرکه نیز کاَنّ خداوند به مردمی که سالیان متمادی تحت ظلم و شکنجه صهیونیست‌های یهود قرار گرفته بودند اذن جهاد داد و نصرتش را بر آنان نازل کرد.
وجه شباهت دیگر، نزول امداد‌های الهی از جمله نزول ملائکه در جنگ بدر بود که در این زمان، گویی ملائکة الله، تمام آسمان غزه را احاطه کرده و سایه‌ای از مرگ بر سر لشکر یهودی صهیون با این که از لحاظ تجهیزات نظامی بسیار مجهز بودند، گسترانده بود.
وجه شباهت دیگر عملیات وعده صادق، به جنگ احزاب است، که در این راه همواره مجاهدانی همچون مجاهدان جیش رسول الله(ص)، منتظر شهادت بوده‌اند که به عشق الهی پا به عرصه نبرد با دشمن اسلام بگذارند. «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا» (آیه ۲۳ سوره احزاب). در این زمان مجاهدانی از نسل علوی با فرماندهی مقام معظم رهبری، جانشان را در طبق اخلاص گذاشته و همواره در آرزوی شهادت با دشمنان اسلام نبرد می‌کنند.
وجه شباهت دیگر عملیات وعده صادق به جنگ خیبر، آن است که در آن جگ مولا علی(ع) رجز می‌خواند و فتح باب می‌کند، گو اینکه در این زمان نیز رسول خدا(ص)، فرماندهی این غزوه را به عهده دارد و مولا علی رجز می‌خواند و فتح باب خیبر می‌کند چرا که این فتح الباب با رمز یا «رسول الله» آغاز شد و جانفشانی رزمندگان اسلام که جیش رسول الله(ص) و مولا علی(ع) هستند، همچون مولای‌شان رجز خوانده و فتح الباب می‌کنند و این فتح الباب و نابودی یهود صهیون، ان‌شاءالله زمینه فتح قبله اول مسلمانان (بیت المقدس) و پیروزی مردم مظلوم غزه از ستم یهود صهیونیست غاصب باشد. همه این فتح الفتوحات نبود مگر امداد‌ها و عنایات و الطاف خاصه خداوند بر مؤمنینش. چرا که فرموده است: «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ، وَمَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَلَکِنَّ اللَّهَ رَمَى» و مقام معظم رهبری در این مورد فرمودند با اعتمادی که ما به وعده‌ی الهی داریم و وعده الهی حق است و صدق است، بدون تردید خدای متعال این ملت را، هم در این مرحله، هم در همه‌ی مراحل آینده، بر دشمنانش پیروز خواهد کرد.
گفت‌وگو از اکبر پوست‌چیان
انتهای پیام
