راهکارهای استفاده حداکثری از قرآن و منابع دینی در پژوهش

جواد حق‌گو؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و از برگزیدگان سی و دومین دوره جشنواره پژوهشی این دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا، به مناسبت هفته پژوهش، به بیان نکاتی درباره رابطه پژوهش و آموزش و اهمیت این مسئله پرداخت و گفت‌: بحث پژوهش کاملاً با آموزش پیوسته شده است و اساساً برای ما که در دانشگاه‌ فعالیت آموزشی داریم این دو در پیوند با هم معنا پیدا می‌کنند. اهمیت اصلی پژوهش برای کشوری همانند ما این است که موضوعات و نظام مسائلی که دغدغه کشور در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هستند را به نحو احسن حل و فصل می‌کند.

رابطه پژوهش و توسعه کشور

وی افزود: پژوهش باید بتواند روند توسعه و پیشرفت کشور را سرعت ببخشد. از سوی دیگر یکی از دلایل اهمیت پژوهش این است که سازوکاری ایجاد می‌کند تا جوامع گوناگون با نگرش‌های بومی مختلف، در حل مسائل و موضوعات خودشان به یک هم‌افزایی برسند تا نهایتاً برای برخی مسائل و موضوعاتی که جهانی هم هستند همانند مسئله محیط زیست، گرم شدن کره زمین، جنگ و موضوعات اینچنینی، راهکارهای چندبعدی و چندوجهی ارائه دهد.

حق‌گو به اهمیت پژوهش‌های کاربردی و پیوند آنها با نیازهای جامعه اشاره و بیان کرد: کلاً پژوهش‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند که شامل پژوهش‌های کاربردی و پژوهش‌های نظری هستند. پژوهش‌های نظری اهمیت اساسی دارند اما مراد از پژوهش‌های غیر کاربردی آن دسته از پژوهش‌هایی هستند که بود و نبود آنها اهمیتی نداشته و تأثیری بر رشد و پیشرفت جامعه نمی‌گذارند. واقعیت امر این است که اگر این مباحث را ذیل مدیریت دانش دنبال کرده و سازوکارهای مشخصی برای پرهیز از پژوهش‌های تکراری تدوین شود و پژوهش‌ها بر اساس نیازهای کشور تعریف و به خوبی هم رصد و مانیتورینگ شوند تا شاهد اجرایی شدن آنها به نحو احسن باشیم آنگاه از پژوهش‌های غیر کاربردی هم پرهیز خواهد شد.

فرصت‌‌های منابع دینی و قرآنی برای پژوهشگران

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: البته حل این موضوع در کشور ما چندبعدی است چراکه یک بخش از آن با تقنین مربوط است و معتقدم در ابعاد قانونگذاری باید به شکل بهتر و جدی‌تری به این مسئله پرداخت. بخش دیگر در عرصه اجرایی است و لازم است قوانینی که توسط نهادهای مختلف در عرصه پژوهشی ایجاد می‌شوند به خوبی پیگیری شوند. بحث دیگر در زمینه نظارت بر اجرای قوانین برای پرهیز از پژوهش‌های غیرکاربردی و غیرسودمند است تا طی یک روند چند ساله، چنین پژوهش‌هایی به صفر برسند.

وی درباره وضعیت پژوهش‌های دینی و قرآنی در مراکز علمی کشور و میزان موفقیت در این عرصه گفت: قطعاً در عرصه پژوهش‌های دینی و قرآنی موفقیت‌های خوبی داشته‌ایم. برای مثال در دانشگاه تهران و در دانشکده معارف و اندیشه اسلامی پایان‌نامه‌های متعددی در این زمینه کار کرده‌ایم چراکه ما منابع مختلفی همانند قرآن کریم و نهج‌البلاغه و بسیاری از منابع و موضوعات دینی داریم که بسیار با اهمیت هستند و می‌توانند منبعی برای پژوهش و رفع چالش‌های امروز کشور باشند. در زمینه حل معضلاتی همانند جنگ‌های جدید، مباحث سیاسی و اقتصادی و ... راهکارهای متعددی در قرآن وجود دارد که باید بتوانیم به شکل بیشینه از آنها استفاده کنیم و برای رفع چالش‌ها و توسعه کشور راهکارهای اجرایی ارائه دهیم.

وجود الگوهای حکمرانی در قرآن و روایات

حق‌گو با اشاره به راهکارهای استفاده حداکثری از قرآن و منابع دینی در پژوهش تأکید کرد: در این زمینه نیازمند نگاه میان‌رشته‌ای و پیوند بین شاخه‌های مختلف دانش از جمله دانش علوم اجتماعی و علوم انسانی و همچنین پیوند بین حوزه و دانشگاه هستیم. باید اساتید هر کدام از این نهادها بتوانند پژوهش‌های خود را به سمت و سویی ببرند که مسائل و چالش‌ها با نگاه چندبعدی و سیستمی و با بهره بردن از آموزه‌های دینی و قرآنی حل و فصل شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: وقتی از حکمرانی و الگوهای آن صحبت می‌کنیم هیچ جایی بهتر از قرآن کریم و منابع دینی ما و احادیث و روایات وجود ندارد که بتواند این آموزه‌ها را در اختیار پژوهشگران قرار دهد. ما مواد خام متعددی در این منابع داریم که به شکل بهینه از آنها استفاده نکرده‌ایم چراکه متأسفانه درگیر نگرش‌های بیرونی و غربی هستیم و همین باعث شده به دلیل سازوکارهای غلطی که در زمینه ارتقا و ترفیع اساتید وجود دارد حتی بسیاری از پژوهشگرانی که دغدغه‌های دینی و قرآنی هم دارند کمتر به سمت این مسائل بروند.

وی در پایان گفت: در دوره‌ای این نکته مطرح بود که برای ارتقای اساتید باید حتماً مقالات خارجی از جمله در اسکوپوس و isi می‌داشتند که الان چنین نگاهی کمتر شده است. طبیعتاً سازوکاری که در دنیا در زمینه‌های پژوهشی و ارتقای اساتید ایجاد شده چندان پاسخگوی دغدغه‌های بومی و ملی ما نیست به خاطر اینکه دغدغه غربی‌ها به میزان بسیار زیادی با ما متفاوت است و همین باعث می‌شود پژوهشگران کمتر به این سمت بروند چون منافع مشخصی هم برای افراد ندارد در نتیجه اگر انگیزه‌ها را در این زمینه بیشتر کنیم و سازوکارهای تشویقی را مخصوصا برای پژوهشگران دغدغه‌مند افزایش دهیم در این صورت قطعاً خروجی کار بهتر از سال‌های گذشته خواهد.