استخاره صحیح از منظر قرآن
گروه فعالیت‌های قرآنی- تمامی افراد در برهه‌هایی از زندگی در شرایط تحیر و سردرگمی قرار می‌گیرند که برخی برای رفع شک و تردید خود برای اطمینان و مشخص شدن راه، دست به استخاره می‌زنند، از این رو برآن شدیم تا از منظر قرآن این مقوله را بررسی کنیم.
یکی از مسائل مهم امروز جامعه ما، مسأله استخاره با قرآن است؛ با این وجود، آگاهی عموم مردم از تعریف صحیح استخاره، مواضعی که استخاره در آنها جایز نیست، نیز نظرات علما و فقها در این باره بسیار اندک است.
استخاره به معنای طلب خیر از خداوند است، خیرِ انسان به چیزی گفته می‌شود که در این دنیا ممکن است خوشایند یا ناخوشایند او باشد ولی در قیامت که حقایق روشن می‌شود، معلوم خواهد شد که به نفع انسان بوده است.
سیدمجتبی حسینی‌یمین، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از همدان بیان کرد: بر اساس آیه « كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ حکم جهاد بر شما مقرّر گردید و حال آنکه بر شما ناگوار و مکروه است، لکن چه بسیار شود که چیزی را مکروه شمارید ولی به حقیقت خیر و صلاح شما در آن بوده، و چه بسیار شود چیزی را دوست دارید و در واقع شرّ و فساد شما در آن است، و خدا (به مصالح امور) داناست و شما نادانید.» (بقره/ آیه 11) گاه ممکن است که انسان چیزی را خوش نداشته باشد حال آنکه خیر و صلاح او در آن باشد.
وی با بیان اینکه استخاره با استنفاع تفاوت دارد عنوان کرد: استنفاع طلب نفع دنیوی است. کسی که استنفاع می کند، به دنبال چیزی است که در این دنیا خوشایند او بوده و از آن احساس رضایت کند اگرچه در قیامت متوجه شود که برای او شرّ واقعی بوده است.
استخاره با قرآن؛ تفاّل نیست
حسینی یمین با اشاره به تفاوت استخاره با تفاّل یادآور شد: استخاره با قرآن فقط یک پاسخ دارد و نه بیشتر « اِفعَل: انجام بده» یا « لا تفعل: انجام نده» بنابراین استخاره با تفاّل (اطلاع از غیب) متفاوت است.
وی خاطرنشان کرد: بنابر روایات و فتوای فقها، قرآن را نباید وسیله‌ای برای غیب گویی و خبر از آینده قرار داد، در روایتی از امام صادق(ع) از تفأل به قرآن نهی شده است «لا تَتَفَأَّ ل بِالقُرآن» (الکافی،ج 2، ص629).
این استاد دانشگاه بیان کرد: استخاره حکم شرعی نمی آورد، لذا عمل به جوابِ استخاره واجب نیست و شخص می‌تواند در صورتی که استخاره خوب آمده، آن را ترک کند، یا در صورتی که بد آمده آن را انجام دهد، هرچند بهتر است مخالفت نکند.
وی با تاکید بر اینکه استخاره در امر خدا غلط است، گفت: بر اساس آیه 5 سوره طلاق «أَمْرُ اللَّهِ» یعنی امور اعتقادی و احکام نازل شده از سوی خدا مانند واجبات و محرمات، در چنین مواردی جایگاه استخاره نیست، بنابراین استخاره در این امور غلط است؛ «آیا معاد واقع می‌شود؟ فلان شخص امام است یانه ؟ شک دارم که در این ماه رمضان روزه بگیرم یا نه خوب است نظر قرآن را با استخاره بدانم!» لذا قبل از استخاره حتماً باید از مسأله شرعی آن مطّلع شد.
استخاره در مواردی که جا ندارد انسان را سزاوار گمراهی می‌کند
وی بیان کرد: استخاره در موردی که جای ندارد، انسان را سزاوار گمراهی می کند، اگر در موضعی استخاره کند که نباید استخاره نماید (مثل ترک واجب یا انجام حرام یا امور اعتقادی)،استحقاقِ اِضلالِ الهی را می‌باید یعنی سزاوار است که خداوند به واسطه این سوء استفاده‌ای که از قرآن کرده او را به وسیله قرآن گمراه کند.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: ممکن است کسی برای انجام حرام یا ترک واجب استخاره بگیرد و جواب «خوب» دریافت کند، درست است که قرآن کتاب هدایت است اما بر اساس آیه « يُضِلُّ بِهِ كَثِيرًا وَيَهْدِي بِهِ كَثِيرًا ۚ وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ خداوند بسيارى را بدان گمراه و بسيارى را بدان هدايت مى‌فرمايد. (امّا آگاه باشيد كه) خداوند جز افراد فاسق را بدان گمراه نمى‌كند. » (بقره/ آیه 26) کسانی هم هستند که استحقاق گمراهی با این کتاب هدایت را می‌یابند که سوء استفاده کنندگانِ از قرآن، می توانند در همین افراد باشند.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه استخاره مربوط به امر مردم در موضع تحیّر است بیان کرد: بر اساس آیه 159 سوره آل عمران و آیه 38 سوره شوری در امور مهمی که امر مردم است (نه امور الهی) باید چهار مرحله را طی نمود؛ اول مشورت نمود، دوم برای رسیدن به نظر بهتر تأمل و فکر کافی کرد، سپس تصمیم بر انجام یک نظر گرفت و در آخر بر خدا توکل کرد.
وی تاکید کرد: جایگاه استخاره فقط در مرحله سوم است یعنی اگر انسان بعد از مشورت و بررسی و فکر و تأمل، به جایی نرسید و مثلاً میان دو نظر مردّد و متحیّر شد، می تواند با قرآن استخاره کند، بنابراین، استخاره فقط در امور مباح جایز است و نه واجب یا حرام، همچنین استخاره باید بعد از مشورت و تفکر انجام شود به اینصورت که اگر انسان بعد از این امور همچنان متحیّر ماند، می تواند با قرآن استخاره کند.
دعای استخاره
وی افزود: استخاره با قرآن توسط این افراد بی معناست؛ کسی که مشورت نگرفته و کسی که مشورت و تفکر داشته و به نتیجه هم رسیده و در اصل متحیر نیست.
حسینی یمین با تاکید بر اینکه استخاره برای رفع حیرت است بنابراین تکرار آن بی معناست، خاطرنشان کرد: استخاره با قرآن، برای رفع حیرت است و این امر با یک بار استخاره کردن برطرف می شود، لذا تکرار استخاره بی معناست، مگر آنکه بعد از مدتی شرایط مورد استخاره تغییر کند.
حسینی یمین با اشاره به استخاره‌های مورد تایید شرع یادآور شد: برخی از استخاره‌هایی که قطعاً در دین ما وجود دارد دعای 33 صحیفه سجادیه دعای استخاره نام دارد،این دعای کوتاه مخصوص زمان تحیّر نیست بلکه به وسیله آن در همه امور از خدا طلب خیر می کنیم و از او می طلبیم که همه مقدّرات ما را خیر قرار دهد و نیز از خدا طلب می کنیم که خیر بودن مقدّراتش را به ما بفهماند تا پذیرش مقدرات الهی برای ما آسان شود.
وی با اشاره به مورد دیگر استخاره مورد تایید اسلام گفت: استخاره در نماز شب نیز مورد تایید است، در روایت است که «برای آنکه خداوند خیر را در امورت جاری کند در رکعت آخر از نماز شب(وَتر)،صد و یکبار بگو «استَخیرُ اللهَ بِرَحمَتِه» یعنی از خدا به واسطه رحمت واسعه اش طلب خیر در کارم می کنم».
کسانی که زیاد با قرآن استخاره می‌کنند راه درستی نمی‌روند
وی افزود: مورد دیگر «مشورت با خدا» است که در روایت آمده است که هرگاه خواستی از کسی مشاوره بگیری، قبلش از خدا مشورت بخواه به این صورت که صدبار بگو «استَخیرُ اللهَ بِرَحمَتِه» بعد فرمود که اگر چنین کنی، خداوند خیر تو را بر زبان آن مُشاوِری که دوستش دارد جاری می‌کند.»
حسینی یمین در پایان اضافه کرد: کسانی که زیاد با قرآن استخاره می کنند، راه درستی نمی‌روند آیت الله جوادی آملی می گوید «بزرگان فقها بیشتر با دعای استخاره (دعای 33 صحیفه سجادیه) سروکار دارند و به ندرت با قرآن یا تسبیح استخاره می کنند. بنابراین کسانی که زیاد استخاره می کنند(مثلاً هفته ای یک یا چندبار) باید بدانند که خلاف منهج قرآن و دین و علما عمل می‌کنند.
انتهای پیام
