استمرار اندیشه‌های امام موسی صدر در حزب‌الله/ مدارا با خلق؛ محوری‌ترین صفت امام صدر

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ آیین رونمایی از مجموعه ۱۲ جلدی «گام به گام تا امام» که در بردارنده گفتارها، مصاحبه‌ها و مقالات امام موسی صدر است صبح امروز در تالار قلم سازمان اسناد و کتابخانه ملی و با حضور جمعی از اندیشمندان، مسئولان و علاقه‌مندان به وی برگزار شد.

در ابتدای این مراسم حورا صدر، موسس و مدیرعامل موسسه تحقیقاتی امام موسی صدر بیان کرد: چه دردی از این سخت‌تر که اسناد و مدارک نشان از زنده بودن امام موسی صدر است، اما هنوز او نجات نیافته است، سخت‌تر آنکه هر از چند گاه دروغی و ادعایی باطل تیتر روزنامه‌ها می‌شود.

وی در ادامه افزود: امروز برای انسانی گرد آمده‌ایم که هر روز از خویش می‌پرسیم که برای آزادی او چه کرده‌ایم، این سؤال به معنی نادیده گرفتن یا نفی اقدامات متعدد و تلاش‌های سخت نیست بلکه بدین معنا است که مجموعه کار‌های متنوع ما در حد شان او نبوده است که اگر بود طول مدت غیبتش به ۳۹ سال نمی‌رسید و ما از وجود او بهره‌مند می‌شدیم.

صدر بیان کرد: روز به روز این چند سال، جای او خالی بوده است، جای او و تدبیر و عقلانیت او خالی بوده است، در این ۳۹ سال خانواده او رنج‌ها کشیده‌اند، اما آیا رنج و افسوس خود او بیشتر نبوده است که از مردم خود دور بوده است؟

وی در ادامه افزود: جلسه امروز برای رونمایی ازیک دهه تلاش موسسه تحقیقاتی صدر است تلاشی که علی رغم امکانات محدود به ثمر رسیده است تلاش بیش از ۵۰ تن از اندیشمندان و مدیران و متخصصان و ... است، اما هستند یاران بسیاری که در این اثر سهیم بوده‌اند، ولی نامشان در هیچ کجای کتاب نیامده است.

صدر در ادامه با اشاره به این مجموعه ۱۲ جلدی تصریح گرد: گام به کام با امام، ترجمه مجموعه ۱۲ جلدی است که به همت جنبش عمل جمع آوری شده و در سال ۲۰۰۰ میلادی منتشر شد و در سال ۲۰۱۴ تجدید چاپ شد و مجموعه فارسی، ترجمه ویراست دوم مجموعه عربی است، اما با این تفاوت که سخنرانی‌های فارسی امام موسی صدر را نیز در بردارد.

وی در ادامه افزود: با انتشار این مجموعه یکی از اهداف موسسه تحقق یافته و مجموعه اندیشه‌های امام، در اختیار مخاطب فارسی زبان قرار گرفته است و اینک منابع معتبر پژوهش و مطالعه برای محققان و دانشمندان عرضه شده است.

صدر بیان کرد: این اثر به مخاطب کمک‌های زیادی می‌کند، از جمله این که کمک می‌کند تا روش او را در هویت بخشی و سامان دهی به امور شیعیان مشخص شود و در این زمینه مطالعه کنند، همچنین کمک می‌کند به مخاطب که روی رفتار و مبانی تئوری امام در تعامل با مذاهب دیگر مطالعه کنند.

وی در ادامه افزود: مخاطبان می‌توانند با مطالعه این اثر، روش و مبانی او که در عین تمسک به اصول دین ارتباط هم زیستی با دیگر ادیان را مغایر با مبانی مذهب نمی‌داند را پیگیری کنند، نکته دیگر این که کمک می‌کند تا فهم امام صدر از دین کشف شود و این که چرا او ادیان را یکی می‌داند و معتقد است ادیان برای خدمت به انسان آمده‌اند. نکته دیگر این که استدلال‌های امام برای تاسیس مقاومت در لبنان و ایستادگی در برابر اسرائیل را نیز می‌توان در این اثر جست‌وجو کرد، علاوه بر این تلاش‌های او برای جلب جامعه جهانی برای جلوگیری از طمع‌های اسرائیل را روشن می‌کند.

در ادامه مراسم اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی دقایقی به ایراد سخن پرداخت و گفت: برخی از چهره‌ها تاریخ ساز هستند و تاریخ سازی به معنای ماندگاری در تاریخ و اینکه بتواند منشا اثر برای حرکت جمعی باشند، امام صدر از مجموعه کسانی است که تاریخ را بر ملت‌ها آفرید که سهم ایران هم از ایران تاریخ سازی مشهود است و از این حیث مورد توجه و اقبال دانشمندان بوده‌اند.

وی در ادامه افزود: اگر چه شخصیت علمی و دانشی ایشان تحت تاثیر مسائل سیاسی است، ولی با تلاش‌های موسسه صدر، طی سال‌های گذشته سعی شده اندیشه‌های ایشان مستند شود، امام موسسه حرکة المحرومین که در جهت نجات امت مسلمان به ویژه شیعه از تهاجمات نامانوس با باور‌های دینی و اعتقادی را تشکیل دادند و خود امام آن رویکردی که نسبت به مباحث اجتماعی داشتند و تلاشی که مبذول داشتند، همواره آثار آن در جامعه لبنان و در جوامع دیگر اسلامی وجود دارد، علت هم این است که نگاهی که ایشان به دین و دین داری داشتند مبنی بر این بود که مسلمانان باید از محرومیت به در آیند که اساس این محرومیت را، محرومیت فکری و اندیشه می‌دانستند.

بروجردی بیان کرد: در همه مباحث ایشان، محور انسان است، امام تلاشش بر این بود که به جهت مباحث فکری، اقتصادی، وضعیت اجتماعی، جوامع اسلامی به حدی از رشد برسند که کسی متعرض آن‌ها نشود و شرایط را شرایط تهاجمی بر مسلمان قرار ندهد، که فکر می‌کنم اگر مسلمانان تاریخ سرزمین لبنان ار مروری کنند به این نتیجه می‌رسیم که امام صدر در رفتار و در گفتار، با خوانش اسلام رحمانی چهره‌ای را به جامعه عرضه کردند که آن چهره می‌تواند زمینه ساز رشد دین اسلام باشد.

وی در ادامه افزود: اگر امروز دغدغه داریم که چرا جوانان ما از دین رویگردان هستند، این‌ها ناظر بر رفتار کسانی است که هدایت جامعه را می‌خواهند داشته باشند که جمله «الناس علی دین ملوکهم» را داریم که جمله معروف و درستی است و مردم لبنان امروز که سی و چند سال از غیبت امام می‌گذرد همچنان عاشقانه در پی تحقق اهداف آن بزرگوار هستند، این سهم نفوذ و تاثیر یک رفتار و بارو است، لذا اگر کسانی دلسوز اسلام و شیعه هستند باید یک مروری بر زندگی کسانی داشته باشند که آن‌ها توانستند حلقه وصل انسان‌ها باشند.

بروجردی بیان کرد: در لبنان زندگی طایفه‌ای است، مسلمانان و شیعیان فرقه‌های مختلفی هستند با این شرایطی که حاکم است می‌بینیم که این مردم همواره از امام موسی صدر به نیکی یاد می‌کنند و این که او می‌تواند و می‌توانست امام همه جامعه به معنای نجات دهنده باشد.

در ادامه مراسم آیت‌الله مبلغی طی سخنانی بیان کرد: اسم زیبای گام به گام با امام، گویای این است که در این اثر لحظه به لحظه با این شخصیت قرار می‌گیریم، حقیقتا مطالعه این دایرةالمعارف روش و نظامی را در انسان ایجاد می‌کند و بر خلاف موارد بسیار که مطالعات منتج به نتیجه نمی‌شود مطالعه این مجموعه بسیار انسان را به نگاه عمیق و افق گسترده و به یک وجود گسترده راهنمایی می‌کند.

وی در ادامه افزود: از زوایای مختلف شخصیت امام صدر قابل مطالعه است، سه شاخصه را عرض می‌کنم که بر اساس این سه شاخصه می‌شود شخصیت ایشان را مورد مطالعه قرار داد، یک خدا، دوم دین و سوم ناس، خداوند در نگاه امام موسی صدر، فقط خداوند تکلیف نیست و خدای عشق و زیبایی و محبت است، خدای همه ادیان است، خدای زندگی و نزدیک به انسان و حاضر در جامعه و خدای محبت‌ها و رحمت‌ها است.

مبلغی بیان کرد: خدایی که برای جامعه اساسی‌ترین تاثیرات را دارد، اگر خواستیم یک شخصیت را ارزیابی کنیم یک زاویه دید، نوع نگاه او به خداوند و نوع تلاش او برای خدا است و امام صدر از این زاویه حرکت کرد و نگاه او نگاهی برای خدا بود.

وی در ادامه افزود: دومین مورد دین است، در نگاه امام دین عامل تفرقه نبود، عامل ارتباط بود، دین نه تنها بزرگترین سبب جداسازی ادیان از هم نمی‌شد که در نگاه او بزرگترین سبب تولید و بازتولید همکاری و با هم بودن تلقی می‌شد و بیشترین توفیق او هم برای ایجاد همگرایی از این خاستگاه بوده است.

مبلغی بیان کرد: دین در نگاه او مزاحم خدا نبود، دین عامل ارتباط با خدا است، اما در موارد بسیار، این دین است که انسان را از خدا جدا می‌کند، انسان‌ها در نهایت تصمیمی که می‌گیرند و نفرتی که پیدا می‌کنند، عاملش در بسیاری از مواقع دینی است که ما ارائه می‌کنیم، دین برای خدا است و دین خدا در نگاه امام جایگاه اساسی داشت.

وی در ادامه افزود: آن بخش خدا محوری در دین امام موسی صدر بسیار قوی و پررنگ بود، در نگاه امام موسی صدر بسیاری از عناصر فروخفته دین از نگاه ما، حضور پر رنگی پیدا کرده بودند، مدارای با خلق اصل اساسی مورد تاکید دین است، اما مدارای با خلق را کنار گذاشته‌ایم و آن را تبدیل کرده‌ایم به یک صفت اخلاقی بی تاثیر. مدارای با خلق محوری‌ترین و اساسی‌ترین صفت برجسته ارتباط با خلق در نگاه امام صدر است.

مبلغی بیان کرد: دینی که امام معرفی می‌کرد آن وصف قرآنی «یدخلون فی دین الله افواجا» را همراه داشت، دینی که امام معرفی می‌کرد هویت بخشی به شیعه و برجسته‌سازی این هویت و مندرج کردن این هویت درون یک هویت اساسی به نام امت و مستقر کردن این هویت شیعی در یک هویت بزرگتر به نام هویت اسلامی بود و این را عملا در فضای زندگی و تاریخ لبنان ایجاد کرده است.

وی در ادامه افزود: سومین مورد ناس یعنی با مردم بودن است، ما گاهی در دین ارتباط خود را با ناس تشریفاتی می‌کنیم، ناس در جایگاه دینی بسیار محوری است، ناس در قرآن بسیار پر رنگ است ناس در قرآن گاهی آنچنان قوی و نیرومند ادبیات آن مطرح شده که خدا و ناس در کنار هم قرار گرفته‌اند، این ناس در سیره امام صدر و گفتار او نه فقط در ادعا که همه وجود امام در عین شیعی و مسلمان بودن برای ناس بود.

در ادامه مراسم علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی به ایراد سخن پرداخت و گفت: در سال ۱۳۴۴ به لبنان رفتم، آیت الله بروجردی نیز قدم بزرگی را در احیای شیعه برداشتند، اواخر دهه سی بود که ایشان سه تن از فرزانگان را به سه بخش فرستادند، شهید بهشتی را به آلمان، امام صدر را به لنان و آقای حائری را به لندن.

وی در ادامه افزود: وقتی امام صدر به لبنان آمدند، طایفه شیعه به عنوان محروم‌ترین و پایین‌ترین قشر جامعه لبنانی بود و به بیان دیگر شیعیان خجالت می‌کشیدند که بگویند شیعه هستیم، اینقدر این طایفه سطح نازلی داشتند و شرایط شیعه تاسف بار بود و به همین دلیل امام صدر را به لبنان می‌فرستند.

صالحی گفت: اگر بستر مکارم اخلاق را آماده کنید، یک انسان فطرتا، خدا جو می‌شود، اما به شرط این که این بستر اخلاق فراهم شود و امام صدر هم از این جا شروع کرد، یک مصداق را عرض می‌کنم، یکی از درس‌های ما در دانشگاه بیروت به نام معارف انسانی بود که باید کتاب‌هایی را از افلاطون و کانت و ... می‌خواندیم و به صورت متوسط برای یک نفر در آن سنین فهم این‌ها سخت بود.

وی در ادامه افزود: یک روز امام صدر به دانشگاه بیروت آمدند، ایشان به عنوان یک روحانی هیچ گاه تبلیغ اسلام نمی‌کرد، هیچ کسی را دعوت به اسلام نمی‌کرد و به عنوان این شخصیت به دانشگاه بیروت آمد و شروع کرد از سقراط و بعد دکارت و هگل و ... نمونه‌هایی از فراز‌های آن‌ها را خواند و این نمونه‌ها را طوری انتخاب کرده بود که نقطه اشتراک آن‌ها با فهم ما از زندگی بود و بعد در نهایت هم ایشان فرمود که ما هم همین گونه فکر می‌کنیم.

صالحی بیان کرد: سال ۱۹۶۷ وقتی جنگ شد از نظر روحی تمام کشور‌های عربی متاثر شده بودند امام صدر اعلام سه روز عزای عمومی کرد و هیچ وجه این اتفاق در لنان نیفتاده بود که تمام لبنان بالاتفاق تعطیل کردند که سابقه نداشت، امام صدر شیعیان را به گروهی تبدیل کرد، گروهی که وامانده‌ترین افراد بودند، تبدیل شدند به گروهی که زیر ساخت‌های آن را امام صدر گذاشت که الآن عالم‌ترین و افتخارآمیزترین طایفه لبنان هستند و الآن حزب الله ادامه همان کار است.

در ادامه این مراسم نوبت به سخنرانی سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رسید، وی طی سخنانی بیان کرد: چهل سال از غیبت یوسف گمشده انقلاب می‌گذرد و البته در این روز، بوی پیراهن یوسف با رونمایی از این مجموعه به مشام می‌رسد.

وی در ادامه افزود: این که امام موسی صدر چه کرد، سوال سنگینی است، ما با این نگاه که فردی که به لبنان آمد در یک فرصت کوتاه چنان گستره وجودی را از خود ساخت که بی مانند است به این ایشان می‌نگریم، ایشان در کمتر از دو دهه به شخصیتی تبدیل شد که این شخصیت در طول جهان اسلام از نظر پاره‌ای از ویژگی‌ها کم نظیر است.

صالحی گفت: امام صدر وقتی به لبنان می‌آید و در فضای زمانی سال ۱۹۵۹ وارد می‌شود و این که چطور این شخصیت در یک زمان کوتاهی تبدیل می‌شود به یک نقطه مرجع سؤال مهمی است، شاید ۴ سال از حضور ایشان می‌گذرد که وقتی مراسم پاپ وقت برگزار می‌شود، در مجلس آن مراسم تنها روحانی مسلمان امام صدر بوده است، فردی که به یک محیط غریبه می‌آید، اما در یک فاصله کوتاهی چنین نقطه مرجعیتی را پیدا می‌کند.

وی در ادامه افزود: یعنی امام صدر را باید به عنوان یک پدیده اجتماعی در نظر گرفت، اما این که ایشان در یک فاصله کوتاهی توانست جاذبه‌ای را ایجاد کند که فضای لبنان را تحت تاثیر قرار دهد، یک سؤال عمده و پرسش قابل توجه است، شاید چنین تفالی را که مرحوم شیخ مرتضی آل یاسین در نامه‌ای به سید جعفر شرف‌الدین زده و گفته است که من اطمینان دارم که این نوری که ساطع شده در مرز‌های ثور محدود نمی‌ماند، این نور از این شهر در می‌گذرد و همه عالم اسلام را در بر می‌گیرد، این تفال اکنون واقع شده است.

صالحی گفت: فردی که تنها به ثور آمد، اینک میلیون‌ها انسان را با خود داشته است، به نظر می‌آید این یک سؤال است که چگونه یک نفر در یک محیط غریبه می‌آید و خود او در آن محیط نزیسته است و فرصت ارتباط رو در رو به محیط را نداشته است، اما در کمتر از چند سال تبدیل به یک شخصیت مرجع می‌شود و به نقطه‌ای می‌رسد که در داخل لبنان و در بیرون آن به یک پایگاه اصلی تبدیل می‌شود.

وی در انتها گفت: از این جهت پرسشی است که پژوهش می‌طلبد، این موسوعه که به همت موسسه صدر ترجمه فارسی آن رونمایی می‌شود، می‌تواند به یافتن این پرسش کمک کند، البته هنوز راه درازی در پیش است، من در حد فهم خودم قصد داشتم دریچه‌هایی برای عرضه و نقد این سؤال باز کنم که چگونه فردی در دو دهه تبدیل به مرجع اجتماعی می‌شود و چه ویژگی‌های ذاتی در این شخصیت است که به چنین افقی دست می‌یابد و چه می‌کند در یادداشت‌ها و ... که به این نقطه می‌رسد و من هم به همین طرح سؤال اکتفا می‌کنم.

برای مشاهده گزارش تصویری این مراسم اینجا کلیک کنید.

گزارش از مرتضی اوحدی

انتهای پیام/