نقش ثابت بن قرة در گسترش افق علوم اسلامی

ولادت ابوالحسن ثابت بن  قرة بن مروان حرانی، در سال دویست و بیست و یک و وفاتش در بیست و ششم صفر سال دویست و هشتادو هشت رخ داده است. او از مردم بین‌النهرین، پزشک، ریاضی‌دان، منجم و از بزگترین مترجمان زبان یونانی و سریانی بود. وی آثار ارشمیدس، اقلیدس و بطلمیوس را به عربی ترجمه کرده و هم‌چنین ترجمه‌های افرادی مانند اسحاق بن حنین، دانشمند و پزشک معروف دوره عباسی را تهذیب کرده است.

او صاحب بیش از یک‌صد اثر علمی در زمینه ریاضیات، نجوم، علوم طبیعی، موسیقی و پزشکی است که برخی از آن‌ها تصحیح و ترجمه شده است. آثار ثابت را می‌توان به سه بخش تألیفات، ترجمه‌ها و تصحیح‌هایی که بر کتب دیگر مترجمان انجام داده‌است، دسته‌بندی کرد که در قسمت تألیف در حوزه رشته ریاضی می‌توان به «مقاله فی اَنَّ اَلْخَطَّیْنِ اذا اُخرجا علی اَقَلْ من زاویتینِ قائمتینِ التَقَیا»، در ترجمه‌ها به «کتاب المأخوذات لارشمیدس» و در تصحیح به کتاب «صلاح کتاب المُعْطَیات لاقلیدس» اشاره کرد.

ثابت بن قره، یکی از بارزترین منجمان دربار عباسیان است و شاید علت تبحر او سابقه سکونت در منطقه حران باشد. در این منطقه ستاره‌پرستان زندگی می‌کردند که از ترس خلفای عباسی و البته به علت تسامحی که نسبت به صابئین وجود داشت، آن‌ها نیز خود را صائبی معرفی کردند. صائبیان یا مندائیان، معتقد به حضرت یحیی(ع) هستند و اصلی‌ترین رکن دینی آن‌ها، غسل تعمید در روزهای یک‌شنبه در آب روان است.

بیشترین شهرت ثابت بن قره به واسطه طرح نظریه «حرکت نوسانی اعتدالین» است که برای توضیح این حرکت، فلک تازه‌ای بر هشت فلک نجوم بطلمیوس افزود و منجمان پس از او نیز این نظریه را پذیرفتند.

این دانشمند مسلمان نقش مهمی را در پر بار کردن فرهنگ اسلامی از طریق ترجمه آثار یونانی و سریانی به زبان عربی داشت. وی آثار جاودانی در طب، فلسفه و نجوم از خود برجا گذاشته است و نوشته‌های او در رشته ریاضی، تأثیر بسیار زیادی در دانشمندان مسلمان داشته و علاوه بر مسلمین، نظریات علمی او در سراسر قرون وسطی در مغرب زمین شنیده می‌شد.